യിസ്രായേൽ (Israel)

ആധുനിക യിസ്രായേൽ

‘ദൈവത്തിന്റെ പോരാളി’ എന്നർത്ഥം. തിരുവെഴുത്തുകളിൽ ‘യിസ്രായേൽ’ എന്ന നാമത്തിനു നാലു അർത്ഥതലങ്ങളുണ്ട്. 1. യിസ്ഹാക്കിന്റെ പുത്രനായ യാക്കോബ് എന്ന വ്യക്തി. 2. യാക്കോബിന്റെ സന്തതികളായ പന്ത്രണ്ടു ഗോത്രങ്ങൾ. 3. അവിഭക്ത യിസ്രായേൽ. 4. വിഭക്ത യിസ്രായേൽ. 

പെനീയേലിൽ വച്ച് യാക്കോബ് ഒരു രാത്രി ദൈവദൂതനുമായി മല്ലുപിടിച്ചു. അതിൽ യാക്കോബ് ജയിച്ചു. അതിന്റെ ഫലമായി “നീ ദൈവത്തോടും മനുഷ്യരോടും മല്ലുപിടിച്ചു ജയിച്ചതുകൊണ്ടു നിന്റെ പേർ ഇനി യാക്കോബ് എന്നല്ല യിസ്രായേൽ എന്നു വിളിക്കപ്പെടും” എന്നു യഹോവ പറഞ്ഞു. (ഉല്പ, 32:28). ബേഥേലിൽ വച്ച് യഹോവ വീണ്ടും യാക്കോബിനെ സന്ദർശിച്ചു പറഞ്ഞു; “നിന്റെ പേർ യാക്കോബ് എന്നല്ലോ; ഇനി നിനക്കു യാക്കോബ് എന്നല്ല യിസ്രായേൽ എന്നു തന്നേ പേരാകേണം എന്നു കല്പിച്ചു അവനു യിസ്രായേൽ എന്നു പേരിട്ടു.” (ഉല്പ, 35:10). അതിനുശേഷം യാക്കോബിനു പകരം യിസ്രായേൽ എന്ന പേര് പഴയനിയമത്തിൽ പ്രചുരമായി പ്രയോഗിച്ചിരിക്കുന്നതു കാണാം. യാക്കോബിന്റെ പ്രന്തണ്ടു പുത്രന്മാരും അക്ഷരാർത്ഥത്തിൽ യിസ്രായേലിന്റെ പുത്രന്മാർ ആണ്. (ഉല്പ, 42:5; 45:21). യാക്കോബിന്റെ പിൻഗാമികൾ യിസ്രായേൽ മക്കൾ (ബെനേ യിസായേൽ) എന്നറിയപ്പെട്ടു. (ഉല്പ, 46:8). യിസ്രായേലിന്റെ പന്ത്രണ്ടു മക്കളിൽ ആരംഭിച്ച ആ രാഷ്ട്രം ‘യിസായേൽ’ (ഉല്പ, 34:7), ‘യിസ്രായേൽ ജനം’ (പുറ, 1:9), ‘യിസ്രായേൽ (12) ഗോത്രങ്ങൾ’ (ഉല്പ, 49:16, 28), ‘യിസ്രായേൽ മക്കൾ’ (ഉല്പ, 32:32) എന്നീ പേരുകളിൽ അറിയിപ്പെട്ടു. ഈജിപ്റ്റിലെ രാജാവായ മെറെൻപ്തായുടെ ലിഖിതമാണ് യിസ്രായേൽ എന്ന രാഷ്ട്രത്തെക്കുറിച്ചു ആദ്യമായി പരാമർശിച്ചിട്ടുള്ള ബാഹ്യരേഖ, ബി.സി. 1230-ലേതാണത്. അടുത്ത പരാമർശം അശ്ശൂർ രാജാവായ ശല്മനേസർ മൂന്നാമന്റെ ലിഖിതത്തിലാണ്. (853 ബി.സി). യിസ്രായേൽ രാജാവായ ആഹാബിനെക്കുറിച്ച് അതിൽ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. മറ്റൊരു പ്രശസ്തി ശിലയിൽ (830 ബി.സി) അദ്ദേഹം രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്, ‘യിസായേൽ എന്നേക്കുമായി നശിച്ചു.’ 

