അന്ത്രെയാസ് (Andrew)

യേശു തിരഞ്ഞെടുത്ത പന്ത്രണ്ട് ശിഷ്യന്മാരിൽ ഒരുവനും പത്രൊസിൻ്റെ സഹോദരനും: “പന്ത്രണ്ടു അപ്പൊസ്തലന്മാരുടെ പേരാവിതു: ശീമോന്റെ സഹോദരൻ അന്ത്രെയാസ്.” (മത്താ, 10:2; മർക്കൊ, 3:18; ലൂക്കൊ, 6:14; പ്രവൃ, 1:13).

പേരിനർത്ഥം — പുരുഷത്വമുള്ളവൻ

യേശുക്രിസ്തുവിന്റെ പന്ത്രണ്ട് അപ്പൊസ്തലന്മാരിൽ ഒരാൾ. ഗലീലയിലെ ബേത്ത്സയിദക്കാരനായ (യോഹ, 1:44) അന്ത്രെയാസ് യോഹന്നാന്റെ പുത്രനും ശിമോൻ പത്രോസിന്റെ സഹോദരനുമാണ്. (യോഹ, 21:15). മത്തായി സുവിശേഷത്തിലെയും ലൂക്കൊസ് സുവിശേഷത്തിലെയും ശിഷ്യന്മാരുടെ പട്ടികയിൽ രണ്ടാമതും (മത്താ, 10:2, ലൂക്കൊ, 6:14), മർക്കൊസ് സുവിശേഷത്തിലെയും (3:18), അപ്പൊസ്തല പ്രവൃത്തികളിലെയും (1:13) പട്ടികയിൽ നാലാമതുമാണ് അന്ത്രെയാസിന്റെ പേർ ചേർത്തിട്ടുള്ളത്. അന്ത്രെയാസിനെക്കുറിച്ചു യോഹന്നാന്റെ സുവിശേഷത്തിലാണ് കൂടുതൽ വിവരങ്ങൾ കാണുന്നത്.

അന്ത്രെയാസ് സ്നാപകയോഹന്നാന്റെ ശിഷ്യനായിരുന്നു. ‘ഇതാ ദൈവത്തിന്റെ കുഞ്ഞാടു’ എന്നു യേശുവിനെക്കുറിച്ചു യോഹന്നാൻ സ്നാപകൻ പറഞ്ഞതുകേട്ടു അന്ത്രെയാസ് മറ്റൊരു ശിഷ്യനോടുകൂടി യേശുവിനെ അനുഗമിച്ചു. (യോഹ, 1:36-40). യേശുവിനെ മശീഹയായി മനസ്സിലാക്കുകയും സ്വന്തം സഹോദരനായ ശിമോനെ യേശുവിന്റെ അടുക്കൽ കൊണ്ടുവരുകയും ചെയ്തു. (യോഹ, 1:42). സ്നാപകൻ തടവിലായശേഷം സഹോദരന്മാർ ഇരുവരും മടങ്ങിപ്പോയി ഗലീലക്കടലിൽ മീൻപിടിത്തത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. യേശു ഗലീലക്കടലിലെ അത്ഭുതകരമായ മീൾപിടുത്തത്തിനു ശേഷം അവരെ വിളിക്കുകയും അവൻ യേശുവിനെ അനുഗമിക്കുകയും ചെയ്തു. (മത്താ, 4:18-20, മർക്കൊ, 1:14-18, ലൂക്കോ, 5:1-11). പന്ത്രണ്ട് ശിഷ്യന്മാരിൽ ഒരുവനായി അന്ത്രെയാസ് തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു, (മത്താ,10:2, മർക്കൊ, 3:18, ലൂക്കൊ, 6:14, അപ്പൊ, 1:13).

ഗലീല കടല്ക്കരെവെച്ചു യേശു 5000 പുരുഷന്മാർ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന പുരുഷാരത്തെ അഞ്ചപ്പവും രണ്ടുമീനും കൊണ്ടു അത്ഭുതകരമായി പോഷിപ്പിച്ചു. ഈ അപ്പവും മീനും കൈവശമുണ്ടായിരുന്ന ബാലനെ ക്രിസ്തുവിന്റെ ശ്രദ്ധയിൽ പെടുത്തിയതു അന്ത്രെയാസാണ്. (യോഹ, 6:6-9). യെരൂശലേമിൽ പെസഹാപ്പെരുനാളിനു വന്ന ചില യവനന്മാർ യേശുവിനെ കാണുവാൻ ആഗഹിച്ചപ്പോൾ അന്ത്രെയാസും ഫിലിപ്പൊസും കൂടി അവരെ യേശുവിന്റെ അടുക്കൽ കൊണ്ടുവന്നു. (യോഹ, 12:20-22). അന്ത്രെയാസ്, പത്രൊസ്, യോഹന്നാൻ, യാക്കോബ് എന്നിവർ ഒലിവുമലയിൽ വച്ചു ദൈവാലയത്തിന്റെ നാശത്തെക്കുറിച്ചു ചോദിച്ചു. (മർക്കൊ, 13:3). അതിനെ തുടർന്നു യുഗാന്ത്യ സംഭവങ്ങളെക്കുറിച്ചു യേശു ദീർഘമായി പ്രതിപാദിച്ചു. യേശുവിന്റെ സ്വർഗ്ഗാരോഹണത്തിനുശേഷം മാളികമുറിയിൽ കാത്തിരുന്നവരിൽ അന്ത്രെയാസും ഉണ്ടോയിരുന്നു. (അപ്പൊ, 1:13).

തിരുവെഴുത്തുകളിൽ നിന്നും അന്ത്രെയാസിനെക്കുറിച്ചു നമുക്കു ലഭിക്കുന്ന വിവരങ്ങൾ ഇത്രമാത്രമാണ്. അന്ത്രെയാസിന്റെ അനന്തര പ്രവർത്തനങ്ങളെയും, രക്തസാക്ഷി മരണത്തെയും കുറിച്ചു അനേകം പാരമ്പര്യങ്ങളുണ്ട്. സിറിയ, അഖായ, ചിറ്റാസ്യ, ത്രേസ് എന്നിവിടങ്ങളിൽ അദ്ദേഹം പ്രസംഗിച്ചുവെന്നു രേഖകളുണ്ട്. കോൺസ്റ്റാന്റിനോപ്പിളിൽ ഒരു സഭ സ്ഥാപിച്ചുവെന്നും ആദ്യബിഷപ്പായി സ്താക്കുവിനെ അവരോധിച്ചുവെന്നും കരുതപ്പെടുന്നു. (റോമ, 16:9). അഖായപട്ടണത്തിലെ പെട്രയിലെത്തിയ അദ്ദേഹം സുവിശേഷം നിരന്തരം പ്രസംഗിച്ചു. ക്ഷുഭിതനായ പ്രൊകോൺസൽ ജാതീയദേവന്മാർക്കു ബലിയർപ്പിക്കുവാൻ അന്ത്രെയാസിനോടാവശ്യപ്പെട്ടു. നിഷേധിച്ച അപ്പൊസ്തലനെ ചമ്മട്ടികൊണ്ടടിച്ചു ക്രൂശിക്കുവാൻ ഉത്തരവിട്ടു. രണ്ടുദിവസം ക്രൂശിൽ കിടന്നു ദൈവത്തിനു സ്തോത്രം ചെയ്യുകയും കാണികളെ സുവിശേഷം കൈക്കൊള്ളുവാൻ ആഹ്വാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. ഒരു നവംബർ 30-നു അദ്ദേഹം മരിച്ചതായി പറയപ്പെടുന്നു. അപ്പൊസ്തലനെ ക്രൂശിച്ച കുരിശ് ഗുണനചിഹ്നത്തിന്റെ ആകൃ തിയിലുള്ളതാണ്. അതിനെ വിശുദ്ധ അന്ത്രെയാസിന്റെ കുരിശ് (X) എന്നു വിളിക്കുന്നു.

പത്രൊസ് (Peter)

യേശു തിരഞ്ഞെടുത്ത പന്ത്രണ്ട് അപ്പൊസ്തലന്മാരിൽ പ്രഥമൻ: “പന്ത്രണ്ടു അപ്പൊസ്തലന്മാരുടെ പേരാവിതു: ഒന്നാമൻ പത്രൊസ് എന്നു പേരുള്ള ശിമോൻ.” (മത്താ, 10:2; മർക്കൊ, 3:15,16; ലൂക്കൊ, 6:14; പ്രവൃ, 1:13).

പേരിനർത്ഥം – കല്ല്, പാറക്കഷണം

യേശു തിരഞ്ഞെടുത്ത ശിഷ്യന്മാരിൽ പ്രധാനിയാണ് പത്രൊസ്. വലിയ മേന്മകളൊന്നും അവകാശപ്പെടാവുന്ന പശ്ചാത്തലമോ, പാരമ്പര്യമോ പത്രൊസിന് ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. എന്നാൽ യേശു സ്വശിഷ്യനായി വിളിച്ചതുമുതൽ മീൻ പിടിത്തക്കാരനായിരുന്ന പത്രൊസിന്റെ ജീവിതം നാടകീയമായ പരിവർത്തനത്തിനു വിധേയമായി. തുടർന്നു ശിഷ്യന്മാരിൽ പ്രധാനിയായിത്തീരുക മാത്രമല്ല ആദിമസഭയുടെ വക്താവായി മാറുകയും ചെയ്തു. യേശുവിന്റെ അടുക്കൽ വരുന്നതിനു മുൻപുള്ള പത്രൊസിന്റെ ജീവിതത്തെക്കുറിച്ചു വ്യക്തമായ അറിവൊന്നും ലഭ്യമല്ല. ശിമയോൻ എന്നായിരുന്നു പേർ. അതിന്റെ ചുരുങ്ങിയ രൂപമാണു ശിമോൻ. ഗലീലയിലെ ബേത്ത്സയിദക്കാരനായ (യോഹ, 1:44). ശിമോൻ യോഹന്നാന്റെ പുത്രൻ (ബാർയോനാ) ആയിരുന്നു. (യോഹ, 1:42). ബേത്ത്സയിദ (മുക്കുവഗൃഹം) യോർദ്ദാൻ നദിയുടെ കിഴക്കു ഭാഗത്താണ്. പത്രൊസും സഹോദരനായ അന്ത്രയാസും തിബെര്യാസ് കടലിൽ മീൻ പിടിക്കുന്നവരും (മർക്കൊ1:16) യാക്കോബ്, യോഹന്നാൻ എന്നിവരുടെ കൂട്ടാളികളുമായിരുന്നു. (ലൂക്ക, 5:10). ഗലീലിയൻ ഉച്ചാരണത്തോടു കൂടിയ അരാമ്യഭാഷയായിരുന്നു പത്രൊസ് സംസാരിച്ചിരുന്നത്.

പത്രൊസും സഹോദരനായ അന്ത്രയാസും യോഹന്നാൻ സ്നാപകന്റെ ശിഷ്യന്മാരായിരുന്നു. യോഹന്നാൻ സ്നാപകനിൽ നിന്നും യേശുവിനെക്കുറിച്ചു മനസ്സിലാക്കിയ അന്ത്രയാസ് ഞങ്ങൾ മശീഹയെ എന്നു വെച്ചാൽ ക്രിസ്തുവെ കണ്ടെത്തിയിരിക്കുന്നു എന്നു പറഞ്ഞു പത്രൊസിനെ യേശുവിന്റെ അടുക്കൽ കൊണ്ടുവന്നു. യേശു അവനെ നോക്കി പറഞ്ഞു; “നീ യോഹന്നാന്റെ പുത്രനായ ശിമോൻ ആകുന്നു; നിനക്കു കേഫാ എന്നു പേരാകും.” (യോഹ, 1:36-42). തുടർന്ന് യോഹന്നാൻ സ്നാപകൻ തടവിലായശേഷം പത്രൊസ് കഫർന്നഹൂമിൽ മടങ്ങിച്ചെന്ന് തന്റെ തൊഴിലിൽ ഏർപ്പെട്ടു.

ഒരിക്കൽ ഗെന്നസരത്ത് തടാകത്തിന്റെ കരയിൽ യേശു പ്രസംഗിക്കുകയായിരുന്നു. ജനങ്ങൾ കൂടിവന്നപ്പോൾ പത്രൊസിന്റെ പടകിൽ ഇരുന്ന് യേശു ജനത്തെ ഉപദേശിച്ചു. രാത്രിമുഴുവൻ അദ്ധ്വാനിച്ചിട്ടും അവർക്ക് മീൻ ഒന്നും പിടിക്കുവാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. ഒടുവിൽ യേശുവിന്റെ വാക്കു അനുസരിച്ചു വലയിറക്കിയപ്പോൾ ഒരു വലിയ മീൻകൂട്ടം വലയിൽപ്പെട്ടു. ഈ അത്ഭുതം കണ്ടിട്ട് യേശുവിന്റെ കാലിൽ വീണ് ശിമോൻ പത്രോസ് അപേക്ഷിച്ചു; “കർത്താവേ ഞാൻ പാപിയായ മനുഷ്യൻ ആകകൊണ്ട് എന്നെ വിട്ടു പോകേണമേ.” ഇന്നുമുതൽ നീ മനുഷ്യരെ പിടിക്കുന്നവൻ ആകുമെന്നു യേശു പത്രോസിനു ഉറപ്പു കൊടുത്തു. അനന്തരം അവർ സകലവും ഉപേക്ഷിച്ചു യേശുവിനെ അനുഗമിച്ചു. (മത്താ, 4:18-22, മർക്കൊ, 1:16-20, ലൂക്കൊ, 5:1-11). അതിനുശേഷം യേശു പത്രൊസിന്റെ അമ്മാവിയമ്മയെ സൌഖ്യമാക്കി. (മത്താ, 8-14-15, മർക്കൊ, 1:29-31, ലുക്കൊ, 4:38-40). തുടർന്നു യേശുവിന്റെ ശുശ്രൂഷകളിൽ പത്രൊസ് പങ്കുകൊണ്ടു. യായീറോസിന്റെ മകളെ യേശു ഉയിർപ്പിച്ചതിനു പത്രൊസ് സാക്ഷിയായിരുന്നു. (മർക്കൊ, 5:22,37, (ലൂക്കൊ, 8:41).

യേശു പ്രന്തണ്ടു ശിഷ്യന്മാരെ തിരഞ്ഞെടുത്തപ്പോൾ അവരിൽ ഒന്നാമനായിരുന്നു പത്രൊസ്. (മത്താ, 10:2-4, മർക്കൊ, 3:13-19, ലൂക്കൊ, 6:13). അതിനുശേഷം എല്ലായ്പ്പോഴും പത്രൊസ് എന്ന പേരാണ് പ്രയോഗിച്ചു കാണുന്നത്. ഒരിക്കൽ പത്രൊസും ശിഷ്യന്മാരും കയറിയിരുന്ന പടകു തിരമാലകളിൽപ്പെട്ട് മുങ്ങുമാറായി. കടലിന്മീതെ നടന്ന് യേശു അവരുടെ മുമ്പിൽ എത്തി. ഇതു കണ്ടിട്ട് യേശുവിന്റെ അനുവാദത്തോടുകൂടി പത്രൊസ് വെള്ളത്തിന്മീതെ നടന്നു. കൊടുങ്കാറ്റു നിമിത്തം വിശ്വാസം നഷ്ടപ്പെട്ട പത്രൊസ് വെള്ളത്തിൽ മുങ്ങിത്തുടങ്ങിയപ്പോൾ നിലവിളിച്ചു. “കർത്താവേ എന്നെ രക്ഷി ക്കേണമേ”. യേശു അവനെ സുരക്ഷിതമായി പടകിൽ എത്തിച്ചു. അപ്പോൾ “നീ ദൈവപുത്രൻ സത്യം” എന്നു പത്രൊസ് ഏറ്റുപറഞ്ഞു. (മത്താ, 14:25-33).

ആളുകൾ തന്നെക്കുറിച്ചു എന്തു പറയുന്നു എന്നു യേശു ശിഷ്യന്മാരോടു ചോദിച്ചു; അതിനു പത്രൊസ് നിർണ്ണീതമായ മറുപടി നല്കി. “നീ ജീവനുള്ള ദൈവത്തിന്റെ പുത്രനായ ക്രിസ്തു.” അപ്പോഴാണ് നീ പത്രൊസ് ആകുന്നു; ഈ പാറമേൽ ഞാൻ എന്റെ സഭയെ പണിയും എന്നു യേശു പറഞ്ഞത്. (മത്താ, 16:13-19, ലൂക്കൊ, 9:18-20). അതിനുശേഷം ക്രിസ്തു തന്റെ കഷ്ടാനുഭവം, മരണം എന്നിവയെക്കുറിച്ചു ശിഷ്യന്മാരോടു പറഞ്ഞപ്പോൾ; പത്രൊസ് യേശുവിനെ തനിച്ചു കൊണ്ടുപോയി, അങ്ങനെ സംഭവിക്കരുത് എന്നു യേശുവിനോടു പറഞ്ഞു. അപ്പോൾ “സാത്താനേ, എന്നെ വിട്ടുപോ” എന്നു യേശു പറഞ്ഞു. സാത്താനാണു പത്രൊസിലൂടെ സംസാരിച്ചതെന്ന് യേശു തിരിച്ചറിഞ്ഞു; (മത്താ, 16:21-23, മർക്കൊ, 8:31-33). മറുരുപമലയിൽ വെച്ചു യേശുവിന്റെ തേജോരൂപ പ്രദർശനത്തിൽ പത്രൊസ് സന്നിഹിതനായിരുന്നു. പെട്ടന്നുണ്ടായ ഹർഷോന്മാദത്തിൽ കർത്താവേ, നാം ഇവിടെ ഇരിക്കുന്നതു നല്ലതു എന്നു പത്രൊസ് പറഞ്ഞു. (മത്താ, 17:1-8, മർക്കൊ, 9:2-8, ലൂക്കൊ, 9:28-36). സഹോദരനോടു എത്രപ്രാവശ്യം ക്ഷമിക്കണമെന്ന് ഒരിക്കൽപത്രൊസ് യേശുവിനോടു ചോദിച്ചു. ഏഴു എഴുപതു പ്രാവശ്യം എന്നു യേശു മറുപടി നല്കി. (മത്താ, 18:21-22). സകലവും വിട്ടു നിന്നെ അനുഗമിച്ച ഞങ്ങൾക്കു എന്തു കിട്ടും എന്ന് മറ്റൊരിക്കൽ പത്രൊസ് യേശുവിനോടു ചോദിച്ചു. (മത്താ, 19:27, മർക്കൊ, 10:28, ലൂക്കൊ, 18:28). യേശു ശപിച്ച അത്തി വേരോടെ ഉണങ്ങിപ്പോയത് പിറ്റേദിവസം പത്രൊസ് ചൂണ്ടിക്കാണിച്ചു. (മർക്കൊ, 11:21).