യിസ്രായേലിന്റെ ആരംഭം: യിസ്രായേലിന്റെ ചരിത്രാരംഭം ഈജിപ്റ്റിൽ നിന്നുള്ള പുറപ്പാടു മുതലാണ്. കനാൻ ദേശത്തു ഭയങ്കരമായ ക്ഷാമം ബാധിച്ചപ്പോൾ ഇടയന്മാരായിരുന്ന അവരുടെ പൂർവ്വപിതാക്കന്മാർ ഭക്ഷണപദാർത്ഥങ്ങൾക്കായി ഈജിപ്റ്റിലേക്കു വരികയും ഗോശെൻ ദേശത്തു പാർപ്പുറപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ഉദ്ദേശം പത്തു തലമുറകൾ കൊണ്ട് യിസ്രായേൽ മക്കൾ പുരുഷന്മാർ മാത്രം ആറുലക്ഷം ഉൾക്കൊള്ളുന്ന മഹാസമുഹമായി വർദ്ധിച്ചു. (പുറ, 12:37; സംഖ്യാ, 1:46). ഇവരുടെ അമിതമായ വർദ്ധനവു ഭരണാധികാരികളുടെ അസൂയയ്ക്കും ഭയത്തിനും കാരണമായി. അവർ യിസ്രായേല്യരെ വളരെയധികം പീഡിപ്പിക്കുകയും അവരെക്കൊണ്ടു ഊഴിയവേല ചെയ്യിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. യിസ്രായേൽ മക്കൾ യഹോവയോടു നിലവിളിച്ചു. ദൈവം അബ്രാഹാമിനോടും യിസ്ഹാക്കിനോടും യാക്കോബിനോടും ചെയ്ത നിയമം ഓർത്തു. (പുറ, 2:24-25). ദൈവം കത്തുന്ന മുൾപ്പടർപ്പിൽ മോശെക്കു പ്രത്യക്ഷനായി യിസ്രായേൽ ജനത്തെ മോചിപ്പിക്കുവാൻ മോശെയെ നിയോഗിച്ചു. (പുറ, 3:10). പത്തു ബാധകളിലൊടുവിലത്തേതായ കടിഞ്ഞൂൽ സംഹാരത്തിനു ശേഷമാണു കഠിനഹൃദയനായ ഫറവോൻ യിസ്രായേൽ മക്കളെ വിട്ടയച്ചത്. പുറപ്പാടിന്റെ 480-ാം വർഷത്തിലാണ് ശലോമോൻ ദൈവാലയം പണിയുവാൻ തുടങ്ങിയത്. അത് ബി.സി. 966-ലായിരുന്നു. (1രാജാ, 6:1). ഈ കണക്കനുസരിച്ച് പുറപ്പാട് സു. 1446 ബി.സി.യിലായിരിക്കണം. 

മോശെയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ അവർ ഈജിപ്റ്റിൽ നിന്നും വളരെ കഷ്ടതകൾ സഹിച്ച് പദയാത്ര ചെയ്തു വാഗ്ദത്ത നാട്ടിലെത്തി. യാത്രാമദ്ധ്യേ സീനായി പർവ്വതത്തിൽ വച്ച് അവർ യഹോവയുമായി കൂടുതൽ അടുത്തു. അപ്പോൾ യഹോവയെ യിസ്രായേൽ ജനത പൂർണ്ണമായി അംഗീകരിച്ചു. യഹോവ യിസ്രായേലുമായി നിയമം ചെയ്തു. അവർക്കു വാഗ്ദത്തം നല്കി. “ആകയാൽ നിങ്ങൾ എന്റെ വാക്കു കേട്ടു അനുസരിക്കയും എന്റെ നിയമം പ്രമാണിക്കുകയും ചെയ്താൽ നിങ്ങൾ എനിക്കു സകല ജാതികളിലും വെച്ചു പ്രത്യേക സമ്പത്തായിരിക്കും; ഭൂമി ഒക്കെയും എനിക്കുള്ളതല്ലോ. നിങ്ങൾ എനിക്കു ഒരു പുരോഹിത രാജത്വവും വിശുദ്ധജനവും ആകും. ഇവ നീ യിസ്രായേൽ മക്കളോടു പറയേണ്ടുന്ന വചനങ്ങൾ ആകുന്നു.” (പുറ, 19:5,6). സീനായി പർവ്വത്തിൽ വച്ച് ‘പത്തു കല്പനകൾ’ യിസ്രായേൽ മക്കൾക്കു നല്കി. അന്യദേവന്മാർക്ക് അസ്തിത്വം ഉണ്ടോ ഇല്ലയോ എന്നത് മോശെയുടെയോ അനുയായികളുടെയാ ചിന്തയിൽ സ്ഥാനം പിടിച്ചില്ല. യഹോവയെ പരമോന്നത ദൈവമായി അവർ അംഗീകരിച്ചുകഴിഞ്ഞു. ഇതിനെ ഏകദൈവവിശ്വാസം എന്നു വിളിക്കുന്നു. മോശെ യിസ്രായേലിന്റെ ആദ്യത്തെ നിയമദാതാവു മാത്രമായിരുന്നില്ല. അദ്ദേഹം ഒരു പ്രവാചകനും പുരോഹിതനും രാജാവും ആയിരുന്നു. ജനത്തിന്റെ വ്യവഹാരങ്ങളിൽ മോശെ തീർപ്പു കല്പിച്ചു. മതതത്വങ്ങൾ അവർക്കു വ്യാഖ്യാനിച്ചു മനസ്സിലാക്കിക്കൊടുത്തു. മോശെയുടെ മരണശേഷം അവർ പഴയ അടിമകളെപ്പോലെ ആയിരുന്നില്ല. കനാൻദേശം കീഴടക്കാനും താമസിക്കാനും ശക്തിയാർജ്ജിച്ച ഒരു സൈന്യമായി അവർ മാറിക്കഴിഞ്ഞു. 

യിസ്രായേൽ ജനത കനാൻ ദേശത്ത് എത്തുന്നതിനു മുൻപുതന്നെ അവരുടെ പ്രന്തണ്ടു ഗോത്രങ്ങളും ഒരു സഖ്യത്തിലേർപ്പെട്ടു കഴിഞ്ഞിരുന്നു. അവരുടെ ഉടമ്പടിബദ്ധ ഐക്യത്തിന്റെ അടയാളമാണ് നിയമപെട്ടകം. അവർ ഒരിടത്തു താവളമടിക്കുമ്പോൾ സമാഗമനകൂടാരം പാളയത്തിനു മദ്ധ്യത്തിലായിരിക്കും. നിയമപ്പെട്ടകം സമാഗമനകൂടാരത്തിൽ അതിവിശുദ്ധ സ്ഥലത്തു സൂക്ഷിച്ചിരുന്നു. കേന്യർ, കെനിസ്യർ, യെരഹ്മെല്യർ മുതലായവരുമായി യിസ്രായേല്യർക്ക് ബന്ധം ഉണ്ടായിരുന്നു. പില്ക്കാലത്തു ഇവരെല്ലാം യെഹൂദാഗോത്രവുമായി ഇഴുകിച്ചേർന്നു. യിസ്രായേല്യർ തലമുറ തലമുറകളായി അമാലേക്യരുമായി ശത്രുതയിലാണ്. ഒരിടത്തു സ്ഥിരമായി താമസിച്ചു കൃഷിചെയ്ത് ജീവിക്കുന്ന കനാന്യരോടുള്ള സഖ്യതയും നാടോടികളായ ഇടയന്മാരോടുള്ള സഖ്യതയും തമ്മിൽ വ്യത്യാസമുണ്ട്. കനാന്യരുടെ കാമപൂരിതമായി അനുഷ്ഠാനങ്ങളോടു കൂടിയ പ്രകൃതിപൂജ യഹോവയുടെ ആരാധനയ്ക്ക് എതിരാണ്. 