പെസഹയ്ക്ക് ആവശ്യമായ ഒരുക്കങ്ങൾ ചെയ്യുന്നതിനു യേശു പത്രൊസിനെയും യോഹന്നാനെയും ചുമതലപ്പെടുത്തി. (ലൂക്കൊ, 22:8). എല്ലാം ഒരുങ്ങിക്കഴിഞ്ഞപ്പോൾ യേശു ശിഷ്യന്മാരുടെ കാലുകൾ കഴുകിത്തുടങ്ങി. പത്രൊസിന്റെ അടുക്കൽ വന്നപ്പോൾ പത്രൊസ് വിസമ്മതം പ്രകടിപ്പിച്ചു. പത്രൊസിന്റെ കാൽ താൻ കഴുകിയില്ലെങ്കിൽ പത്രൊസിനു തന്നോടുകൂടെ പങ്കില്ല എന്നു യേശു പറഞ്ഞപ്പോൾ, കാൽ മാത്രമല്ല കയ്യും തലയും കൂടി കഴുകേണമേ എന്ന് പത്രൊസ് അപേക്ഷിച്ചു. (യോഹ, 13:1-9). ശിഷ്യന്മാരിൽ ഒരുവൻ തന്നെ കാണിച്ചു കൊടുക്കും എന്ന് യേശു പ്രസ്താവിച്ചപ്പോൾ അതു ആരെക്കുറിച്ചു പറയുന്നു എന്നു യേശുവിനോടു ചോദിക്കുവാൻ താൻ യോഹന്നാനോട് ആംഗ്യം കാട്ടി. (യോഹ, 13:24). ഒരിക്കലും യേശുവിനെ ഉപേക്ഷിക്കുകയില്ലെന്നു പത്രൊസ് ഉറപ്പുപറഞ്ഞു. എന്നാൽ കോഴി കൂകുന്നതിനു മുൻപു മൂന്നു പ്രാവശ്യം പത്രൊസ് തന്നെ തള്ളിപ്പറയും എന്നു യേശു വെളിപ്പെടുത്തി. (മത്താ, 26:33-35, മർക്കൊ, 14:29-31, ലൂക്കോ, 22:34, യോഹ, 13:38). പത്രാസും യാക്കോബും യോഹന്നാനും യേശുവിനോടൊപ്പം ഗെത്ത്ശെമനയിൽ ഉണ്ടായിരുന്നു. പടയാളികൾ യേശുവിനെ പിടിക്കുമ്പോൾ മഹാപുരോഹിതന്റെ ദാസനായ മല്ക്കൊസിന്റെ കാതു പത്രൊസ് വാൾ കൊണ്ട് വെട്ടി. യേശു പത്രൊസിനെ ശാസിച്ചു; മല്ക്കൊസിന്റെ കാതു യേശു സൗഖ്യമാക്കി. (മത്താ, 26:51, യോഹ, 18:10). യേശു ബന്ധിതനായപ്പോൾ പത്രൊസ് ദൂരവെ അനുഗമിച്ചു് മഹാപുരോഹിതന്റെ (കയ്യഫാവ്) നടുമുറ്റത്തു ചെന്നു. ഇവിടെവച്ചാണു പത്രൊസിന്റെ ജീവിതത്തിൽ ഏറ്റവും ദു:ഖകരമായ സംഭവം ഉണ്ടായത്. യേശുവിനെ അറിയുന്നില്ലെന്നു പത്രൊസ് മൂന്നുപ്രാവശ്യം യേശുവിനെ തള്ളിപ്പറഞ്ഞു. ഉടൻ കോഴി കൂകുന്നതു് കേട്ടു; യേശു അവനെ നോക്കി; കുറ്റബോധം വന്ന പത്രൊസ് പുറത്തുപോയി അതിദു:ഖത്തോടെ കരഞ്ഞു. (മത്താ, 26:73-75, മർക്കൊ, 14:70-72, ലൂക്കൊ,22:59-62, യോഹ, 18:26-27).

പുനരുത്ഥാനശേഷം യേശു അപ്പൊസ്തലന്മാരിൽ ആദ്യം പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടതു പത്രൊസിനാണ്. (ലൂക്കൊ, 24:34). ഗലീലാകടൽക്കരയിൽ മീൻപിടിത്തത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടിരുന്നപ്പോൾ യേശു ശിഷ്യന്മാർക്ക് പ്രത്യക്ഷനായി. അവിടെ വെച്ച് യേശു പത്രൊസിനോടു യോഹന്നാന്റെ മകനായ ശിമോനെ, നീ ഇവരിൽ അധികമായി എന്നെ സ്നേഹിക്കുന്നുവോ എന്നു മൂന്നു പ്രാവശ്യം ചോദിച്ചു. മൂന്നുപ്രാവശ്യവും എന്റെ കുഞ്ഞാടുകളെ മേയ്ക്ക് എന്നു യേശു അവനോടു പറഞ്ഞു. തുടർന്ന് പത്രൊസിന്റെ രക്തസാക്ഷിത്വത്തെക്കുറിച്ചു യേശു വെളിപ്പെടുത്തി. (യോഹ, 21:1-21).

പെന്തെകൊസ്തുനാളിൽ മററുള്ളവർക്കൊപ്പം പ്രാർത്ഥിക്കുന്ന സമയത്ത് പത്രൊസും പരിശുദ്ധാത്മപൂർണ്ണനായി. അന്ന് പത്രൊസ് ചെയ്ത പ്രസംഗത്തിൽ 3000 പേർ സ്നാനപ്പെട്ടു സഭയോടു ചേർന്നു. തുടർന്ന് അപ്പൊസ്തലപ്രവൃത്തികളിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നതുപോലെ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെയും വീര്യപ്രവൃത്തികളുടെയും പീഡാനുഭവത്തിന്റെയും കാലമായിരുന്നു. ഒരു ദിവസം പത്രൊസും യോഹന്നാനും ദൈവാലയത്തിൽ പ്രാർത്ഥിക്കുവാൻ പോകുകയായിരുന്നു. അവർ ദൈവാലയത്തിൽ പ്രവേശിക്കാനൊരുങ്ങുമ്പോൾ സുന്ദരം എന്ന ദൈവാലയ ഗോപുരത്തിൽ കിടന്ന ഒരു മുടന്തൻ അവരോടു ഭിക്ഷ ചോദിച്ചു . പത്രൊസ് അവനോടു വെള്ളിയും പൊന്നും എനിക്കില്ല എന്നു പറഞ്ഞ് യേശുക്രിസ്തുവിന്റെ നാമത്തിൽ അവനു സൌഖ്യം നല്കി. ഇതുകണ്ട് ശലോമോന്റെ മണ്ഡപത്തിൽ കൂടിയ ജനത്തോട് പത്രൊസ് യേശുവിനെക്കുറിച്ച് പ്രസംഗിച്ചു. അക്കാരണത്താൽ അപ്പൊസ്തലന്മാരെ ബന്ധിച്ചു പിറ്റേദിവസം ന്യായാധിപ സംഘത്തിനു മുമ്പാകെ നിർത്തി. ഏതു ശക്തികൊണ്ടോ ഏതു നാമത്തിലോ നിങ്ങൾ ഇതു ചെയ്തു എന്നു അവർ ചോദിച്ചു. പത്രൊസ് അവരോട് സുവിശേഷം പ്രസംഗിച്ചു. ശിക്ഷിക്കുവാൻ വഴി കാണാതെ അവർ അപ്പൊസ്തലന്മാരെ തർജ്ജനം ചെയ്ത് വിട്ടയച്ചു. (പ്രവൃ, 3, 4 അ). അനന്യാസും സഫീരയും ദൈവത്തോടു വ്യാജം കാണിക്കുകയാൽ മരിച്ചു; പത്രൊസ് അവരെ ശപിക്കയോ ശാസിക്കുകയോ ചെയ്തില്ല; പാപത്തെ ഭർത്സിക്കക മാത്രം ചെയ്തു . പരിശുദ്ധാത്മാവിനെ പരീക്ഷിക്കയാൽ അവർ ശിക്ഷിക്കപ്പെടുകയായിരുന്നു. (പ്രവൃ, 5:1-11). അനേകം പേർക്ക് രോഗസൗഖ്യം നല്കിയതു നിമിത്തം അപ്പൊസ്തലന്മാരെ കാരാഗൃഹത്തിലാക്കി. രാത്രിയിൽ കർത്താവിന്റെ ദൂതൻ കാരാഗൃഹവാതിൽ തുറന്ന് അവരെ രക്ഷപ്പെടുത്തി, ദൈവാലയത്തിൽ ചെന്നു ഉപദേശിക്കുവാൻ പറഞ്ഞു. അപ്പൊസ്തലന്മാരെ മഹാപുരോഹിതന്റെ മുൻപിൽ കൊണ്ടുവന്നു. പത്രൊസിന്റെ വാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടു അപ്പൊസ്തലന്മാരെ കൊല്ലുവാൻ അവർ ആലോചിച്ചു. എന്നാൽ ഗമാലീയേലിന്റെ ഉപദേശം കേട്ടു അവർ പിന്തിരിഞ്ഞു. ശമര്യർ ദൈവവചനം കൈക്കൊണ്ടു എന്നറിഞ്ഞു, പത്രൊസും യോഹന്നാനും അവരെ സന്ദർശിച്ചു. അവർ പ്രാർത്ഥിച്ചപ്പോൾ ശമര്യർ പരിശുദ്ധാത്മാവു പ്രാപിച്ചു. (പ്രവൃ, 8:14-17).

മൂന്നു വർഷത്തിനുശേഷം പത്രൊസും പൗലൊസും തമ്മിലുളള ആദ്യത്തെ കൂടിക്കാഴ്ച നടന്നു. പത്രോസ് സഭകൾ ചുറ്റി സഞ്ചരിക്കുമ്പോൾ ലുദ്ദയിൽ എത്തി. (പ്രവൃ, 9:32). ഈ സമയത്ത് രണ്ടു അത്ഭുതപ്രവൃത്തികൾ ചെയ്തു. ഒന്ന്; ഐനയാസ് എന്ന പക്ഷവാതരോഗിയെ സൌഖ്യമാക്കി. (പ്രവൃ, 9:33). രണ്ട്; മരിച്ചുപോയ തബീഥയെ ഉയിർപ്പിച്ചു. (പ്രവൃ, 9:40). പരിശുദ്ധാത്മാവിന്റെ പ്രത്യേക നിയോഗ്രപ്രകാരം പത്രൊസ് കൈസര്യയിൽ കൊർണേല്യാസിന്റെ ഭവനത്തിൽ ചെന്നു ദൈവവചനം പ്രസംഗിച്ചു. വചനം കേട്ട് എല്ലാവരുടെമേലും പരിശുദ്ധാത്മാവു വന്നു. അവർ അന്യഭാഷകളിൽ സംസാരിക്കുകയും ദൈവത്തെ മഹത്ത്വപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തു. ഈ സംഭവത്തോടുകൂടി വിജാതീയർക്കും സഭയിലേക്കുള്ള വാതിൽ തുറക്കപ്പെട്ടു. (പ്രവൃ, 10:1-47).

യാക്കോബിനെ വധിച്ചതു യെഹൂദന്മാർക്കു പ്രസാദമായി എന്നു കണ്ട ഹെരോദാവ് പത്രൊസിനെ ബന്ധിച്ച് കാരാഗൃഹത്തിലാക്കി . അവനെ സൂക്ഷിക്കുവാൻ നാലു പടയാളികൾ വീതമുളള നാലു കൂട്ടത്തിനെ ഏല്പിച്ചു. സഭ ശ്രദ്ധയോടെ പ്രാർത്ഥിച്ചു. ഹെരോദാവ് പത്രൊസിനെ കൊല്ലാൻ തീരുമാനിച്ചിരുന്നതിന്റെ തലേരാത്രി കർത്താവിന്റെ ദൂതൻ പത്രോസിനെ രക്ഷിച്ചു. അവൻ മർക്കൊസ് എന്നു മറുപേരുള്ള യോഹന്നാന്റെ വീട്ടിൽ ചെന്നു. അവിടെ അനേകർ പ്രാർത്ഥിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുകയാ യിരുന്നു. (പ്രവൃ, 12:1-17). അതിനുശേഷം പത്രൊസിന്റെ പ്രവർത്തനത്തെക്കുറിച്ചുള്ള തുടർച്ചയായ വിവരണം ഇല്ല. പത്രൊസ് യെരുശലേം വിട്ടുപോയി. യെരുശലേം സമ്മേളനത്തിൽ പുതുവിശ്വാസികളുടെ പരിച്ഛേദനത്തിന്റെ പ്രശ്നം ചർച്ചചെയ്യുമ്പോൾ പത്രൊസ് അവിടെ ഉണ്ടായിരുന്നു. ചർച്ചയുടെ ഒടുവിൽ രക്ഷ കൃപയാലാണ് വന്നത് എന്നും വിശ്വാസത്താലാണു അതു സ്വീകരിക്കുന്നതെന്നും തന്മൂലം വിശ്വാസികൾ തമ്മിൽ യാതൊരു വ്യത്യാസവുമില്ലെന്നും പത്രൊസ് വ്യക്തമാക്കി. പരിച്ഛേദനം ആവശ്യമില്ലെന്ന് പത്രൊസ് ഉറപ്പായി പറഞ്ഞു. യാക്കോബും അതേ അഭിപ്രായം വ്യക്തമാക്കി. അങ്ങനെ ആ പ്രശ്നത്തിന് പരിഹാരമായി. ഒരിക്കൽ പത്രൊസും പൗലൊസും തമ്മിൽ അന്ത്യാക്ക്യയിൽ വച്ചു ഇടഞ്ഞു. യാക്കോബിന്റെ അടുക്കൽ നിന്നു ചിലർ വരുന്നതിനു മുൻപ് പത്രൊസ് ജാതികളോടുകുടെ ഭക്ഷിച്ചുപോന്നു. അവർ വന്നശേഷം പരിച്ഛേദനക്കാരെ ഭയപ്പെട്ട് പത്രൊസ് ജാതികളിൽ നിന്നു മാറിനിന്നു. ഇതു സഭയ്ക്ക് ദോഷം ചെയ്യുമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയ പൗലൊസ് പത്രൊസിനോടു എതിർത്തുനിന്നു. എന്നാൽ ഈ പ്രശ്നം ഇരുവരും തമ്മിലുള്ള സ്നേഹബന്ധത്തിനു ഒരു വിഘനവും സൃഷ്ടിച്ചില്ല. (2പത്രൊ, 3:15-16).

തടർന്നുള്ള കാലങ്ങളിൽ പലസ്തീനിലും ചുറ്റുമുള്ള പദേശങ്ങളിലും പത്രൊസ് പ്രവർത്തിക്കുകയായിരുന്നു. പത്രൊസ് കൊരിന്ത് സന്ദർശിച്ചതായി കാണുന്നു. ബാബിലോണും സന്ദർശിച്ചിരിക്കുവാൻ ഇടയുണ്ട്. അക്കാലത്ത് പത്രൊസിനോടൊപ്പം താമസിക്കുമ്പോഴാണ് മർക്കൊസ് സുവിശേഷം എഴുതിയത്. എന്നാൽ തന്റെ ജീവിതാന്ത്യത്തിനു മുൻപു പത്രൊസ് റോം സന്ദർശിച്ചിരിക്കാൻ ഇടയില്ല. ദ്രുതഗതിക്കാരനും നല്ലപോലെ ചിന്തിക്കാതെ എടുത്തു ചാടി പ്രവർത്തിക്കുന്നവനുമായിരുന്നു പത്രൊസ്. പെന്തക്കൊസ്തിനു ശേഷം അക്ഷരാർത്ഥത്തിൽ പത്രൊസ് പാറയെപ്പോലെ ഉറപ്പുളളവനായി മാറി. യേശുവിനെ കൂശിച്ചു കൊന്നതിന് യെഹൂദാനേതാക്കന്മാരെ കുറ്റപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടു ക്രിസ്തുവിന്റെ പുനരുത്ഥാനത്തെ ശക്തവും ദൃഢവുമായ ഭാഷയിൽ അവതരിപ്പിച്ച് പത്രൊസിന്റെ ധൈര്യം അത്ഭുതമാണ്. “പത്രൊസിന്റെയും യോഹന്നാന്റെയും ധൈര്യം കാൺകയാലും അവർ പഠിപ്പില്ലാത്തവരും സാമാന്യരുമായ മനുഷ്യർ എന്നു ഗ്രഹിക്കയാലും” ന്യായാധിപസംഘത്തിലെ അംഗങ്ങൾ അത്ഭുതപ്പെട്ടു. (പ്രവൃ, 4:13). ക്രിസ്തുവിന്റെ ശിഷ്യന്മാരിൽ പ്രഥമസ്ഥാനം പത്രൊസിനായിരുന്നു. ചിലപ്പോൾ ശിഷ്യന്മാരുടെ പ്രതിനിധിയായി പത്രൊസ് യേശുവിനോടു ചോദിക്കയും യേശുവിന്റെ ചോദ്യങ്ങൾക്കു മറുപടി പറയുകയും ചെയ്തിരുന്നു. (മത്താ, 19:27, ലൂക്കൊ, 12:41). യേശു പത്രൊസിനെ ഏല്പിച്ചത് സഭയുടെ താക്കോലല്ല സ്വർഗ്ഗരാജ്യത്തിന്റെ താക്കോലാണ്. സുവിശേഷത്തിന്റെ വാതിൽ യെഹൂദന്മാർക്കും (പ്രവൃ, 2:14-41), ശമര്യർക്കും (പ്രവൃ, 8:14-17), ജാതികൾക്കും (പ്രവൃ, 10:24-28) തുറന്നു കൊടുത്തത് പത്രൊസാണ്. കെട്ടുന്നതിനും അഴിക്കുന്നതിനും ഉള്ള അധികാരം പത്രൊസിനു മാത്രമല്ല, മറ്റപ്പൊസ്തലന്മാർക്കും നല്കിയിട്ടുണ്ട്. (മത്താ, 16:19, 18:18, 20:23). പഴയനിയമത്തിൽ യിരെമ്യാ പ്രവാചകനും ഏവംവിധമായ അധികാരം നല്കിയിട്ടുണ്ടു. (യിരെ, 1:10).

പത്രൊസിന്റെ രക്തസാക്ഷിത്വം: പത്രൊസിന്റെ സുവിശേഷ പ്രവർത്തനങ്ങളെക്കുറിച്ചു ബൈബിളിനു വെളിയിൽ ചരിത്രരേഖകൾ അധികം ഇല്ലാത്തതുപോലെ തന്നെ രക്തസാക്ഷിമരണത്തെക്കുറിച്ചും ചരിത്രരേഖകൾ കുറവാണ്. റോമിൽ തനിക്കു ശത്രുക്കൾ വർധിച്ചപ്പോൾ, അവിടെനിന്നോടി രക്ഷപെട്ടാൽ കുറെനാൾകൂടി സുവിശേഷവേല ചെയ്യാമല്ലോ എന്നു പത്രൊസ് വിചാരിച്ചു. അവിടത്തെ വിശ്വാസികളായ സ്നേഹിതരും പത്രൊസിനെ പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചു. ഒരു രാത്രി പത്രൊസ് റോമ പട്ടണത്തിൽനിന്ന് ഓടിപ്പോകുമ്പോൾ കർത്താവായ യേശു പട്ടണത്തിലേക്കു വരുന്നതായി പത്രോസിന് ഒരു ദർശനം ഉണ്ടായി. “കർത്താവേ, അങ്ങ് എവിടെപ്പോകുന്നു” എന്ന അർത്ഥത്തിൽ QUO VADIS DOMINIE (ക്വോ വാഡിസ് ഡൊമിനി) എന്നു ലാറ്റിനിൽ ചോദിച്ചു. “ഞാൻ വീണ്ടും ക്രൂശിക്കപ്പെടേണ്ടതിന് റോമിലേക്കു പോകുന്നു” എന്നു കർത്താവ് മറുപടി പറഞ്ഞു എന്ന് ‘പത്രൊസിൻ്റെ പ്രവൃത്തികൾ’ എന്ന അപ്പൊക്രിഫ ഗ്രന്ഥത്തിൽ ചേർത്തിരിക്കുന്നു. പത്രൊസ് റോമിലേക്കുതന്നെ മടങ്ങിപ്പോയി. പത്രൊസിന്റെ ദുഃഖം വർധിപ്പിക്കുന്നതിനു വേണ്ടി തന്റെ ഭാര്യയെ തന്റെ മുമ്പിൽ വച്ചു തന്നെ ക്രൂശിച്ചു. യേശുവിനെ ഓർത്തുകൊൾക എന്നു പറഞ്ഞു പത്രൊസ് അവളെ ധൈര്യപ്പെടുത്തി. പത്രൊസിന്റെ ധൈര്യം കണ്ടിട്ടു പത്രൊസിനെ സൂക്ഷിച്ച ജയിലർ തന്നെയും ക്രിസ്ത്യാനിയായിത്തീർന്നു എന്നു പറയപ്പെടുന്നു. പത്രൊസിനെയും പിടിച്ചു ക്രൂശിക്കാൻ ഒരുങ്ങുമ്പോൾ, തന്റെ യജമാനനായ യേശുവിനെപ്പോലെ ക്രൂശിക്കപ്പെടുവാൻ തനിക്ക് അർഹതയില്ല എന്നു പറഞ്ഞു തന്നെ തലകീഴായി ക്രൂശിക്കണമെന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. അങ്ങനെ ഒരുകാലത്ത് ഭീരുവും ചഞ്ചലഹൃദയനുമായിരുന്ന പത്രൊസ്, യേശുവിന്റെ പാറപോലെ ഉറച്ച സാക്ഷിയായി രക്തസാക്ഷിത്വം വരിച്ചു എന്നു പറയപ്പെടുന്നു. നീറോയുടെ കാലത്ത് റോമിൽ വച്ചാണ് പത്രൊസ് രക്തസാക്ഷിയായത്. പത്രോസിനെ ക്രൂശിച്ചു എന്നതിൽ എല്ലാവരും ഏകാഭിപ്രായക്കാരാണ്. സ്വന്തം അപേക്ഷയനുസരിച്ച് പത്രൊസിനെ തലകീഴായി ക്രൂശിച്ചു കൊന്നു എന്ന് ഓറിജിനും പറയുന്നുണ്ട്.

അപ്പൊസ്തലൻ (Apostle)

പേരിനർത്ഥം — പ്രേക്ഷിതൻ, അയയ്ക്കപ്പെട്ടവൻ

അപ്പൊസ്റ്റൊലൊസ് എന്ന ഗ്രീക്കുപദത്തിന്റെ ലിപ്യന്തരണമാണു അപ്പൊസ്തലൻ. അധികാരത്തോടു കൂടിയ പ്രതിപുരുഷൻ എന്നാണർത്ഥം. അയയ്ക്കുക എന്നർത്ഥമുള്ള അപ്പൊസ്റ്റെല്ലോ എന്ന ഗ്രീക്കുധാതുവിൽ നിന്നാണ് ഈ പദത്തിന്റെ നിഷ്പത്തി. സുവിശേഷങ്ങളിൽ പത്തു പ്രാവശ്യവും അപ്പൊസ്തല പ്രവൃത്തികളിൽ മുപ്പതു പ്രാവശ്യവും ലേഖനങ്ങളിൽ മുപ്പത്തിയെട്ടു പ്രാവശ്യവും വെളിപ്പാടിൽ മൂന്നു പ്രാവശ്യവും അങ്ങനെ ആകെ എൺപത്തൊന്നു പ്രാവശ്യം അപ്പൊസ്തലൻ എന്ന പദം പുതിയനിയമത്തിലുണ്ട്. ഒരു പുതിയ നിയമപദമാണിത്. ഒരു പ്രത്യേക ദൗത്യത്തിനു വേണ്ടി നിയുക്തനാണ് അപ്പൊസ്തലൻ. പൂർണ്ണ അധികാരത്തോടെ പ്രവർത്തിക്കുവാനുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യം അയയ്ക്കപ്പെട്ടവനുണ്ട് അയച്ച വ്യക്തിയോടു കണക്കു ബോധിപ്പിക്കുവാൻ അയയ്ക്കപ്പെട്ടവൻ ബാധ്യസ്ഥനാണ്. അപ്പൊസ്തലൻ എന്ന പ്രയോഗത്തിന്റെ വ്യക്തമായ ധ്വനി യോഹന്നാൻ 17:18-ൽ ഉണ്ട്; “നീ എന്നെ ലോകത്തിലേക്ക് അയച്ചതുപോലെ ഞാൻ അവരെയും ലോകത്തിലേക്കു അയച്ചിരിക്കുന്നു.” അപ്പൊസ്തലന്മാരുടെ അധികാരവും ബൈബിളിൽ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്; “അവൻ തന്നോടുകൂടെ ഇരിപ്പാനും പ്രസംഗിക്കേണ്ടതിന്നു അയപ്പാനും ഭൂതങ്ങളെ പുറത്താക്കേണ്ടതിന്നു അധികാരം ഉണ്ടാകുവാനും പന്തിരുവരെ നിയമിച്ചു;” (മർക്കൊ, 3:14-15).

അയക്കപ്പെട്ടവൻ അയച്ച ആളിനു തുല്യനാണെന്നാണ് യെഹൂദന്മാരുടെ തൽമൂദിൽ പറയുന്നത്. യൊരോബെയാമിന്റെ ഭാര്യ മകന്റെ രോഗാവസ്ഥയെക്കുറിച്ചു അറിയുവാൻ അഹിയാ പ്രവാചകന്റെ അടുക്കൽ ചെന്നപ്പോൾ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു; “കഠിനവർത്തമാനം നിന്നെ അറിയിപ്പാൻ എനിക്കു നിയോഗമുണ്ട്.” (1രാജാ, 14:6). ഇവിടെ ഷാലുവഹ് (shalach) എന്ന എബ്രായ പദത്തിന്റെ പരിഭാഷയാണു സെപ്റ്റജിന്റിലെ അപാസ്റ്റൊലൊസ്. പഴയനിയമത്തിൽ ഈ പദം 852 പ്രാവശ്യമുണ്ട്. പുതിയ നിയമത്തിലെ സാങ്കേതികാർത്ഥത്തോടുകൂടി യെഹൂദന്മാരുടെ ഇടയിൽ പ്രയോഗത്തിലിരുന്ന ഷാലിയാഹ് എന്ന പദത്തിന്റെ തുടർച്ചയാണ് അപ്പൊസൊലൊസ് എന്ന വാദം വിവാദവിഷയമാണ്. മതാധികാരത്തെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നവനാണ് ഷാലിയാഹ്. അധികാരിയുടെ പ്രതിനിധിയായി കാര്യനിർവ്വഹണം നടത്തുവാനും സന്ദേശം കൈമാറുവാനും ധനം കൈകാര്യം ചെയ്യുവാനും ഷാലിയാഹിനു അധികാരമുണ്ട്. അദ്ദേഹം സിനഗോഗിനെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുകയും, ആരാധനയെ നയിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഈ പ്രയോഗം പുരോഹിതത്വവും ഉൾക്കൊണ്ടിരുന്നു. ഷാലിയാഹ് ഒരിക്കലും യെഹൂദസമൂഹത്തിന്റെ പരിധിക്കു വെളിയിൽ പ്രവർത്തിച്ചിട്ടില്ല. പുതിയനിയമത്തിൽ അപ്പൊസ്തലത്വത്തിൽ അടങ്ങിയിരുന്ന പ്രേഷിതപ്രവർത്തനം ഷാലിയാഹിൽ ദൃശ്യമായിരുന്നില്ല. ദൈവത്താൽ അയയ്ക്കപ്പെട്ട ഒരുവനായ യേശുവിനെയും (എബ്രാ, 3:1), യിസ്രായേലിനോടു പ്രസംഗിക്കുവാൻ ദൈവം അയച്ചവരെയും (ലൂക്കൊ, 11:49), സഭ അയച്ചവരെയും (2കൊരി, 8:23, ഫിലി, 2:25), ആദിമസഭയിൽ പ്രധാനസ്ഥാനം വഹിച്ചിരുന്ന ഒരു ഗണത്തെയും (പ്രവൃ, 15:4) അപ്പൊസ്തലന്മാർ എന്നു വിളിക്കുന്നു.

അപ്പൊസ്തലന്മാരുടെ യോഗ്യത

ഒന്നാമതായി; അപ്പൊസ്തലന്മാർ യേശുവിനെ കണ്ടവരും യേശുവിന്റെ പുനരുത്ഥാനത്തിനു സാക്ഷികളും ആണ്; “ആദിമുതലുള്ളതും ഞങ്ങൾ കേട്ടതും സ്വന്ത കണ്ണുകൊണ്ടു കണ്ടതും ഞങ്ങൾ നോക്കിയതും ഞങ്ങളുടെ കൈ തൊട്ടതും ആയ ജീവന്റെ വചനം” (1യോഹ, 1:1). “ഞങ്ങളോടുകൂടെ നടന്ന പുരുഷന്മാരിൽ ഒരുത്തൻ ഞങ്ങളോടു കൂടെ അവന്റെ പുനരുത്ഥാനത്തിനു സാക്ഷിയായിത്തീരേണം” (പ്രവൃ, 1:22). “ഈ യേശുവിനെ ദൈവം ഉയിർത്തെഴുന്നേല്പിച്ചു; അതിന്നു ഞങ്ങൾ എല്ലാവരും സാക്ഷികൾ ആകുന്നു” (പ്രവൃ, 2:32). കൊരിന്ത്യരിൽ ചിലർ പൗലൊസിൻ്റെ അപ്പൊസ്തലത്വത്തെ ചോദ്യം ചെയ്തപ്പോൾ താൻ ഉത്ഥിതനായ ക്രിസ്തുവിനെ കണ്ടവനാണെന്നു തറപ്പിച്ചു പറയുന്നു: “ഞാൻ അപ്പൊസ്തലൻ അല്ലയോ? നമ്മുടെ കർത്താവായ യേശുവിനെ ഞാൻ കണ്ടിട്ടില്ലയോ?” (1കൊരി, 9:1). “എല്ലാവർക്കും ഒടുവിൽ അകാലപ്രജപോലെയുള്ള എനിക്കും പ്രത്യക്ഷനായി; ഞാൻ അപ്പൊസ്തലന്മാരിൽ ഏറ്റവും ചെറിയവനല്ലോ;” (1കൊരി, 15:8,9). അപ്പൊസ്തലന്മാക്ക് ഉണ്ടായിരിക്കേണ്ട രണ്ടാമതായി; പ്രവർത്തനങ്ങൾ അത്ഭുതങ്ങളിലും അടയാളങ്ങളിലും പ്രത്യക്ഷമാകേണ്ടതാണ്. “അപ്പൊസ്തലന്റെ ലക്ഷണങ്ങൾ പൂർണ്ണ സഹിഷ്ണതയിലും അടയാളങ്ങളാലും അത്ഭുതങ്ങളാലും വീര്യപ്രവൃത്തികളാലും നിങ്ങളുടെ ഇടയിൽ വെളിപ്പെട്ടുവന്നുവല്ലോ.” (2കൊരി, 12:12). “ഞാൻ സ്വതന്ത്രൻ അല്ലയോ? ഞാൻ അപ്പൊസ്തലൻ അല്ലയോ? നമ്മുടെ കർത്താവായ യേശുവിനെ ഞാൻ കണ്ടിട്ടില്ലയോ? കർത്താവിൽ ഞാൻ ചെയ്ത പ്രവൃത്തിയുടെ ഫലം നിങ്ങൾ അല്ലയോ? മറ്റുള്ളവർക്കു ഞാൻ അപ്പൊസ്തലൻ അല്ലെന്നുവരികിൽ എങ്ങനെയെങ്കിലും നിങ്ങൾക്കു ആകുന്നു; കർത്താവിൽ എന്റെ അപ്പൊസ്തലത്വത്തിന്റെ മുദ്ര നിങ്ങളല്ലോ.” (1കൊരി, 9:1-2). മൂന്നാമതായി; കർത്താവ് നേരിട്ടു വിളിച്ചു നിയമിച്ചവരാണ് അപ്പൊസ്തലന്മാർ. (1കൊരി, 12:28, എഫെ, 4:11). തനിക്കു നേരിട്ടു ലഭിച്ച വിളിയെക്കുറിച്ചു പൗലൊസ് വെളിപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. (റോമ, (1:1, 1 കൊരി, 1:1, ഗലാ, 1:1,15).

അപ്പെസ്തലന്മാരുടെ പ്രധാനപ്പെട്ട യോഗ്യതകളെ ഇങ്ങനെ സംഗ്രഹിക്കാം

1. പരിശുദ്ധാത്മാവിൽ നിറഞ്ഞവൻ (പ്രവൃ, 1:8, 2:4).

2. പ്രസംഗിക്കാൻ അയക്കപ്പെട്ടവർ (മത്താ, 10:5-7, ലൂക്കോ, 10:1, റോമ, 10:14-18).

3. യേശുവിനോടു കൂടി ആയിരുന്നവർ (പ്രവൃ, 1:21).

4. പുനരുത്ഥാനത്തിനു സാക്ഷികൾ (ലൂക്കോ, 48).

5. യേശുവിനെ സാക്ഷിക്കുന്നവർ (പ്രവൃ, 1:22).

6. തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടവർ (പ്രവൃ, 1:25).

ബൈബിളിൽ അപ്പൊസ്തലൻ എന്നു പറപ്പെട്ടിരിക്കുന്നവർ

1. യേശുക്രിസ്തു

2. പത്രൊസ്

3. അന്ത്രെയാസ്

4. യാക്കോബ്

5. യോഹന്നാൻ

6. ഫിലിപ്പൊസ്

7. ബർത്തൊലൊമായി

8. തോമാസ്

9. മത്തായി

10. ചെറിയ യാക്കോബ്

11. തദ്ദായി

12. ശിമോൻ

13. യൂദാ

14. മത്ഥിയാസ്

15. പൗലൊസ്

16. ബർന്നബാസ്

17. യാക്കോബ് (യേശുവിന്റെ സഹോദരൻ)

18. അന്ത്രൊനിക്കൊസ്

19. യൂനിയാവ്

20. അപ്പൊല്ലോസ്

21. തീത്തൊസ്

22. ശീലാസ്, സില്വാനൊസ്

23. തിമൊഥെയൊസ്

24. എപ്പഫ്രൊദിത്തൊസ്

യേശുക്രിസ്തു (Jesus Christ)

പേരിനർത്ഥം — അഭിഷിക്തനായ രക്ഷിതാവ്

അന്ത്യകാലം (last days)

കർത്താവായ യേശുക്രിസ്തുവിന്റെ പുനരാഗമനവും മശീഹയുടെ വാഴ്ചയുമാണ് പഴയപുതിയനിയമ പ്രവചനങ്ങളിലെ പ്രധാനവിഷയം. പഴയനിയമത്തിലും പുതിയനിയമത്തിലും അന്ത്യകാലത്തെക്കുറിച്ചുള്ള പ്രവചനങ്ങളും സൂചനകളുമുണ്ട്. മശീഹയുടെ കീഴിൽ ഒരു ശാശ്വതമായ രാജ്യവും മഹത്വപൂർണ്ണമായ വാഴ്ചയും യിസ്രായേലിനു വാഗ്ദാനം ചെയ്യപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അതിനെ ചൂണ്ടിക്കാണിക്കയാണ് യിസ്രായേലിനെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം അന്ത്യകാലം എന്ന പ്രയോഗം. അന്ത്യകാലം (യെശ, 2:2; മീഖാ, 4:1; പ്രവൃ, 2:17); ഭാവികാലം (ദാനീ, 10:14; ആവ, 4:30); ഒടുക്കത്തെനാൾ (യോഹ, 6:39,40,44,54) എന്നീ പ്രയോഗങ്ങൾ ശ്രദ്ധിക്കുക. യിസായേലിന്റെ പ്രതീക്ഷയായ മശീഹയുടെ വാഴ്ചയെക്കുറിച്ച് ധാരാളം പ്രവചനങ്ങളുണ്ട്. അന്ത്യകാലത്തെക്കുറിച്ചു യെശയ്യാവു പ്രവചിച്ചു: “ആമോസിന്റെ മകനായ യെശയ്യാവു യെഹൂദയെയും യെരൂശലേമിനെയുംപറ്റി ദർശിച്ച വചനം. അന്ത്യകാലത്തു യഹോവയുടെ ആലയമുള്ള പർവ്വതം പർവ്വതങ്ങളുടെ ശിഖരത്തിൽ സ്ഥാപിതവും കുന്നുകൾക്കു മീതെ ഉന്നതവുമായിരിക്കും; സകല ജാതികളും അതിലേക്കു ഒഴുകിച്ചെല്ലും. അനേക വംശങ്ങളും വരുവിൻ, നമുക്കു യഹോവയുടെ പർവ്വതത്തിലേക്കു, യാക്കോബിൻ ദൈവത്തിന്റെ ആലയത്തിലേക്കു കയറിച്ചെല്ലാം; അവൻ നമുക്കു തന്റെ വഴികളെ ഉപദേശിച്ചുതരികയും നാം അവന്റെ പാതകളിൽ നടക്കയും ചെയ്യും എന്നു പറയും. സീയോനിൽനിന്നു ഉപദേശവും യെരുശലേമിൽനിന്നു യഹോവയുടെ വചനവും പുറപ്പെടും. അവൻ ജാതികളുടെ ഇടയിൽ ന്യായം വിധിക്കയും ബഹുവംശങ്ങൾക്കു വിധി കല്പിക്കുകയും ചെയ്യും; അവർ തങ്ങളുടെ വാളുകളെ കൊഴുക്കളായും കുന്തങ്ങളെ വാക്കത്തികളായും അടിച്ചു തീർക്കും; ജാതി ജാതിക്കുനേരെ വാളോങ്ങുകയില്ല; അവർ ഇനി യുദ്ധം അഭ്യസിക്കയും ഇല്ല. യാക്കോബ് ഗൃഹമേ, വരുവിൻ; നമുക്കു യഹോവയുടെ വെളിച്ചത്തിൽ നടക്കാം.” (യെശ, 2:1-5).