മരുഭൂമി പ്രയാണകാലത്തു ‘കാദേശ് ബർന്നേയ’ ആയിരുന്നു അവരുടെ കേന്ദ്രം. ആ പ്രദേശം അവരുടെ വിശുദ്ധമന്ദിര സ്ഥാനവും (പേര് അതു വ്യക്തമാക്കുന്നു) പരാതികൾ കേട്ട് വിധി കല്പിക്കുന്ന സ്ഥലവും (അന്യനാമമായ എൻമിഷ്പാത്ത്) ആയിരുന്നു. അവർ കാദേശ് ബർന്നേയയിൽ നിന്നും യാത്ര തിരിച്ചപ്പോൾ അവരിൽ കുറച്ചുപേർ വടക്കു മധ്യനെഗീവീലേക്കു കടന്നു. എന്നാൽ അധികം പേരും ചാവുകടലിന്റെ തെക്കു കിഴക്കു ഭാഗത്തേക്കു ഏദോമ്യർ, അമ്മോന്യർ, മോവാബ്യർ എന്നിവരുടെ അതിരിലൂടെ കടന്നുപോയി. അകലെ വടക്കു അമോര്യ രാജാക്കന്മാരായ സീഹോന്റെയും ഓഗിന്റെയും സാമ്രാജ്യങ്ങൾ സ്ഥിതിചെയ്തിരുന്നു. സീഹോനും ഓഗും യിസ്രായേല്യരെ എതിർത്തു. എന്നാൽ യിസ്രായേല്യർ അവരെ തോല്പിച്ചു അവരുടെ പ്രദേശങ്ങൾ പിടിച്ചെടുത്തു. ഈ പ്രദേശങ്ങൾ പില്ക്കാലത്ത് രൂബേൻ, ഗാദ്, പൂർവ്വ മനശ്ശെ എന്നീ പേരുകളിലറിയപ്പെട്ടു. യോർദ്ദാൻ കടക്കുന്നതിനു മുമ്പുതന്നെ യിസ്രായേല്യ സമൂഹത്തിലൊരു ഭാഗം കർഷകരായി മാറിക്കഴിഞ്ഞു. (സംഖ്യാ, 32). ശേഷിച്ച ഗോത്രങ്ങൾക്കു പശ്ചിമ കനാൻ വിഭജിച്ചു നല്കാനുള്ള ക്രമീകരണം മോശൈ ചെയ്തു. (സംഖ്യാ, 33-34). ഇക്കാലത്ത് യിസ്രായേലിനെ ശപിക്കാൻ ബിലെയാമിനെ കൊണ്ടുവന്നപ്പോൾ ബിലെയാം യിസ്രായേലിനെ അനുഗ്രഹിക്കുകയും മശീഹയുടെ ആഗമനത്തെ മുന്നറിയിക്കുകയും ചെയ്തു. “ഞാൻ അവനെ കാണും, ഇപ്പോൾ അല്ലതാനും; ഞാൻ അവനെ ദർശിക്കും, അടുത്തല്ലതാനും. യാക്കോബിൽ നിന്നു ഒരു നക്ഷത്രം ഉദിക്കും; യിസ്രായേലിൽ നിന്നു ഒരു ചെങ്കോൽ ഉയരും. അതു മോവാബിന്റെ പാർശ്വങ്ങളെയെല്ലാം തകർക്കയും തുമുലപുത്രന്മാരെ ഒക്കെയും സംഹരിക്കയും ചെയ്യും.” (സംഖ്യാ, 24:17). അനന്തരം മോശെ തന്റെ പിൻഗാമിയായി യോശുവയെ അഭിഷേകം ചെയ്തു. (സംഖ്യാ, 27:33). നെബോ പർവ്വതത്തിൽ പിസ്ഗാ മുകളിൽ കയറി വാഗ്ദത്തദേശം കണ്ടശേഷം മോശെ മരിച്ചു. യഹോവ അവനെ അടക്കി. (ആവ, 34:5,6). 