പുതിയനിയമത്തിലെ കേന്ദവിഷയം സഭയാണ്. ക്രിസ്തുവിന്റെ ഒന്നാം വരവിനും രണ്ടാം വരവിനും ഇടയ്ക്ക് സഭയുടെ പണി നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്. അതു പൂർത്തിയാകുമ്പോൾ ക്രിസ്തു വീണ്ടും വരികയും സഭയെ ചേർത്തു കൊള്ളുകയും ചെയ്യും. ക്രിസ്തുവിന്റെ ഒന്നും രണ്ടും വരവുകൾക്കിടയിലുള്ള കാലത്തെ അന്ത്യകാലം എന്നു പറയുന്നു. അന്ത്യകാലം (2തിമൊ, 3:1; എബ്രാ, 1:2; 1പത്രൊ, 1:4,20; യൂദാ, 18); അന്ത്യനാഴിക (1യോഹ, 2:18); ഭാവികാലം (1തിമൊ, 4:1) എന്നീ പ്രയോഗങ്ങൾ പ്രസ്തുത കാലത്തെ ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നു. സഭയുടെ അന്ത്യകാലം ദുഷ്ടതയുടെയും വിശ്വാസത്യാഗത്തിന്റെയും കാലമാണ്. അപ്പൊസ്തലനായ പൗലൊസ് ഇതു സ്പഷ്ടമായി പ്രവചിച്ചിട്ടുണ്ട്: “അന്ത്യകാലത്തു ദുർഘടസമയങ്ങൾ വരും എന്നറിക. മനുഷ്യർ സ്വസ്നേഹികളും ദ്രവ്യാഗ്രഹികളും വമ്പുപറയുന്നവരും അഹങ്കാരികളും ദൂഷകന്മാരും അമ്മയപ്പന്മാരെ അനുസരിക്കാത്തവരും നന്ദികെട്ടവരും അശുദ്ധരും വാത്സല്യമില്ലാത്തവരും ഇണങ്ങാത്തവരും ഏഷണിക്കാരും അജിതേന്ദ്രിയന്മാരും ഉഗന്മാരും സൽഗുണദോഷികളും ദ്രോഹികളും ധാർഷ്ട്യക്കാരും നിഗളികളുമായി ദൈവപ്രിയമില്ലാതെ ഭോഗപ്രിയരായി ഭക്തിയുടെ വേഷം ധരിച്ചു അതിന്റെ ശക്തി ത്യജിക്കുന്നവരുമായിരിക്കും . അങ്ങനെയുള്ളവരെ വിട്ടൊഴിയുക.” (2തിമൊ, 3:1-5).

അന്യദൈവങ്ങൾ (Other gods)

‘ഏകദൈവമല്ലാതെ ദൈവമില്ല’ (1കൊരി, 8:4) എന്നും, ‘പിതാവായ ഏകദൈവമേ നമുക്കുള്ളു’ (1കൊരി, 8:6) എന്നും പറയുമ്പോൾ, അന്യദൈവങ്ങൾ എന്ന പ്രയോഗം അർത്ഥശൂന്യമാണ്. അന്യഭൂമി, അന്യസൂര്യൻ, അന്യചന്ദ്രൻ എന്നൊക്കെ പറയുമ്പോലെ ഒരു ചേർച്ചയില്ലാത്ത പ്രയോഗമാണത്. പത്തു കല്പനകളിലെ രണ്ടാമത്തെ കല്പന “ഞാനല്ലാതെ അന്യദൈവങ്ങൾ നിനക്കു ഉണ്ടാകരുതു:” (പുറ, 20:3) എന്നാണ്. അതിൻ്റെ നിർവ്വചനമാണ് 4-മുതൽ 6-വരെ വാക്യങ്ങൾ. ജാതികൾ ദൈവമെന്നു പറഞ്ഞ് ആരാധിക്കുന്നത് അസ്തിത്വം ഇല്ലാത്ത നിർജ്ജീവമായ വസ്തുക്കളെയാണ്. അർത്ഥാൽ, ജാതികൾ തങ്ങളുടെ ദേവന്മാർ എന്നപേരിൽ ഉണ്ടാക്കിവെക്കുന്ന വിഗ്രഹങ്ങളാണ് അന്യദൈവങ്ങൾ എന്നതുകൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്. അന്യദേവന്മാരെ പൂജിക്കുന്നത് വിഗ്രഹാരാധനയും ഭൂതാരാധനയുമാണ്. അന്യദേവന്മാരെ ആരാധിക്കരുതെന്ന് ന്യായപ്രമാണത്തിൽ പ്രത്യേകം കല്പന നൽകിയിരുന്നു. “ഞാൻ നിങ്ങളോടു കല്പിച്ച എല്ലാറ്റിലും സൂക്ഷ്മതയോടിരിപ്പിൻ; അന്യദൈവങ്ങളുടെ നാമം കീർത്തിക്കരുത്; അതു നിന്റെ വായിൽ നിന്നു കേൾക്കയും അരുത്:” (പുറ, 23:13). ദാവീദ് പറയുകയാണ്; “അന്യദേവനെ കൈക്കൊള്ളുന്നവരുടെ വേദനകൾ വർദ്ധിക്കും; അവരുടെ രക്തപാനീയബലികളെ ഞാൻ അർപ്പിക്കയില്ല; അവരുടെ നാമങ്ങളെ എന്റെ നാവിന്മേൽ എടുക്കയുമില്ല:” (സങ്കീ, 16:4). സത്യദൈവത്തെ ഉപേക്ഷിച്ച് അന്യദേവന്മാരെ സ്വീകരിക്കുന്നവരുടെ വേദനകൾ വർദ്ധിക്കും. കനാന്യരിൽ നിന്നാണ് അധികം അന്യദേവന്മാരും യിസ്രായേൽ മക്കളുടെ ഇടയിൽ പ്രവേശിച്ചത്. വിജാതീയർ യാഗമൃഗത്തിന്റെ രക്തത്തോടുകൂടെ വീഞ്ഞാ വെള്ളമോ കലർത്തി ദേവന്മാർക്കർപ്പിക്കുന്ന പതിവുണ്ടായിരുന്നു. ഇതിനെ രക്തപാനീയ ബലിയെന്നു വിളിക്കും. പൂജകൻ ഈ പാനപാത്രത്തിൽ നിന്ന് കുടിക്കുകയും ചെയ്യും. രക്തത്തോടുകൂടിയുള്ള ഭക്ഷണപാനീയങ്ങൾ യിസ്രായേലിന് വിലക്കപ്പെട്ടിരുന്നു: (ഉല്പ, 9:4; ലേവ്യ, 3:17; 7:26; 17:10). ബൈബിളിൽ അനേകം അന്യദേവന്മാരുടെ പേരുകൾ പറയപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഇവയിൽ പലതും യിസ്രായേൽ ഭജിച്ചവയാണ്. അന്യദേവന്മാരുടെ വിവരണം ചുവടെ ചേർക്കുന്നു:

1. അദ്രമേലെക് (Adrammelech)

ഉത്തര പശ്ചിമ മെസൊപ്പൊട്ടേമിയയിൽ അദാദ് മിൽക്കി (Adad-Milki) എന്ന പേരിൽ പൂജിക്കപ്പെട്ടുവന്ന ദേവൻ. അരാമ്യദേവനായി ഹദദിന്റെ മറെറാരു രൂപമാണിത്. ബി.സി. 722-നുശേഷം അശ്ശൂര്യർ സെഫർവ്വയീമിൽ നിന്നും കൊണ്ടുവന്നു ശമര്യയിൽ കുടിപാർപ്പിച്ചവർ അദ്രമേലെക്കിനെ ആരാധിച്ചു. അവർ അദ്രമേലെക്കിനു മക്കളെ അഗ്നിപ്രവേശം ചെയ്യിച്ചു: (2രാജാ, 17:31). അദ്രമേലെക്കും അനമേലെക്കും ഒരുമിച്ചു പറയപ്പെട്ടിരിക്കയാൽ ഒരു ദ്വന്ദ്വദേവനായിരിക്കണമെന്ന ധാരണ ചിലർക്കുണ്ട്. പക്ഷേ അതിനു തെളിവില്ല.

2. അനമേലൈക്ക് (Anammelech)

ബി.സി. 722-നു ശേഷം അശ്ശൂര്യർ സെഫർവ്വയീമിൽ നിന്നും കൊണ്ടുവന്നു ശമര്യയിൽ കുടിപാർപ്പിച്ചവർ പൂജിച്ചുവന്ന ഒരു ദേവൻ: (2രാജാ, 17:31). ബാബിലോന്യരുടെ ആകാശദേവനാണ് അനു (Anu). ഈ ദേവനും ആളുകൾ മക്കളെ അഗ്നിപ്രവേശം ചെയ്യിച്ചു.

3. അർത്തെമിസ് (Diana)

അർത്തെമിസ് ദേവി ഗ്രീക്കുകാരുടെ ഇടയിൽ ഡയാനയെന്നും റോമാക്കാരുടെ ഇടയിൽ അർത്തെമിസ് എന്നും അറിയപ്പെട്ടിരുന്നു. പുരാണ കഥയനുസരിച്ച് സൂയസ് ദേവന്റെ മകളാണ്. അമ്പും വില്ലും ധരിച്ച് കലമാനിനെ പിന്തുടരുന്ന രൂപത്തിലാണ് ചിത്രണം ചെയ്തിട്ടുള്ളതാ. ബാധകളെ അയയ്ക്കുകയും മനുഷ്യരെ സംഹരിക്കുകയും ചെയ്യുമെന്ന് ആരാധകർ വിശ്വസിച്ചു വന്നു. അപ്പോളോ പകലിന്റെ പ്രകാശ ദേവതയായിരിക്കുന്നതു പോലെ രാത്രിയുടെ പ്രകാശദേവതയാണ് അർത്തെമിസ്. തന്മൂലം ചന്ദ്രദേവിയായി കരുതപ്പെട്ടു. അർത്തെമിസ് ദേവി യൗവനക്കാരുടെ പ്രത്യേകിച്ചും കന്യകമാരുടെ സംരക്ഷകയാണ്. വിവാഹത്തിനുമുമ്പ് കന്യകമാർ ഒരു മുടിക്കെട്ടും അരഞ്ഞാണും കന്യാവസ്ത്രവും അർത്തെമിസിനു സമർപ്പിക്കുക പതിവായിരുന്നു. എഫെസൊസിൽ ആരാധിച്ചുവന്ന അർത്തെമിസ് ദേവി ഒരു പൗരസ്ത്യ ദേവതയാണ്. ഈ ദേവതയെ ആരാധിക്കുന്നതിന് ഷണ്ഡന്മാരെ നിയമിച്ചിരുന്നു.

അർത്തെമിസ് ദേവിയെ അമ്മയായും പോറ്റമ്മയായും ആണ് അവർ കരുതിയിരുന്നത്. എഫെസൊസിലെ അർത്തെമിസ് ദേവിയുടെ ക്ഷേത്രം ലോകത്തിലെ സപ്താത്ഭുതങ്ങളിൽ ഒന്നായിരുന്നു. ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ വിഗ്രഹം ദ്യോവിൽ (ആകാശം) നിന്നു വീണു കിട്ടിയതാണെന്നു അവിടത്തുകാർ വിശ്വസിച്ചിരുന്നു: (പ്രവൃ, 19:35). തട്ടാന്മാരുടെ ആദായകരമായ തൊഴിലായിരുന്നു അർത്തെമിസ് ദേവിയുടെ ക്ഷേതബിംബങ്ങളെ നിർമ്മിച്ചു വില്ക്കുക. പൗലൊസിൽ നിന്നും സുവിശേഷം കേട്ട അനേകർ ഈ തൊഴിൽ ഉപേക്ഷിച്ചു. അതിനാലാണ് ദമേത്രിയൊസ് എന്ന തട്ടാൻ ജനത്തെ ഇളക്കിവിട്ടു കലഹം ഉണ്ടാക്കിയത്: (പ്രവൃ, 19:23-41).

4. അശീമ (Ashima)

ഹമാത്തുകാരുടെ ദേവൻ. ബി.സി. 722-നു ശേഷം അശ്ശൂർരാജാവായ ശല്മനേസർ ശമര്യയിൽ കുടിയിരുത്തിയ ഹമാത്തുകാർ അശീമയെ ആരാധിച്ചു: (2രാജാ, 17:30).

5. അശേരാ (Asherah)

അശേരാ എന്ന എബ്രായ പ്രയോഗം പഴയനിയമത്തിൽ 40 സ്ഥാനങ്ങളിലുണ്ട്. അതിന്റെ വിവർത്തനത്തെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം തികഞ്ഞ അവ്യവസ്ഥയാണുള്ളത്. നാലിടങ്ങളിലൊഴികെ സെപ്റ്റജിൻ തോപ്പ്, തോട്ടം (groves) എന്നു പരിഭാഷപ്പെടുത്തി. ഉത്തര സിറിയയിലെ ഉഗാറിത്തിൽ നിന്നു കണ്ടെടുത്ത റാസ്പഷമ്റാ ഗ്രന്ഥങ്ങളിൽ അഷേറാത്ത് എന്ന പേരിൽ അശേരാ പറയപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഏൽ ദേവൻ്റെ കാന്തയായും സാഗരകന്യകയായും അറിയപ്പെടുന്നു. ബി.സി. 15-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ സോരിലെ (Tyre ) പ്രധാന ദേവിയായിരുന്നു. ആഹാബിന്റെ ഭാര്യയായ ഈസേബെൽ അശേരാപൂജ യിസ്രായേലിൽ ഏർപ്പെടുത്തി. 400 അശേരാ പ്രവാചകന്മാരെ ഈ രാജ്ഞി സംരക്ഷിച്ചു വന്നു. ഏലീയാവു അവരെ കൊന്നു: (1രാജാ, 18:40).

അശേരാ പഴയനിയമത്തിൽ ബാലിനോടൊപ്പം ഒരു ദേവിയായി പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു: (ന്യായാ, 3:7). ബൈബിളിലെ അധിക പരാമർശങ്ങളും അശേരാ പ്രതിഷ്ഠയെക്കുറിച്ചുളളതാണ്. അശേരായുടെ മറ്റു പേരുകളാണ് അസ്തോരെത്ത്, അനാത് എന്നിവ. ഒരു കയ്യിൽ ലില്ലിപ്പൂവും മറുകയ്യിൽ സർപ്പവുമേന്തി സിംഹത്തിന്മേൽ സവാരിചെയ്യുന്ന നഗ്നസ്ത്രീയായി ചിത്രീകരിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. അശേരാ തലതിരിഞ്ഞ ധാർമ്മികാർത്ഥത്തിൽ വിശുദ്ധ (കുദ്ഷു) എന്നു വിളിക്കപ്പെട്ടു. ഈ വിശുദ്ധയ്ക്ക് വേണ്ടി സമർപ്പിക്കപ്പെട്ട പുരുഷമൈഥുനക്കാരാണ് കെദ്ഷീം: (ആവ, 23:18; 1രാജാ, 14:24; 15:12; 22:46). യിസ്രായേലിൽ ഇവൾ മാലിന്യത്തിനു കാരണമായിത്തീർന്നു. കാമവും കുരുതിയും കനാന്യ മതത്തിന്റെ പ്രത്യേകതകളാണ്. ബാൽ പുരാണശകലത്തിൽ അനാത് നാശത്തിന്റെ അട്ടഹാസവുമായി പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. ഏതോ കാരണത്താൽ അവൾ യുവാക്കളും വൃദ്ധരുമായി മനുഷ്യവർഗ്ഗത്തെ മുഴുവൻ കുരുതികഴിച്ചു. മനുഷ്യരക്തത്തിൽ കഴുത്തോളം മുങ്ങി മുന്നോട്ടു നീങ്ങി. ബാബിലോന്യ ദേവന്മാരുടെ പട്ടികകളിൽ അഷ്റാത്തും എന്ന ഒരു ദേവതയെ കാണാം. ദക്ഷിണ അറേബ്യയിൽ ചന്ദ്രദേവന്റെ ഭാര്യയായി അതിറാത്ത് പൂജിക്കപ്പെട്ടു വന്നു. ഏലീയാവിന്റെ കാലത്ത് ഈസേബെലിൻ്റെ മേശയിങ്കൽ ഭക്ഷിച്ചുവന്ന 400 അശേരാ പ്രവാചകന്മാർ ഉണ്ടായിരുന്നു: (1രാജാ, 18:19). യെരുശലേം ദൈവാലയത്തിൽ മനശ്ശെ രാജാവ് അശേരയെ പ്രതിഷ്ഠിച്ചു: (2 രാജാ, 21:7). അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാലത്തു ദേശമെങ്ങും അനേകം പൂജാസ്ഥലങ്ങൾ അശേരയ്ക്കുണ്ടായിരുന്നു. യോശീയാവിന്റെ കാലത്തുണ്ടായ നവോത്ഥാനത്തിൽ അശേരാപൂജ നാമാവശേഷമായി.

അശേരാദേവിയുടെ പൂജ ബാൽവിഗ്രഹത്തോടു ചേർത്താണ് പറയപ്പെടുക. ഗിദെയോൻ ബാലിന്റെ ബലിപീഠം ഇടിച്ചുകളയുകയും ഒപ്പം അശേരാപ്രതിഷ്ഠ വെട്ടിക്കളയുകയും ചെയ്തു: (ന്യായാ, 6:25). ആസാ രാജാവിന്റെ അമ്മയായ മയഖാ അശേരയ്ക്കു ഒരു ശ്ലേച്ഛവിഗ്രഹം ഉണ്ടാക്കിയതുകൊണ്ടു അവളെ രാജ്ഞി സ്ഥാനത്തു നിന്നും നീക്കിക്കളഞ്ഞു: (1രാജാ, 15:13). “നിന്റെ ദൈവമായ യഹോവയ്ക്കു നീ പണിയുന്ന യാഗപീഠത്തിന്നരികെ യാതൊരു അശേരാ പ്രതിഷ്ഠയും പ്രതിഷ്ഠിക്കരുതെന്നു” യഹോവ യിസ്രായേൽ ജനത്തോടു കല് പിച്ചു: (ആവ, 16:21). യിസ്രായേലിൽ മതനവീകരണത്തിനു ശ്രമിച്ച എല്ലാ രാജാക്കന്മാരും അശേരാ പ്രതിഷ്ഠകൾ നശിപ്പിക്കുന്നതിൽ ബദ്ധശ്രദ്ധരായിരുന്നു: (1രാജാ, 16:33; യെശ, 17:7).

6. അശ്വിനി (Castor and pollux)

ഗ്രീക്കുപുരാണത്തിൽ സൂയസ് ദേവന്റെ പുത്രന്മാരാണ് കാസ്റ്ററും പൊളളക്സും. മിഥുനം രാശിയിലെ (Gemini Constellation) ഏറ്റവും പ്രകാശം കൂടിയ രണ്ടു നക്ഷത്രങ്ങളാണ് അശ്വിനികൾ. കടൽ യാത്രക്കാരുടെ കാവൽ ദേവന്മാരാണിവർ. കടലിൽ ആപത്തു സംഭവിക്കുമ്പോൾ അശ്വിനിദേവകൾ സഹായിക്കുമെന്നു പൊതുവെ വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. മെലിത്ത ദ്വീപിൽ നിന്നും ബദ്ധനായ പൗലൊസ് സഞ്ചരിച്ച കപ്പലിന്റെ ചിഹ്നം അശ്വിനി ആയിരുന്നു: (പ്രവൃ, 28:11). അശ്വതി നക്ഷത്രത്തിന്റെ ദേവതാസ്ഥാനം വഹിക്കുന്നവരാണ് അശ്വിനീദേവന്മാർ. ഇവർ ഇരട്ടകളും അതിസുന്ദരന്മാരും ദേവലോക ഭിഷഗ്വരന്മാരുമാണ്. ഇരുപത്തേഴു നക്ഷത്രങ്ങളിൽ ആദ്യത്തേതാണ് അശ്വതി. മൂന്നു നക്ഷത്രങ്ങളുടെ യോഗം കൊണ്ട് അശ്വമുഖം പോലെ ആകാശത്തിൽ കാണപ്പെടുന്നു.

7. അസ്തോരെത്ത് (Ashtoreth)

കനാന്യർ, സീദോന്യർ, മോവാബ്യർ, അശ്ശൂര്യർ തുടങ്ങിയവർ പൂജിച്ചിരുന്ന ഒരു സന്താനദേവത. ശുക്രഗ്രഹവുമായി ഇതിനെ ബന്ധിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. ലജ്ജയെക്കുറിക്കുന്ന എബ്രായപദമായ ബോഷത്തിന്റെ സ്വരങ്ങൾ മനഃപൂർവ്വം ചേർത്താണ് അസ്തോരെത്ത് എന്ന പേരിനു എബ്രായർ സ്വരീകരണം നല്കിയത്. സുമേര്യരുടെ മാതൃദേവതയായ ‘ഇനാന്ന’യുമായും, ബാബിലോണിലെ ഇഷ്ടാർ, പലസ്തീനിലെ അശേരാ എന്നീ ദേവതകളുമായും പല സാമ്യങ്ങളും അഹ്തോരെത്തിനുണ്ട്. അതോരെത്ത് പൂജയോടനുബന്ധിച്ച് അനേകം മ്ലേച്ഛാചാരങ്ങൾ നിലവിലിരുന്നു. ഒരുവക കാമ പൂജയായിരുന്നു അത്. കനാനിലെത്തിയ യിസ്രായേൽ മക്കൾ യഹോവയെ ഉപേക്ഷിച്ചു ബാലിനെയും, അസ്തോരെത്ത് പ്രതിഷ്ഠകളെയും സേവിച്ചു: (ന്യായാ, 2:13; 10:6). ശമൂവേൽ പ്രവാചകന്റെ കാലത്ത് അസ്തോരെത്ത് പൂജ വളരെയധികം വ്യാപിച്ചു കഴിഞ്ഞു: (1ശമൂ, 7:3,4; 12:10). കൊല്ലപ്പെട്ട ശൗലിന്റെ ആയുധവർഗ്ഗം ഫെലിസ്ത്യർ എടുത്തു അസ്തോരെത്തിന്റെ ക്ഷേത്രത്തിൽ സൂക്ഷിച്ചു: (1ശമൂ, 3:10; 1ദിന, 10:10). ശലോമോൻ സീദോന്യ ദേവിയായ അസ്തോരെത്തിനെ ചെന്നു സേവിച്ചു: (1രാജാ, 11:5). യെരുശലേമിന്നെതിരെ നാശപർവ്വതത്തിന്റെ വലത്തുഭാഗത്തു ശലോമോൻ അസ്തോരെത്തിനു പൂജാഗിരി പണിതു: (2രാജാ, 23:13). യോശീയാ രാജാവു ഈ പൂജാഗിരിയെ നശിപ്പിച്ചു.

8. ഇന്ദ്രൻ (Jupiter)

ഗ്രീസിലെ ഹൂരസ് (Zeus) ദേവനെയാണ് മലയാളത്തിൽ ഇന്ദ്രൻ എന്നു വിവർത്തനം ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. ഗ്രീക്കുകാരുടെ പരമദേവനാണ് സൂയസ്. ആകാശദേവനായ സൂയസിന്റെ നിയന്ത്രണത്തിലാണ് കാറ്റ്, മേഘം, മഴ, ഇടി തുടങ്ങിയ പ്രകൃതിശക്തികൾ. അന്ത്യൊക്കസ് നാലാമൻ യെഹൂദാ മതത്തെ ഉന്മൂലനം ചെയ്യാനുള്ള ശ്രമത്തിൽ യെരൂശലേം ദൈവാലയത്തെ അശുദ്ധമാക്കി ഒളിമ്പസ്സിലെ സൂയസ് ദേവനെ പ്രതിഷ്ഠിക്കുവാൻ നിർദ്ദേശം നല്കി. ലുസ്ത്രയിലെ ഒരു മുടന്തനെ പൗലൊസ് സൗഖ്യമാക്കി. ഇതു കണ്ടിട്ട് ജനം ബർന്നബാസിനെ ഇന്ദ്രൻ എന്നും പൗലൊസിനെ മുഖ്യ പ്രസംഗിയാകയാൽ ബുധൻ എന്നും പേർ വിളിച്ചു: (പ്രവൃ, 14:8-13). പട്ടണത്തിന്റെ മുമ്പിലുള്ള ഇന്ദക്ഷേത്രത്തിലെ പുരോഹിതൻ ഇന്ദ്രനു യാഗം കഴിക്കുന്നതുപോലെ യാഗം കഴിക്കുന്നതിനു കാളകളും പൂമാലകളും കൊണ്ടു് അപ്പൊസ്തലന്മാരുടെ അടുക്കൽ വന്നു. പൗലൊസും ബർന്നബാസും വസ്ത്രം കീറിക്കൊണ്ടു പുരുഷാരത്തെ തടുക്കുകയും, “ഈ വ്യർത്ഥകാര്യങ്ങളെ വിട്ടു, ആകാശവും ഭൂമിയും സമുദ്രവും അവയിലുള്ള സകലവും ഉണ്ടാക്കിയ ജീവനുള്ള ദൈവത്തിങ്കലേക്കു തിരിയേണം” എന്നുള്ള സുവിശേഷം അറിയിക്കുകയും ചെയ്തു: (പ്രവൃ, 14:14,15).

9. കാളക്കുട്ടി പുജ (Calf worship)

മോശെ പർവ്വതത്തിൽ നിന്നു ഇറങ്ങി വരു വാൻ താമസിക്കുന്നു എന്നറിഞ്ഞു ജനം അഹരോന്റെ അടുക്കൽ ചെന്നു തങ്ങളുടെ മുമ്പിൽ നടക്കുന്നതിനു ഒരു ദൈവത്തെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുക്കുവാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. അഹരോൻ നിർദ്ദേശമനുസരിച്ചു അവരുടെ കാതിലെ പൊൻകുണുക്കുകൾ കൊണ്ടുവന്നു ഒരു കാളക്കുട്ടിയെ വാർത്തുണ്ടാക്കി: (പുറ, 32:1-6; ആവ, 9:16; നെഹെ, 9:18; സങ്കീ, 106:19,20). മിസ്രയീമിൽ നിന്നു തങ്ങളെ വീണ്ടെടുത്തു കൊണ്ടുവന്ന യഹോവയുടെ പ്രതിരൂപമായിട്ടാണ് ഈ വിഗ്രഹത്തെ യിസ്രായേല്യർ കണക്കാക്കിയത്. പൗരസ്ത്യദേശങ്ങളിൽ അക്കാലത്തു കാള പരക്കെ പൂജിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. അശ്ശൂര്യരുടെ ഇടയിൽ ചിറകുളള കാള സർവ്വസാധാരണമായിരുന്നു. കാള പൗരുഷത്തിന്റെയും വീര്യത്തിന്റെയും പ്രതീകമാണ്. രാജ്യം വിഭജിക്കപ്പെട്ടശേഷം യിസ്രായേൽ രാജാവായ യൊരോബെയാം രണ്ടു സ്വർണ്ണക്കാളക്കുട്ടികളെ ഒന്നിനെ തെക്കെ അറ്റത്തുള്ള ബേഥേലിലും മറ്റേതിനെ വടക്കുള ദാനിലുമായി പ്രതിഷ്ഠിച്ചു: (1രാജാ, 12:29; 2രാജാ, 17:16; 2ദിന, 11:14,15). കനാന്യ കാളപ്രതിഷ്ഠകളെ യഹോവയുടെ ആരാധനയോടു പൊരുത്തപ്പെടുത്തുകയായിരുന്നു ഇതിന്റെ ലക്ഷ്യം. യഹോവ കാളക്കുട്ടിയുടെ മേൽ അദൃശ്യമായി ആരൂഢനായിരിക്കുകയാണെന്നവർ കരുതി. യൊരോബെയാം ഏർപ്പെടുത്തിയ ഈ വിമതാരാധന അപകടമായിത്തീർന്നു. യിസ്രായേൽ വിഗ്രഹാരാധനയുടെ വിളനിലമായി മാറി. ഈ വിഗ്രഹാരാധന പില്ക്കാലത്ത് ‘നെബാത്തിന്റെ മകനായ യൊരോബെയാമിൻറ പാപം’ (1രാജാ, 16:31; 2രാജാ, 3:3) എന്ന അപരനാമത്തിൽ അറിയപ്പെട്ടു. കാളക്കുട്ടി ആരാധനയെ ഹോശേയാ പ്രവാചകൻ ശക്തമായ ഭാഷയിൽ അപലപിച്ചിട്ടുണ്ട്: (8:5,6; 13:2).

10. കീയുൻ (Chiun)

നക്ഷത്രദേവനാണു് കീയൂൻ: (ആമോ, 5:26). ശനിയുടെ അശ്ശൂര്യൻ നാമമാണ് കൈവാൻ. മസ്സൊറെറ്റിക് പാഠത്തിൽ വെറുപ്പിനെക്കാണിക്കുന്ന ഷിക്കുറ്റ്സ് എന്ന പദത്തിന്റെ സ്വരങ്ങളെ മനഃപൂർവ്വം ചേർത്താണ് കൈവാനെ കീയൂനാക്കിയത്. സെപ്റ്റ്വജിന്റിൽ രേഫാൻ ദേവന്റെ നക്ഷത്രം എന്നു കാണുന്നു. സന്നദ്രീം സംഘത്തിനു മുമ്പിൽ സ്തെഫാനൊസ് ആമോസ് പ്രവചനം ഉദ്ധരിച്ചത് സെപ്റ്റ്വജിന്റിൽ നിന്നായിരുന്നു. “നിങ്ങൾക്കു ഉണ്ടാക്കിയ വിഗ്രഹങ്ങളായി നിങ്ങളുടെ നക്ഷത്രദേവനായ കീയൂനെയും നിങ്ങളുടെ രാജാവായ സിക്കുത്തിനെയും നിങ്ങൾ ചുമന്നു കൊണ്ടുപോകേണ്ടി വരും:” (ആമോ, 5:26).

11. കെമോശ് (Chemosh)

മോവാബ്യരുടെ ദേശീയ ദേവൻ. കെമോശിനു കുഞ്ഞുങ്ങളെ അഗ്നിപ്രവേശം ചെയ്യിപ്പിച്ചിരുന്നു: (2രാജാ . 3:26,27). യിസ്രായേൽ മോവാബിനെ കീഴടക്കുവാൻ കാരണം കെമോശിന്റെ ക്രോധമാണെന്നു മോവാബ്യശിലയിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ശലോമോൻ രാജാവു യെരുശലേമിനു എതിരെയുളള മലയിൽ കെമോശിനു പൂജാഗിരി പണിതു: (1രാജാ, 11:7). മൂന്നു നൂറ്റാണ്ടുകൾക്കുശേഷം യോശീയാ രാജാവ് അതിനെ നശിപ്പിച്ചു: (2രാജാ, 23:13).

12. ഗദ് ദേവൻ (Gad, troop)

കനാനിലെ ഒരു സൗഭാഗ്യദേവത. വ്യാഴഗ്രഹത്തെ ദേവനാക്കിയതാണെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു: (യെശ, 65:11).

13. തമ്മൂസ് (Thammus)

യെരുശലേം ദൈവാലയത്തിന്റെ വടക്കെ വാതിലിൽ സ്ത്രീകൾ തമ്മൂസിനു വേണ്ടി കരഞ്ഞു കൊണ്ടിരിക്കുന്നത് യെഹെക്കേൽ പ്രവാചകൻ കണ്ടു: (8:14). ഇഷ്ടാർദേവിയുടെ കാമുകനാണ് തമ്മൂസ്. ആണ്ടുതോറും ബാബിലോന്യർ തമ്മൂസിന്റെ മരണത്തിൽ കരയുമായിരുന്നു. തമ്മൂസ് പുജയുടെ ഈ അനുഷ്ഠാനം വിശ്വാസത്യാഗിനികളായ എബ്രായ സ്ത്രീകൾ അനുവർത്തിച്ചു. തമ്മൂസിന്റെ യഥാർത്ഥ നാമം അഡോണിസ് ആണെന്നു കരുതപ്പെടുന്നു. ഈജിപ്റ്റിലെ ഒസിരിസ്, ഫ്രുഗ്യയിലെ ആറ്റിസ് എന്നിങ്ങനെ ആണ്ടുതോറും മരിക്കയും ജീവൻ പ്രാപിക്കയും ചെയ്യുന്ന ദേവന്മാരുമായും അഡോണിസിനെ സാത്മ്യപ്പെടുത്തി. തമ്മൂസിൻറ മുദ്ര കുരിശാണ്. വർഷംതോറും ശിശിരകാലത്ത് തമ്മൂസ് അധോലോകത്ത് അപ്രത്യക്ഷമാകുകയും വസന്തകാലത്ത് പുതിയജീവനിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുകയും ചെയ്യും. ബാബിലോന്യ കലണ്ടറിലെ നാലാമത്തെ മാസം തമ്മൂസ് ആണ്. പില്ക്കാലത്ത് യെഹൂദന്മാരും നാലാം മാസത്തെ (ജൂൺ, ജൂലൈ) തമ്മൂസ് എന്നു വിളിച്ചു.

14. തർത്തക് (Tartak)

അശ്ശൂർ രാജാവു ശമര്യയിൽ കുടിപാർപ്പിച്ച അവ്വക്കാർ ആരാധിച്ച മറ്റൊരു ദേവൻ: (2രാജാ, 17:31). ഇത് കഴുതയുടെ രൂപമുളള ഒരു വിഗ്രഹമാണെന്നു ബാബിലോന്യൻ തല്മൂദിൽ പറയുന്നു.

15. ദാഗോൻ (Dagon)

ഒരു പ്രാചീന മെസൊപ്പൊട്ടേമ്യൻ ദേവൻ. മത്സ്യത്തിന്റെ ഉടലും മനുഷ്യന്റെ ശിരസ്സും കൈകളും ആണ് രൂപം: (1ശമൂ, 5:4). റാസ്ഷമ്രാ പുരാണമനുസരിച്ച് ദാഗോൻ്റെ മകനാണ് ബാൽ. ദാഗോൻ ഫെലിസ്ത്യരുടെ ദേശീയദേവനായിരുന്നു. അസ്തോദ്, ഗസ്സ തുടങ്ങിയ പട്ടണങ്ങളിൽ ദാഗോൻ്റെ ക്ഷേത്രങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു: (ന്യായാ, 16:23-30). യിസ്രായേൽ മക്കൾ വാഗ്ദത്തനാട് കീഴടക്കുന്നതിനു മുമ്പുതന്നെ ദാഗോൻ പൂജ കനാനിൽ വ്യാപിച്ചിരുന്നു. കനാന്യരിൽ നിന്നായിരിക്കണം ഫെലിസ്ത്യർ ദാഗോനെ സ്വീകരിച്ചത്. ശിംശോൻ്റെ മരണരംഗം ദാഗോൻ ക്ഷേത്രം ആയിരുന്നു. ക്ഷേത്രം തകർന്നു വീണപ്പോൾ ശിംശോനോടൊപ്പം ഫെലിസ്ത്യരും മരിച്ചു: (ന്യായാ, 16:21-30). അസ്തോദിൽ ദാഗോൻ്റെ ക്ഷേത്രത്തിലായിരുന്നു ഫെലിസ്ത്യർ യഹോവയുടെ പെട്ടകം കൊണ്ടു വച്ചത്: (1ശമൂ, 5:2-5). ഗിൽബോവയിൽ നിഹതനായി വീണ ശൗൽ രാജാവിന്റെ തലയെ ചേദിച്ച് ഫെലിസ്ത്യർ ബേത്ത്ശാനിൽ ദാഗോൻറ ക്ഷേത്രത്തിൽ ബന്ധിച്ചു: (1ശമൂ, 31:8-10; 1ദിന, 10:8-10). യുദ്ധക്കളത്തിൽ ദാഗോൻ്റെ വിഗ്രഹങ്ങളെ ചുമന്നുകൊണ്ടു പോകുന്ന പതിവ് ഫെലിസ്ത്യർക്കു ഉണ്ടായിരുന്നിരിക്കണം: (2ശമൂ, 5:21).

16. നിബ്ഹസ് (Nibhaz)

അശ്ശൂർ രാജാവു ശമര്യയിൽ കുടിപാർപ്പിച്ച അവ്വക്കാർ നിബ്ഹസിനെ ആരാധിച്ചു: (2രാജാ, 17:31). ഈ ദേവനെക്കുറിച്ചു മറ്റൊന്നും അറിയാൻ കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല.

17. നിസ്റോക് (Nisroch)

അശ്ശൂർ രാജാവായ സൻഹേരീബ് (ബി.സി. 765-681) ആരാധിച്ചിരുന്ന ഒരു ദേവൻ. നിസ്റോക്കിന്റെ ക്ഷേത്രത്തിൽ വച്ചാണ് പുത്രന്മാരായ അദ്രമേലെക്കും ശരേസറും പിതാവിനെ വധിച്ചത്: (2രാജാ, 19:36,37; യെശ, 37:38). രാജകഴുകന്റെ ആകൃതിയിലുള്ള ദേവനാണ് നിസ്റോക്. മർദൂക്കുമായി അടുത്തബന്ധമുണ്ട്.

18. നെബോ (Nebo)

ബാബിലോന്യ ദേവൻ: (യെശ, 46:1). ശാസ്ത്രത്തിന്റെയും സാഹിത്യാദികലകളുടെയും അധിദേവത. ബാബിലോണിനടുത്തുളള ബോർസിപ്പാ (Borsippa) ആണ് പ്രധാന ആരാധനാകേന്ദ്രം. അശ്ശൂർ രാജാവായ അഷൂർ ബനിപ്പാൾ (അസ്നപ്പാർ: എസ്രാ, 4:10) നെബോയെ ആരാധിച്ചിരുന്നു. യെശയ്യാ പ്രവാചകൻ ബാബിലോണിൻ്റെ പ്രതീകമായി നെബോവിനെ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്: (46:1).

19. നെഹുഷ്ഠാൻ (Nehushtan)

മോശെ മരുഭൂമിയിൽ ഉയർത്തിയ താമ്രസർപ്പത്തിനു നല്കിയ പേർ. യിസ്രായേൽ മക്കൾ ഇതിനെ പൂജാവസ്തുവാക്കി മാറ്റി: (2രാജാ, 18:4). തന്മൂലം, വിഗ്രഹാരാധന ദേശത്തുനിന്ന് ഉച്ചാടനം ചെയ്യാനുള്ള ശ്രമത്തിൽ ഹിസ്കീയാ രാജാവ് നെഹുഷ്ഠാനെ ഉടച്ചുകളഞ്ഞു: (2രാജാ, 18:4).

20. നേർഗാൽ (Nergal)

ബാബിലോണിലെ സൂര്യദേവൻ: (2രാജാ, 17:30). ബാബിലോണിലെ കൂഥയായിരുന്നു നേർഗാലിൻ്റെ പ്രധാന പുജാകേന്ദ്രം. അശ്ശൂർ രാജാവ് ശമര്യയിൽ കൊണ്ടുചെന്നു കുടിപാർപ്പിച്ച് ആൾക്കാർ നേർഗാലിനെ ആരാധിച്ചു: (2രാജാ, 17:24,30,33). പ്ലേഗ്, യുദ്ധം, വെള്ളപ്പൊക്കം ഇവയ്ക്കു കാരണഭൂതനായി കരുതപ്പെട്ടിരുന്നു. ബാബേൽ രാജാവായ നെബൂഖദ്നേസരിൻ്റെ പ്രഭുക്കന്മാരിൽ ഒരുവനായ നേർഗ്ഗൽ-ശരേസറിന്റെ പേരിൽ ഈ ദേവനെ കാണാം: (യിരെ, 39:3,13).

21. ബാൽ (Baal)

എബ്രായ ഭാഷയിൽ ബാലിന് ഉടമസ്ഥൻ, യജമാനൻ, കർത്താവ്, നാഥൻ എന്നീ അർത്ഥങ്ങളുണ്ട്. ബാൽ എന്ന പദം ദേവന്മാരോടും മനുഷ്യരോടും ചേർത്തു ഉടമയെയും ദേശത്തെയും കുറിക്കുവാൻ പ്രയോഗിക്കും. യിസ്രായേൽ മക്കൾ കനാനിൽ പ്രവേശിച്ചകാലത്ത് ഓരോ സ്ഥലത്തിനും നാഥനായി ഓരോ ദേവനെ (ബാൽ) പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരുന്നു. കനാന്യ ദേവഗണത്തിന്റെ തലവനായിരുന്നു ബാൽ. യിസ്രായേൽ ജനതയുടെ ചരിത്രത്തിലുടനീളം ബാൽ പൂജയുടെ ചിത്രങ്ങൾ കാണാം. ഏൽ ദേവൻ മകനാണ് ബാൽ. കൃഷിയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തി പ്രാചീന കനാന്യരും മെസൊപ്പൊട്ടേമ്യരും പൂജിച്ചിരുന്ന ദാഗോന്റെ മകനായും ബാൽ പറയപ്പെടുന്നുണ്ട്. മരണം , വെളളപ്പൊക്കം, ഇടി, മിന്നൽ തുടങ്ങിയവയുടെ ദേവനാണ് ബാൽ. എല്ലാ മലമുകളിലും ബാലിന്റെ വിഗ്രഹങ്ങൾ പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരുന്നു. ബാലിനോടൊപ്പം അശേരാ പ്രതിഷ്ഠകളും ഉണ്ട്. മൃഗബലി, അനുഷ്ഠാനപരമായ ഭോജനം, കാമോത്മത്തനൃത്തം എന്നിവ ബാൽ പൂജയുടെ ഭാഗമാണ്. ഉയർന്ന കുന്നിലെ പൂജാഗിരിക്കടുത്തു സതംഭവിഗ്രഹവും, സമീപത്ത് അശേരാ പ്രതിഷ്ഠയും ഉണ്ട്. പൂജാഗിരികളിൽ വിശുദ്ധ വ്യഭിചാരത്തിന് പ്രത്യേകം മുറികളുണ്ട്. പുരുഷമൈഥുനക്കാർ ഇവിടങ്ങളിലുണ്ടായിരുന്നു: (1രാജാ, 14:23,24). ആഹാബ് രാജാവിന്റെ കാലത്തു ബാൽപൂജ യിസ്രായേലിൽ പ്രവൃദ്ധമായി. ഏലീയാ പ്രവാചകൻ ബാലിന്റെ പ്രവാചകന്മാരെ കർമ്മേൽ പർവ്വതത്തിൽ വച്ചു നേരിടുകയും സത്യദൈവത്തെ വെളിപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തു. തുടർന്നു ബാലിന്റെ പ്രവാചകന്മാരെ മുഴുവൻ ഏലീയാ പ്രവാചകൻ കൊന്നു. ബാൽപൂജയെ പരസംഗത്തോടുപമിച്ചാണ് ഹോശേയാ പ്രവാചകൻ പറഞ്ഞിട്ടുളളത്: (ഹോശേ, 2:13). വിശ്വാസത്യാഗത്തിന്റെ കാലത്ത് എബ്രായർ തങ്ങളുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ‘ബാൽ’ ചേർത്തു പേർ വിളിച്ചു.

22. ബാൽ-പെയോർ (Baal peor)

പെയോർ മലയിൽ ആരാധിക്കപ്പെട്ടുവന്ന മോവാബ്യ ദേവൻ. മോവാബ്യരുടെ ദേശീയ ദേവനായ കെമോശ് തന്നെയാവാം ഈ ബാൽ-പെയോർ. യിസ്രായേൽ മക്കൾ ശിത്തീമിൽ താവളമടിച്ചിരിക്കുമ്പോൾ മോവാബ്യ സ്ത്രീകളുമായി പരസംഗം ചെയ്തു. അവർ കാമവൈകൃതങ്ങളോടു കൂടി ബാൽ-പെയോരിനെ പൂജിച്ചു. ഇതിന്റെ ശിക്ഷയായി യിസ്രായേൽ ബാധയാൽ പീഡിപ്പിക്കപ്പെട്ടു: (സംഖ്യാ, 25:19; 31:16; ആവ, 4:3; യോശു, 22:17; സങ്കീ, 106:28; ഹോശേ, 9:10).

23. ബാൽ ബരീത്ത് (Baal Berith)

ഗിദയോൻ്റെ മരണശേഷം ശെഖേമിൽ ആരാധിക്കപ്പെട്ട ദേവൻ: (ന്യായാ, 8:33; 9:4). ഉടമ്പടി ദേവൻ (ഏൽ ബെരീത്ത്) എന്നും പേരുണ്ട്: (ന്യായാ, 9:46).

24. ബാൽ സെബുബ് (Baal Zebub)

ഫെലിസ്ത്യ നഗരമായ എക്രോനിലെ ദേവൻ. സെബുബ് എന്ന എബ്രായ പദത്തിന്നർത്ഥം ഈച്ച എന്നത്രേ. ഈച്ചകളുടെ സ്രഷ്ടാവായ ഈ ദേവനു ഈച്ചകളെ നിയന്ത്രിക്കുവാൻ കഴിയും എന്നു വിശ്വസിക്കപ്പെട്ടുവന്നു. യിസ്രായേൽ രാജാവായ അഹസ്യാവു (ബി.സി. 849) മാളികയുടെ കിളിവാതിലിൽ കൂടി വീണു ദീനംപിടിച്ചു. ഈ ദീനം മാറുമോ എന്നറിയാൻ അവൻ എക്രോനിലെ ബാൽസെബൂബിനോടു ചോദിക്കാൻ ദൂതന്മാരെ അയച്ചു: (2രാജാ, 1:2-16). മത്തായി 12:24-ൽ ബെയെത്സെബൂൽ എന്നു കാണാം. ഭൂതങ്ങളുടെ തലവൻ ആണ് ബെയെത്സെബൂൽ: (മത്താ, 12:24,27; മർക്കൊ, 3:22; ലൂക്കൊ, 11:15,18). സാത്താനും ബൈയെത്സെബൂൽ എന്ന പേരുണ്ട്: (മത്താ, 12:26; മർക്കൊ, 3:23,26; ലൂക്കൊ, 11:18). ശേമ്യ സംസാരഭാഷയിൽ വീട്ടുടയവനെ ബെയെത്സെബൂൽ എന്നു വിളിച്ചു വന്നിരുന്നു: (മത്താ, 10:25).

25. ബുധൻ (Mercury)

റോമിലെ വ്യാപാരദേവത. സൂയസ് ദേവൻ്റെ പുത്രനായ ഹെർമ്മിസ് ആണ് ബുധൻ. വിപഞ്ചി (വീണ) കണ്ടുപിടിച്ചതും ദേവന്മാരുടെ മുന്നോടിയും മരിച്ചവരെ പാതാളത്തിലേക്കു കൊണ്ടുപോകുന്നതും ബുധനാണ്. പ്രഭാഷണകലയുടെ അധിദേവത ബുധൻ ആയതുകൊണ്ടാണ് മുഖ്യപ്രസംഗിയായ പൗലൊസിനെ ലുസ്ത്രക്കാർ ബുധൻ എന്നു വിളിച്ചതു്: (പ്രവൃ, 14:8-13).

26. ബേൽ (Bel)

ബാലിന്റെ തത്ഭവം: (യിരെ, 50:2; 51:44; യെശ, 46:1). ബാബിലോണിന്റെ കാവൽ ദേവൻ: (യിരെ, 51:44). ബാബിലോന്യ ദേവഗണത്തിന്റെ തലവനായ മർദൂക്കായിരിക്കണം. മർദൂക് എബ്രായർക്കു മൊരോദക് (Merodach) ആണ്. സൂര്യദേവനാകയാൽ ഈ ദേവന്റെ ഉത്സവം ആഘോഷിക്കുന്നത് വർഷാരംഭത്തിലെ വസന്തത്തിലത്രേ. പ്രപഞ്ചശക്തികളായ കാറ്റ്, കൊടുങ്കാററ് എന്നിവയുടെ ദേവനായി കരുതപ്പെട്ടുവന്നു. ഈ ദേവൻ്റെ ബിംബത്തെ വണങ്ങുവാനാണ് നെബൂഖദ്നേസർ രാജാവാ ദാനീയേലിനോടും കൂട്ടരോടും കല്പിച്ചതെന്ന് ‘ബേലും സർപ്പവും’ എന്ന അപ്പൊക്രിഫാഗ്രന്ഥം പറയുന്നു.

27. മിൽക്കോം (Malcham)

അമ്മോന്യരുടെ ദേവൻ. ശലോമോൻ അമ്മോന്യരുടെ മേച്ഛവിഗ്രഹമായ മിൽക്കോമിനെ സേവിച്ചു: (1രാജാ, 11:5,31). 300 വർഷത്തിനുശേഷം യോശീയാ രാജാവ് ശലോമോൻ മിൽക്കോമിനു പണിതിരുന്ന പൂജാഗിരികളെ നശിപ്പിച്ചു: (2രാജാ, 23:13).

28. മെനിദേവി (Meni)

ഭാഗ്യദേവതയാണ് മെനി. വിശ്വാസത്യാഗത്തിന്റെ കാലത്ത് എബ്രായർ മെനിദേവിയെ ആരാധിച്ചു: (യെശ, 65:11).

29. മേരോദാക് (Merodach)

മർദൂക് എന്ന അക്കാദിയൻ ദേവൻ്റെ എബായ നാമം. ബാബിലോൺ പട്ടണത്തിന്റെ അധിദേവൻ: (യിരെ, 50:2). നെബൂഖദ്നേസറും കോരെശും മേരോദാക്കിനെ പൂജിച്ചു. ബാബിലോന്യ രാജാക്കന്മാരായ മെരോദാക്-ബലദാൻ (യെശ, 39:1), എവിൽ മേരോദാക് (2രാജാ, 25:27) എന്നിവരുടെ പേരുകൾ മേരോദാ ദേവനുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതാണ്.

30. മൊലേക് (Molech)

മല്ക്കോം (യിരെ, 49:1,3), മല്ക്കാം (സെഫ, 1:5), മൊലോക്ക് (പ്രവൃ, 7:43; ആമോ, 5:26-ൽ രാജാവെന്നു വിവർത്തനം ചെയ്തിരിക്കുന്നു), മിൽക്കോം (1 രാജാ, 11:5,33), മോലേക്ക് (1രാജാ, 11:7), മോലെക്ക് (യിരെ, 32:35). അമ്മോന്യരുടെ ദേവൻ: (1രാജാ, 11:5,33). യിരെമ്യാവ് 32:35-ൽ ബാലിനോടു ചേർത്താണ് മൊലേക്കിനെ പറഞ്ഞിട്ടുള്ളത്. മൊലേക്ക് ഒരു പ്രത്യേക ദേവനല്ലെന്നും സ്ഥാനപ്പേർ മാത്രമാണെന്നും കരുതുന്ന പണ്ഡിതന്മാർ ഉണ്ട്. മൊലേക്ക് ദേവന് കുഞ്ഞുങ്ങളെ അഗ്നിപ്രവേശം ചെയ്യിച്ചിരുന്നു. അമ്മോന്യർ തങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കുന്ന പിതാവായിട്ടാണ് മൊലേക്കിനെ ആരാധിച്ചിരുന്നതാ. മൊലേക്കിനെ ആരാധിക്കരുതെന്നു യഹോവ യിസ്രായേൽ ജനത്തോടു കർശനമായി കല്പിച്ചിരുന്നു: (ലേവ്യ, 20:2-5). വിശ്വാസഭ്രഷ്ടരായ രാജാക്കന്മാർ (യിസ്രായേലിലെയും യെഹൂദയിലെയും) തങ്ങളുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ അഗ്നിപ്രവേശം ചെയ്യിച്ചു: (2രാജാ, 17:17,18; യെഹെ, 23:4,36-39). ശലോമോൻ രാജാവു യെരൂശലേമിനു എതിരെയുള്ള മലയിൽ മൊലേക്കിനു പൂജാഗിരി പണിതു: (1രാജാ, 11:7,8). യെഹൂദാ രാജാക്കന്മാരിൽ ആഹാസും മനശ്ശെയുമാണ് തങ്ങളുടെ സന്തതികളെ അഗ്നിപ്രവേശം ചെയ്യിച്ചത്. ആരും തന്റെ മകനെയോ മകളെയോ അഗ്നിപ്രവേശം ചെയ്യിക്കാതിരിക്കേണ്ടതിന് ബെൻ-ഹിന്നോം താഴ്വരയിലെ ദഹനസ്ഥലത്തെ യോശീയാരാജാവു അശുദ്ധമാക്കി: (2രാജാ, 23:10-13). എന്നാൽ ഈ ആചാരം പൂർണ്ണമായി മാറിയില്ല. യെഹെസ്കേൽ പ്രവാചകന്റെ കാലത്തു അതു തുടർന്നു: (യെഹ, 20:31).

31. രിമ്മോൻ (Rimmon)

ദമ്മേശെക്കിൽ പൂജിച്ചുവന്ന ഒരു അരാമ്യദേവൻ: (2രാജാ, 5:18). അരാം രാജാവ് രിമ്മോൻ ക്ഷേത്രത്തിൽ പതിവായി നമസ്കരിച്ചിരുന്നു. ഹദദ് രിമ്മോൻ്റെ സംഗൃഹീത രൂപമായിരിക്കണം രിമ്മോൻ. അരാമ്യരുടെ സൂര്യദേവൻ ഹദദ് ആണ്.

32. രേഫാൻ (Rephan)

സ്തെഫാനൊസ് ന്യായാധിപസംഘത്തിനു മുമ്പാകെ ചെയ്ത ഭാഷണത്തിൽ പരാമർശിച്ച ഒരു നക്ഷത്രദേവൻ: (അപ്പൊ, 7:43). സാതെഫാനൊസ് ആമോസ് 5:26,27-ലെ സെപ്റ്റ്വജിന്റ് വിവർത്തനത്തെ ഉദ്ധരിക്കയായിരുന്നു.

33. വനഭുതം (Satyr)

ബാബിലോണിൻ്റെ ശൂന്യശിഷ്ടങ്ങളുടെ ഇടയിൽ ഭൂതങ്ങൾ നൃത്തം ചെയ്യുമെന്നും (13:21), ഏദോമ്യ നഗരങ്ങൾ ശൂന്യമാകുമെന്നും അവിടെ വനഭൂതം വനഭൂതത്തെ വിളിക്കുമെന്നും (34:14) യെശയ്യാവു പ്രവചിച്ചു. സായീർ എന്ന എബ്രായ പദത്തെയാണ് ഭൂതമെന്നും വനഭൂതമെന്നും രണ്ടു വിധത്തിൽ തർജ്ജമ ചെയ്തിട്ടുള്ളത്. രോമാവൃതൻ എന്നാണ് എബ്രായ പദത്തിൻ്റെ അർത്ഥം. അതു സൂചിപ്പിക്കുന്നത് ആണാടിനെയാണ്. ലേവ്യർ 17:7-ൽ ഭൂതം എന്നും, 2ദിന, 11:14-ൽ മേഷവിഗ്രഹം എന്നും ഇതേ എബായപദത്തെ പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. മേഷ രൂപത്തിലുളള വിഗ്രഹങ്ങളെയോ പ്രസ്തുത വിഗ്രഹങ്ങൾക്കു ചൈതന്യം നല്കുന്ന ഭൂതങ്ങളെയോ ആകണം ഈ പ്രയോഗം സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. വെളിപ്പാട് 18:2-ലെ ദുർഭൂതങ്ങളും വനഭൂതങ്ങളുടെ ഗണത്തിലുള്ളവയാണ്. യവന, റോമൻ പുരാണ കഥകളനുസരിച്ച് ബാക്കസിൻ്റെ വനദേവനാണു് Satyr അഥവാ വനഭൂതം.

34. സിക്കുത്ത് (Siccuth)

ആമോസ് 5:26-ൽ രാജാവായ സിക്കൂത്ത് എന്നു പറഞ്ഞിരിക്കുന്നത് മൊലേക്ക് എന്നും സിക്കുത്ത് എന്നും വ്യത്യസ്തമായി വിവർത്തനം ചെയ്യേണ്ടതാണ്. സിക്കുത്ത് ഒരു നക്ഷത്രദേവൻ്റെ സംജ്ഞാനാമം ആയിരിക്കാനാണ് സാദ്ധ്യത. ശനിഗ്രഹത്തിന്റെ ബാബിലോന്യൻ പേരായ സാക്കൂത്ത് സിക്കുത്ത് തന്നെ ആകണം. ബാബിലോന്യർ ശനിയെ കൈമനു എന്നു വിളിച്ചു. അതിന്റെ ആധുനിക രൂപങ്ങളാണു കൈവാനുവും, കീയൂനും: (ആമോ, 5:26).

35. സൂക്കോത്ത്-ബെനോത്ത് (Succoth-Benoth)

ശമര്യമര്യയിൽ കുടിപാർപ്പിക്കപ്പെട്ട ബാബിലോന്യർ പ്രതിഷ്ഠിച്ച വിഗ്രഹം: (2രാജാ, 17:30). മർദൂക്കിന്റെ ഭാര്യയായ സാർപ്പാനിത്തും (Zarpanitum) ആണെന്നു കരുതപ്പെടുന്നു.

അനുസരണം (obedience)

കേൾക്കുക എന്നർത്ഥമുള്ള ഷ്മ (shama) എന്ന ധാതുവിൽ നിന്നാണ് അനുസരണത്തെ കുറിക്കുന്ന പദങ്ങൾ എബായയിലും ഗ്രീക്കിലും വന്നിട്ടുള്ളത്. അവയെ മലയാളത്തിൽ കേൾക്കുക, കേട്ടനുസരിക്കുക എന്നിങ്ങനെ പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. ശ്രദ്ധിക്കുക, കേൾക്കുക, അനുസരിക്കുക എന്നതാണ് അനുസരണത്തിന്റെ പടികൾ. ദൈവത്തോടും സമൂഹത്തോടും ക്രിസ്തുവിന്റെ മാതൃകയോടും അനുസരണം ആവശ്യമാണ്. പ്രധാനമായും അഞ്ചു അധികാരങ്ങളെ ഒരുവൻ അനുസരിക്കേണ്ടതുണ്ട്: 1. ഒരു കുഞ്ഞെന്ന നിലയിൽ മാതാപിതാക്കന്മാരെ അനുസരിക്കണം: (കൊലൊ, 3:20; എഫെ, 6:1,2). 2. പാഠശാലയിൽ അദ്ധ്യാപകരെ അനുസരിക്കണം: (സദൃ, 5:12,13). 3. തൊഴിൽ സ്ഥാനത്ത് യജമാനന്മാരെ അനുസരിക്കണം: (1പത്രൊ, 2:18). 4. സർക്കാരിനു വിധേയപ്പെടണം: (റോമ, 13:1,2). 5. മനുഷ്യന്റെ പരമമായ അനുസരണം ദൈവത്തോടായിരിക്കണം: (ഉല്പ, 26:4,5). ദൈവത്തിലുള്ള വിശ്വാസം പ്രകടമാകേണ്ടതു അനുസരണത്തിലാണ്. അനുസരണത്തിനും വിശ്വാസത്തിനും തമ്മിൽ അഭേദ്യമായ ബന്ധമുണ്ട്: (ഉല്പ, 22:18; റോമ, 1:5; 1പത്രൊ, 1:15). ക്രിസ്ത്യാനികളെ അപ്പൊസ്തലൻ വിളിക്കുന്നത് അനുസരണമുള്ള മക്കൾ എന്നാണ്. ക്രിസ്തുവിനെ അംഗീകരിക്കാത്തവർ അനുസരണക്കേടിന്റെ മക്കളത്രേ: (എഫെ, 2:2).

അനുസരണത്തിന്റെ പരമമായ മാതൃക ക്രിസ്തുവത്രേ; ക്രൂശിലെ മരണത്തോളം ക്രിസ്തു അനുസരണമുള്ളവൾ ആയിത്തീർന്നു: (ഫിലി, 2:8). ക്രിസ്തുവിന്റെ ബാല്യകാലത്തെക്കുറിച്ചു ലൂക്കൊസ് രേഖപ്പെടുത്തി: “പിന്നെ അവൻ അവരോടുകൂടെ ഇറങ്ങി, നസറെത്തിൽ വന്നു അവർക്കു കീഴടങ്ങിയിരുന്നു. ഈ കാര്യങ്ങൾ എല്ലാം അവന്റെ അമ്മ ഹൃദയത്തിൽ സംഗ്രഹിച്ചു.” (ലൂക്കൊ, 2:51). അനുസരണത്തിൽ തികഞ്ഞവനായിരുന്നു നമ്മുടെ കർത്താവു: “പുത്രൻ എങ്കിലും താൻ അനുഭവിച്ച കഷ്ടങ്ങളാൽ അനുസരണം പഠിച്ചു തികഞ്ഞവനായി തന്നെ അനുസരിക്കുന്ന അനുസരിക്കുന്ന ഏവർക്കും നിത്യരക്ഷയുടെ കാരണഭൂതനായിത്തീർന്നു.” (എബ്രാ, 5:8,9). ആദാമിന്റെ അനുസരണക്കേടു മനുഷ്യരെ മുഴുവൻ പാപികളാക്കി എങ്കിൽ ക്രിസ്തുവിന്റെ അനുസരണം അനേകരെ നീതിമാന്മാരാക്കി. “ഏകമനുഷ്യന്റെ അനുസരണക്കേടിനാൽ അനേകർ പാപികളായിത്തീർന്നതുപോലെ ഏകന്റെ അനുസരണത്താൽ അനേകർ നീതിമാന്മാരായിത്തീരും.” (റോമ 5:19).

അനുതാപം (repentance)

അനുതപിക്കുക എന്നർത്ഥമുള്ള നാഹം (nacham) എന്ന എബായ പ്രയോഗം പഴയനിയമത്തിൽ നൂറ്റിയെട്ടു പ്രാവശ്യമുണ്ട്: “താൻ ഭൂമിയിൽ മനുഷ്യനെ ഉണ്ടാക്കുകകൊണ്ടു യഹോവ അനുതപിച്ചു; അതു അവന്റെ ഹൃദയത്തിന്നു ദുഃഖമായി:” (ഉല്പ, 6:6). ദൈവത്തിനു മനുഷ്യരോടുള്ള ഇടപെടലിൽ ഉണ്ടാകുന്ന സുചിന്തിതമായ മാറ്റം അതു വിവക്ഷിക്കുന്നു: “ഞാൻ ശൗലിനെ രാജാവായി വാഴിച്ചതിനാൽ എനിക്കു മനസ്താപമായിരിക്കുന്നു; അവൻ എന്നെ വിട്ടുമാറിയിരിക്കുന്നു; എന്റെ കല്പനകളെ നിവൃത്തിച്ചതുമില്ല. ഇതിങ്കൽ ശമൂവേലിന്നു വ്യസനമായി; അവൻ രാത്രി മുഴുവനും യഹോവയോടു നിലവിളിച്ചു.” (1ശമൂ, 15:11,35; യോനാ, 3 : 9,10). നിഷേധാത്മകമായി അതു തന്റെ പ്രഖ്യാപിത നിർണ്ണയത്തിൽ നിന്നു ദൈവം വ്യതിചലിക്കുന്നതല്ലെ എന്നതിനെ വ്യക്തമാക്കുന്നു: “യിസ്രായേലിന്റെ മഹത്വമായവൻ ഭോഷ്കു പറകയില്ല, അനുതപിക്കയുമില്ല; അനുതപിപ്പാൻ അവൻ മനുഷ്യനല്ല.” (1ശമൂ, 15:29. ഒ.നോ: സങ്കീ, 110:4; യിരെ, 4:28). അഞ്ചു സ്ഥാനങ്ങളിൽ നാഹം മനുഷ്യന്റെ അനുതാപത്തെ കുറിക്കുന്നു. ഇയ്യോബ് 42:6; യിരെമ്യാവ് 8:6; 31:19 എന്നിവിടങ്ങളിലെ നാഹം ധാതുവിന്റെ രൂപങ്ങൾ പുതിയനിയമത്തിലെ മാനസാന്തരത്തിന്റെ ആശയം വെളിവാക്കുന്നു; എന്നാൽ മറ്റുഭാഗങ്ങളിൽ പ്രസ്തുത ആശയം പ്രകടമല്ല. ഈ ആശയം പ്രകടമാക്കുന്ന എബായ പ്രയോഗം ഷുവ് (shub) ആണ്: “എന്നാൽ അവർ തങ്ങളുടെ ഞെരുക്കത്തിൽ യിസ്രായേലിന്റെ ദൈവമായ യഹോവയിങ്കലേക്കു തിരിഞ്ഞു അവനെ അന്വേഷിച്ചപ്പോൾ, അവർ അവനെ കണ്ടെത്തി.” (2ദിന, 15:4). അതിനു പിൻതിരിയുക, ദൈവത്തിങ്കലേയ്ക്കു തിരിയുക എന്നീ അർത്ഥങ്ങളുണ്ട്. അനുതാപത്തെ തുടർന്നു മടങ്ങിവരുന്നു അഥവാ യഥാസ്ഥാനപ്പെടുന്നു. യഥാസ്ഥാനപ്പെടുത്തൽ ദൈവത്തിന്റെ കൃപാദാനമാണ്: “ദൈവമേ, ഞങ്ങളെ യഥാസ്ഥാനപ്പെടുത്തേണമേ; ഞങ്ങൾ രക്ഷപ്പെടേണ്ടതിനു തിരുമുഖം പ്രകാശിപ്പിക്കേണമേ.” (സങ്കീ, 80:3,7,19. ഒ.നോ: യിരെ, 31:18-20). അനുതാപത്തിനും മാനസാന്തരത്തിനുമുള്ള പഴയനിയമ ആഹ്വാനത്തിനു മാതൃക യെശയ്യാവ് 55:6,7-ൽ കാണാം: “യഹോവയെ കണ്ടെത്താകുന്ന സമയത്തു അവനെ അന്വേഷിപ്പിൻ; അവൻ അടുത്തിരിക്കുമ്പോൾ അവനെ വിളിച്ചപേക്ഷിപ്പിൻ. ദുഷ്ടൻ തന്റെ വഴിയെയും നീതികെട്ടവൻ തന്റെ വിചാരങ്ങളെയും ഉപേക്ഷിച്ചു യഹോവയിങ്കലേക്കു തിരിയട്ടെ; അവൻ അവനോടു കരുണ കാണിക്കും; നമ്മുടെ ദൈവത്തിങ്കലേക്കു തിരിയട്ടെ; അവൻ ധാരാളം ക്ഷമിക്കും.”

മെറ്റനോയിയ എന്ന ഗ്രീക്കു വാക്കിനു മനസ്സിന്റെ മാറ്റം അഥവാ പരിവർത്തനം എന്നർത്ഥം. പാപത്തെ സംബന്ധിച്ചുള്ള മനംമാറ്റമാണത്. അപൂർവ്വമായി മെറ്റമെലൊമായി (metamellomai) എന്ന പദവും കാണാം. പശ്ചാത്തപിക്കുക, അനുതപിക്കുക എന്നീ അർത്ഥങ്ങളിലാണ് മെറ്റമെലൊമായി പ്രയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്. പാപം വിട്ടുതിരിയുന്നതിലേക്കു നയിക്കുന്ന ദുഃഖത്തെ വിലക്ഷിക്കുന്നു. “നിങ്ങളെ ദുഃഖിപ്പിച്ചതുകൊണ്ടല്ല, മറിച്ച്‌, നിങ്ങളുടെ ദുഃഖം പശ്ചാത്താപത്തിലേക്ക്‌ നയിച്ചതുകൊണ്ട്‌. നിങ്ങളുടെ ദുഃഖം ദൈവഹിതപ്രകാരം ആയിരുന്നതുകൊണ്ട്‌ ഞങ്ങള്‍വഴി നിങ്ങള്‍ക്ക്‌ ഒരു നഷ്‌ടവും ഉണ്ടായിട്ടില്ല. ദൈവഹിതപ്രകാരമുള്ള ദുഃഖം രക്ഷാകരമായ പശ്ചാത്താപം ജനിപ്പിക്കുന്നു. അതില്‍ ഖേദത്തിനവകാശമില്ല. എന്നാല്‍, ലൗകികമായ ദുഃഖം മരണത്തിലേക്കു നയിക്കുന്നു.” 2കൊരി, 7:9-10). മാനസാന്തരം, തിരിയുക എന്നിവയെ വ്യക്തമായി വിവേചിച്ചിട്ടുണ്ട്: “ആകയാൽ നിങ്ങളുടെ പാപങ്ങൾ മാഞ്ഞു കിട്ടേണ്ടതിന്നു മാനസാന്തരപ്പെട്ടു തിരിഞ്ഞുകൊൾവിൻ.” (പ്രവൃ, 3:19). ജാതികളോടു മാനസാന്തരപ്പെട്ടു ദൈവത്തിങ്കലേക്കു തിരിഞ്ഞു മാനസാന്തരത്തിനു യോഗ്യമായ പ്രവൃത്തികൾ ചെയ്യേണം എന്നു പ്രസംഗിച്ചു. (പ്രവൃ, 26:20). അതുപോലെ മാനസാന്തരവും വിശ്വാസവും വിഭിന്നങ്ങളാണ്: “ദൈവത്തിങ്കലേക്കുള്ള മാനസാന്തരവും നമ്മുടെ കർത്താവായ യേശുക്രിസ്തുവിലുള്ള വിശ്വാസവും യെഹൂദന്മാർക്കും യവനന്മാർക്കും സാക്ഷീകരിച്ചു എന്നും നിങ്ങൾ അറിയുന്നുവല്ലോ.” (പ്രവൃ, 20:21).

ദൈവം ആഗ്രഹിക്കുന്നത് മനുഷ്യന്റെ യാഗമോ നീതിയോ അല്ല, പ്രത്യുത തകർന്ന മനസും തകർന്നും നുറുങ്ങിയുമിരിക്കുന്ന ഹൃദയവുമാണ്: (സങ്കീ, 51:17). അതുകൊണ്ടു വസ്ത്രങ്ങളെയല്ല ഹൃദയങ്ങളെ തന്നേ കീറി യഹോവയുടെ അടുക്കലേക്കു തിരിയേണ്ടതാണ്: (യോവേ, 2:13). പാപാവസ്ഥയിൽ മനുഷ്യനു അനുതപിക്കുവാൻ കഴിയുകയില്ല. പാപബോധം വ്യക്തിയിൽ ഉളവാക്കുന്നത് പരിശുദ്ധാത്മാവാണ്. ഏതു പാപിയിലും അനുതാപത്തിനു മുമ്പായി ദൈവികപ്രകാശനം ഉണ്ടായിരിക്കും. ദൈവകൃപയാൽ പ്രകാശിപ്പിക്കപ്പെടുമ്പോൾ മനുഷ്യൻ വിശ്വാസത്തോടുകൂടെ ദൈവത്തിങ്കലേക്കു തിരിയും. വിശ്വാസം യഥാർത്ഥമാണെങ്കിൽ അനുതാപം വാസ്തവമായിരിക്കും. പാപം ചെയ്തശേഷം അതിനെക്കുറിച്ചു മനസ്സിലുണ്ടാകുന്ന ദുഃഖമാണ് അനുതാപം. മനസ്സാക്ഷി നിമിത്തമാണ് അനുതാപം ഉണ്ടാകുന്നത്. (മത്താ, 27:3). ഈ അവസ്ഥ ഉണ്ടാകുമ്പോൾ അത് രക്ഷയിലേക്ക് നയിക്കും.

അനുഗ്രഹം (blessing)

അനുഗ്രഹത്തെ കുറിക്കുന്ന ബരാക് (barak) എന്ന എബ്രായപദം പഴയനിയമത്തിൽ മുന്നൂറ്റി മുപ്പത്തൊന്നു പ്രാവശ്യം പ്രയോഗിച്ചിട്ടുണ്ട്. ആദ്യ പ്രയോഗം പ്രകൃതിയെ അനുഗ്രഹിക്കുന്നതിനോടുള്ള ബന്ധത്തിലാണ്: “നിങ്ങൾ വർദ്ധിച്ചു പെരുകി സമുദ്രത്തിലെ വെള്ളത്തിൽ നിറവിൻ; പറവജാതി ഭൂമിയിൽ പെരുകട്ടെ എന്നു കല്പിച്ചു. ദൈവം അവയെ അനുഗ്രഹിച്ചു.” (ഉല്പ, 1:22). ദൈവം അവരെ അനുഗ്രഹിച്ചു എന്ന ആമുഖത്തോടെയാണ് മനുഷ്യനോടുള്ള ദൈവത്തിന്റെ ആദ്യഭാഷണം രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നതു: “ദൈവം അവരെ അനുഗ്രഹിച്ചു: നിങ്ങൾ സന്താനപുഷ്ടിയുള്ളവരായി പെരുകി ഭൂമിയിൽ നിറഞ്ഞു അതിനെ അടക്കി സമുദ്രത്തിലെ മത്സ്യത്തിന്മേലും ആകാശത്തിലെ പറവജാതിയിന്മേലും സകല ഭൂചരജന്തുവിന്മേലും വാഴുവിൻ എന്നു അവരോടു കല്പിച്ചു.” (ഉല്പ, 1:28). ദൈവം അബ്രാഹാമിനോടു ചെയ്ത ഉടമ്പടിയിലെ പ്രധാന കാര്യവും അനുഗ്രഹമാണ്: “നിന്നെ അനുഗ്രഹിച്ചു… നീ ഒരു അനുഗ്രഹമായിരിക്കും…. നിന്നെ അനുഗ്രഹിക്കുന്നവരെ ഞാൻ അനുഗ്രഹിക്കും … നിന്നിൽ ഭൂമിയിലെ സകല വംശങ്ങളും അനുഗ്രഹിക്കപ്പെടും: (ഉല്പ, 12:2,3). പഴയനിയമകാലത്തു ദൈവത്തെ പിൻതുടർന്നവർ തങ്ങളുടെ സന്തതികൾക്കു പ്രാവചനികമായ അനുഗ്രഹങ്ങൾ നല്കിയിട്ടുണ്ട്: നോഹ യാഫേത്തിനെയും ശേമിനെയും (ഉല്പ, 9:26,27 ), യിസ്ഹാക്ക് യാക്കോബിനെയും ഏശാവിനെയും (ഉല്പ, 27:27-29,39,40), അനുഗ്രഹിച്ചു. യാക്കോബ് യിസ്രായേൽ മക്കളെ അനുഗ്രഹിച്ചു: (ഉല്പ,49). വാർദ്ധക്യകാലത്തു മോശെ യിസ്രായേൽ ഗോത്രങ്ങളെ അനുഗ്രഹിച്ചു: (ആവ, 33).

ഭക്തന്മാർ ദൈവത്തെ വാഴ്ത്തും: “എൻ മനമേ, യഹോവയെ വാഴ്ത്തുക; എന്റെ സർവ്വാന്തരംഗവുമേ, അവന്റെ വിശുദ്ധനാമത്തെ വാഴ്ത്തുക. എൻ മനമേ, യഹോവയെ വാഴ്ത്തുക; അവന്റെ ഉപകാരങ്ങൾ ഒന്നും മറക്കരുതു.” (സങ്കീ, 103:1,2). അനുഗ്രഹിക്കുക എന്ന ബരാക് എന്ന പദം തന്നെയാണ് ഇവിടെയും പ്രയോഗിച്ചിട്ടുള്ളത്. മനുഷ്യൻ ദൈവത്തെ അനുഗ്രഹിക്കുന്നു എന്നു പറയുന്നതു ഒഴിവാക്കാനാണ് ‘വാഴ്ത്തുക’ എന്ന പദം മലയാളത്തിൽ പ്രയോഗിച്ചിട്ടുള്ളത്. ദൈവഭക്തന്മാർ പ്രവൃത്തികൊണ്ടും വാക്കുകൊണ്ടും മറ്റുള്ളവരെ അനുഗ്രഹിക്കും. മത്തായി 5:44-ൽ ചിലകൈയെഴുത്തു പ്രതികളിൽ “ശപിക്കുന്നവരെ അനുഗ്രഹിക്കുക’ എന്നുകൂടി ഉണ്ട്. അനുഗ്രഹം പ്രാപിക്കാൻ വിളിക്കപ്പെട്ട ക്രിസ്ത്യാനികൾ അനുഗ്രഹിക്കുന്നവർ ആയിരിക്കണമെന്നു പത്രൊസ് അപ്പൊസ്തലൻ ഉപദേശിക്കുന്നു: “ദോഷത്തിനു ദോഷവും ശകാരത്തിനു ശകാരവും പകരം ചെയ്യാതെ നിങ്ങൾ അനുഗ്രഹം അനുഭവിക്കേണ്ടതിനു വിളിക്ക പ്പെട്ടതുകൊണ്ടു അനുഗ്രഹിക്കുന്നവരായിരിപ്പിൻ.” (1പത്രൊ, 3:29).

ഉയർന്നവൻ താണവനെ അനുഗ്രഹിക്കുന്നു: (എബാ, 7:7). അത്യുന്നത ദൈവത്തിന്റെ പുരോഹിതനായ മല്ക്കീസേദെക് അബ്രാഹാമിനെ അനുഗ്രഹിച്ചു. അഹരോന്യ ക്രമത്തിലെ പുരോഹിതന്മാർക്കു ജനത്തെ യഹോവയുടെ നാമത്തിൽ അനുഗ്രഹിപ്പാൻ കല്പനയുണ്ട്. അതിനു പ്രത്യേക അനുഗ്രഹവാക്യവും ഉണ്ട്: “നീ അഹരോനോടും പുത്രന്മാരോടും പറയേണ്ടതു: നിങ്ങൾ യിസ്രായേൽ മക്കളെ അനുഗ്രഹിച്ചു ചൊല്ലേണ്ടതു എന്തെന്നാൽ: യഹോവ നിന്നെ അനുഗ്രഹിച്ചു കാക്കുമാറാകട്ടെ; യഹോവ തിരുമുഖം നിന്റെമേൽ ഉയർത്തി നിനക്കു സമാധാനം നല്കു മാറാകട്ടെ.” (സംഖ്യാ, 6:23-26). അനുഗ്രഹവാക്യത്തിനു സമാന്തരമായ ഒന്നു പുതിയ നിയമത്തിലുണ്ട്: “കർത്താവായ യേശുക്രിസ്തുവിന്റെ കൃപയും ദൈവത്തിന്റെ സ്നേഹവും പരിശുദ്ധാത്മാവിന്റെ കൂട്ടായ്മയും നിങ്ങളെല്ലാവരോടും കൂടെ ഇരിക്കുമാറാകട്ടെ.” (2കൊരി, 13:14).

അധികാരം (authority)

പ്രവർത്തിക്കുന്നതിനുള്ള നിയമപരവും അനിരോദ്ധ്യവുമായ അവകാശവും ആരെയെങ്കിലും അഥവാ എന്തിനെയെങ്കിലും കൈവശം വയ്ക്കുവാനും നിയന്ത്രിക്കാനും കൈമാറ്റം ചെയ്യാനും ഉള്ള കഴിവും ആണ് അധികാരം. പ്രയോഗിക്കാനുള്ള ശക്തി (power) ഇല്ലെങ്കിൽ അധികാരം നിഷ്പ്രയോജനമാണ്. സൃഷ്ടിയുടെമേൽ പരമമായ അധികാരം സഷ്ടാവിനുണ്ട്. സർവ്വ അധികാരങ്ങളുടെയും പ്രാഭവസ്ഥാനം ദൈവമാണ്: (ദാനീ, 2:37; യോഹ, 19:11; റോമ, 13:1). ദൈവത്തിൽ നിന്നു ലഭിച്ച അധികാരമാണ് മനുഷ്യനുള്ളത്. ദൈവത്തിന്റെ അധികാര വ്യാപാരത്തെക്കുറിച്ചുള്ള സൂചന പുതിയനിയമത്തിൽ മൂന്നു ഭാഗങ്ങളിലുണ്ട്: (ലൂക്കൊ, 12:5; അപ്പൊ, 1:7; യൂദാ, 25). സർവ്വ അധികാരങ്ങളും ദൈവത്തിന്റേതാകയാൽ ജിവിത മണ്ഡലങ്ങളിൽ എല്ലാം അധികാരത്തിനും കീഴ്പെടുന്നതു ധാർമ്മികമായ കടമയും ദൈവിക ശുശ്രൂഷയും ആണ്.

ദൈവത്തിന്റെ അധികാരം

സ്വന്തം സൃഷ്ടിയായ പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ മേൽ ദൈവത്തിന് സാർവ്വത്രികവും നിത്യവും മാറ്റമില്ലാത്തതുമായ ആധിപത്യവും അധികാരവും ഉണ്ട്: (പുറ, 15:18; സങ്കീ, 29:10, 93:1; 146:10; ദാനീ, 4:34). ദൈവത്തിന്റെ സാർവ്വത്രിക രാജത്വം യിസ്രായേലിന്റെ മേലുള്ള രാജത്വത്തിൽനിന്നും വ്യത്യസ്തമാണ്. യിസ്രായേൽ സ്വന്തജനവും രാജ്യവുമായിത്തീർന്നത് ഉടമ്പടി ബന്ധത്തിലൂടെയാണ്: (പുറ, 19:6). സൃഷ്ടിയായ മനുഷ്യനോട് എന്തും ചെയ്യുവാനുള്ള അധികാരം ദൈവത്തിനുണ്ട്; കുശവന് കളിമണ്ണിന്റെ മേൽ ഇഷ്ടാനുരൂപമായ പാത്രമാക്കാനും ഉടച്ചുകളയുവാനും അധികാരമുള്ളതുപോലെ: (റോമ, 9:21; യിരെ, 18:6). മനുഷ്യൻ ദൈവികാധികാരത്തിനു വിധേയപ്പെട്ടു ദൈവത്തിന്റെ മഹത്വത്തിനായി ജീവിക്കണം. അധികാരം അവ ഗണിക്കുന്നവരുടെ മേൽ ശിക്ഷാവിധി ഉണ്ടാകും. പ്രവാചകന്മാർ, പുരോഹിതന്മാർ, രാജാക്കന്മാർ എന്നിവരിലൂടെയാണു് ദൈവം തന്റെ അധികാരം പ്രായോഗികമാക്കുന്നത്: (യിരെ, 1:7; ആവ, 31:11; 17:18; മലാ 2:7). ദൈവത്തിനുവേണ്ടി അധികാരം നടത്തുന്ന ഇവരെ അനുസരിക്കുകയും ആദരിക്കുകയും ചെയ്യേണ്ടതാണ്. തിരുവെഴുത്തുകൾ ദൈവദത്തവും ദൈവിക അധികാരം ഉൾക്കൊള്ളുന്നതുമാണ്.

യേശുക്രിസ്തുവിന്റെ അധികാരം

അധികാരത്തോടു കൂടെയാണ് യേശു ഉപദേശിച്ചത്. റബ്ബിമാർക്കാകട്ടെ പൂർവ്വികന്മാരുടെ അധികാരത്തെ ചൂണ്ടിക്കാണിച്ചു മാത്രമേ ഉപദേശിക്കാൻ കഴിഞ്ഞുള്ളൂ. ഈ വ്യത്യാസം ജനങ്ങൾ നല്ലവണ്ണം മനസ്സിലാക്കി; “അവന്റെ ഉപദേശത്തിങ്കൽ അവർ വിസ്മയിച്ചു; അവൻ ശാസ്ത്രിമാരെപ്പോലെയല്ല, അധികാരമുള്ളവനായിട്ടത്രേ അവരെ ഉപദേശിച്ചത്:” (മർക്കൊ, 1:22). ക്രിസ്തുവിന്റെ അധികാരം ആളത്തപരവും ഔദ്യോഗികവുമാണ്. കാരണം, യേശു ദൈവപുത്രനും മനുഷ്യപുത്രനും ആയി. ദൈവത്തിന്റെ പ്രവൃത്തിയായ ന്യായവിധിയുടെ അധികാരം പിതാവ് പുത്രനു നല്കി. യേശുവിന്റെ അധികാരം തന്റെ ശുശ്രഷയുടെ വിവിധതലങ്ങളിൽ വ്യക്തമായി നിഴലിച്ചു. ഉപദേശിക്കൽ (മത്താ, 7:29), അശുദ്ധാത്മാക്കളെയും ഭൂതങ്ങളെയും ഒഴിപ്പിക്കൽ (മർക്കൊ, 1:27), പ്രകൃതിശക്തികളെ നിയന്ത്രിക്കൽ (ലൂക്കൊ, 8:24), പാപം ക്ഷമിക്കൽ (മർക്കൊ, 2:7) എന്നിവയിലെല്ലാം യേശു തന്റെ അധികാരം വെളിപ്പെടുത്തി. പുനരുത്ഥാനശേഷം സ്വർഗ്ഗത്തിലും ഭൂമിയിലുമുള്ള സകല അധികാരവും തനിക്കു നല്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു എന്നു വെളിപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടാണ് യേശുക്രിസ്തു ശിഷ്യന്മാർക്കു മഹാനിയോഗം നല്കിയത്: (മത്താ, 28:18; യോഹ, 17:2; പ്രവൃ, 5:31; 18:9).

അപ്പൊസ്തലന്മാരുടെ അധികാരം

അപ്പൊസ്തലന്മാർക്കു അധികാരം നല്കിയത് മശീഹയാണ്. അവർ ക്രിസ്തുവിന്റെ സാക്ഷികളും സ്ഥാനാപതികളുമായിരുന്നു: (മത്താ, 10:40; യോഹ, 17:18; 20:21; പ്രവൃ, 1:8; 2കൊരി, 5:20). സഭ സ്ഥാപിക്കുന്നതിനും പണിയുന്നതിനും നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനും ക്രിസ്തു അവർക്കധികാരം നല്കി: (2കൊരി, 10:8; 13:10; ഗലാ, 2:7). ഈ അധികാരത്തിന്റെ വെളിച്ചത്തിൽ ക്രിസ്തുവിന്റെ നാമത്തിൽ അവർ സഭയുടെ ശിക്ഷണം ക്രമപ്പെടുത്തി: (1കൊരി, 5:4; 2തെസ്സ, 3:6). അവർ ശുശ്രുഷകന്മാരെ നിയമിച്ചു; മുപ്പന്മാരെ ആക്കിവച്ചു: (പ്രവൃ, 6:3,6; 14:23). അപ്പൊസ്തലന്മാർ നല്കിയത് കർത്താവിന്റെ കല്പനയാണ്: (1കൊരി, 14:37). അപ്പൊസ്തലന്മാർക്ക് അധികാരം ലഭിച്ചതു ക്രിസ്തുവിന്റെ പ്രത്യക്ഷ നിയോഗത്തിലൂടെയാണ്. തന്മൂലം, അതിനു പിന്തുടർച്ചയോ, പിന്തുടർച്ചക്കാരോ ഇല്ല.

മനുഷ്യർക്കു നല്കപ്പെട്ട അധികാരം

രണ്ടു മണ്ഡലങ്ങളിൽ ദൈവം സ്വന്ത അധികാരം മനുഷ്യന് നല്കി: കുടുബത്തിലും മാനുഷിക ഭരണതലത്തിലും. പുരുഷന് സ്ത്രീയുടെ മേൽ അധികാരം നൽകിയിട്ടുള്ളതുകൊണ്ട് അവൾ ഭർത്താവിനെ അനുസരിക്കേണ്ടതാണ്: (1കൊരി, 11:3; എഫെ, 5:22; തിമൊ, 2:12; 1പതൊ, 3:1-6). മാതാപിതാക്കൾക്ക് മക്കളുടെമേൽ പരമാധികാരമുണ്ട്: (1തിമൊ, 3:4,12; എഫെ, 5:1). രാഷ്ട്രത്തിലെ അധികാരികളെ അനുസരിക്കാനുള്ള ബാധ്യത എല്ലാവർക്കുമുണ്ട്. ദൈവത്താലല്ലാതെ ഒരധികാരവും ഇല്ല. ആകയാൽ അധികാരത്തോടു മറുക്കുന്നവൻ ദൈവവ്യവസ്ഥയോടു മറുക്കുന്നു: (റോമ, 13:1-6). സകല മാനുഷനിയമത്തിനും കർത്താവിൻ നിമിത്തം കീഴടങ്ങേണ്ടതാണ്: (1പത്രൊ, 2:13). അദൃശ്യശക്തികളുടെ അധികാരത്തെക്കുറിച്ചും ചില പരാമർശങ്ങളുണ്ട്. സാത്താന്റെയും സാത്താന്യ സൈന്യങ്ങളുടെയും അധികാരത്തെക്കുറിക്കുവാനും എക്സൂസിയ എന്ന പദം പ്രയോഗിച്ചിട്ടുണ്ട്: (ലൂക്കൊ, 22:53; കൊലൊ, 1:13). സാത്താൻ ദൈവവിരോധിയാണെങ്കിൽ തന്നെയും ദൈവത്തിന്റെ അനുവാദത്തോടു കൂടിത്തന്നെയാണ് അധികാരം നടത്തുന്നത്. ദൈവത്തിന്റെ ഉപകരണം മാതമാണ് സാത്താൻ. സാത്താന്റെ അധികാരത്തെക്കുറിച്ചു വിശ്വാസികൾ വ്യാകുലപ്പെടേണ്ടതില്ല. കാരണം യേശുക്രിസ്തു സ്വർഗ്ഗത്തിലേക്കു പോയി ദൈവത്തിന്റെ വലത്തുഭാഗത്ത് ഇരിക്കുന്നു. ദൂതന്മാരും അധികാരങ്ങളും ശക്തികളും അവനു കീഴ്പ്പെട്ടുമിരിക്കുന്നു: (1പത്രൊ, 3:22).