കനാൻ ആക്രമണം: യിസ്രായേല്യർ യോർദ്ദാൻ കടന്നതിനുശേഷം യെരീഹോ മതിൽ നശിപ്പിക്കുകയും പിടിച്ചെടുക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം അവർ ആ പ്രദേശത്തിന്റെ ഹൃദയഭാഗത്തേക്കു ചെന്നു. കോട്ടകൾ ഓരോന്നായി അവരുടെ മുമ്പിൽ വീണു. ഈജിപ്റ്റ് കനാന്യരെ സഹായിക്കുവാനുള്ള ഒരു നിലയിലായിരുന്നില്ല. പടിഞ്ഞാറെ തീരത്തുള്ള ഒരു റോഡു മാത്രമെ ഈജിപ്റ്റിന്റെ നിയന്ത്രണത്തിൽ ഉണ്ടായിരുന്നുള്ളു. മാത്രവുമല്ല, ഫെലിസ്ത്യർ ഈ പ്രദേശത്തു ഈജിപ്ഷ്യൻ ശക്തിയുടെ വളർച്ചയ്ക്ക് വിഘ്നമായി നിലകൊണ്ടു. ദക്ഷിണഭാഗത്ത് ഗിബെയോൻ കീഴടങ്ങുകയും തന്ത്രപൂർവ്വം നാശം ഒഴിവാക്കുകയും ചെയ്തു. (യോശു, 9:15). ഇതിൽ പ്രകോപിതരായ അഞ്ചു രാജാക്കന്മാർ യെരൂശലേം രാജാവിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ യിസ്രായേല്യരുടെ തെക്കു ഭാഗത്തേക്കുള്ള നീക്കത്തെ തടഞ്ഞു. തെക്കുള്ള ഗിബെയോന്യരും ഹിവ്യരും യിസ്രായേല്യർക്കു കീഴടങ്ങിയിരുന്നു. യിസ്രായേല്യർ ഈ അഞ്ചു പേരടങ്ങുന്ന സഖ്യത്തെ ബേത്ത്-ഹോരെനിൽ വച്ചു തോല്പിക്കുകയും തെക്കു ഭാഗത്തേക്കുള്ള പാത ആക്രമണകാരികൾക്കായി തുറന്നു കൊടുക്കുകയും ചെയ്തു. കനാന്യരുടെ തേർപ്പട ഇവരെ തടഞ്ഞുവെങ്കിലും അവർ വേഗം മധ്യദക്ഷിണ മലമ്പ്രദേശങ്ങളും ജെസ്രീൽ സമഭൂമിക്കു വടക്കുള്ള ഗലീലാ പ്രദേശങ്ങളും കീഴടക്കി. യിസ്രായേലിൽ മെഡിറ്ററേനിയൻ മുതൽ യോർദ്ദാൻ വരെയുള്ള കോട്ടകൾ വടക്കുഭാഗത്തു താമസിച്ചിരുന്ന യിസായേല്യ ഗോത്രങ്ങളെ മദ്ധ്യ കനാനിലെ ഗോത്രക്കാരിൽ നിന്നും ഒറ്റപ്പെടുത്തിക്കളഞ്ഞു. ഇരുനൂറു വർഷങ്ങളായി കനാന്യരുടെ അധികാരത്തിലിരുന്ന യെഹൂദയെ യെരുശലേം കോട്ട കെട്ടി മധ്യഭാഗത്തുള്ള ഗോത്രക്കാരിൽ നിന്നും അകറ്റി. യിസ്രായേലിലെ പട്ടാള മേധാവികൾക്കെതിരെ വടക്കും മധ്യഭാഗത്തുള്ളതുമായ ഗോത്രക്കാർ തിരിഞ്ഞു. അവിടെ യുദ്ധം ഉണ്ടായി; പെട്ടെന്നു ഒരു കൊടുങ്കാറ്റടിച്ചു ജലം പൊങ്ങിയതു കൊണ്ട് കനാന്യരുടെ രഥപ്പടയ്ക്ക് യുദ്ധം ചെയ്യാനായില്ല. അങ്ങനെ യിസ്രായേല്യർ കീശോൻ യുദ്ധത്തിൽ വിജയം കൈവരിച്ചു. വടക്കും മധ്യഭാഗത്തും ഉള്ള ഗോത്രക്കാർക്ക് വീണ്ടും വെല്ലുവിളികൾ നേരിടേണ്ടതായി വന്നു. എന്നാൽ യെഹൂദ മറ്റുള്ള ഗോത്രങ്ങളിൽ നിന്നും അകന്നു കിടന്നതുകൊണ്ട് അവരെ ഇതൊന്നും ബാധിച്ചില്ല. 

ന്യായാധിപന്മാർ: കനാന്യരെ പൂർണ്ണമായി നീക്കിക്കളയണം എന്നു യഹോവ യിസ്രായേല്യരോടു കല്പിച്ചിരുന്നു. (ആവ, 7:2). അതനുസരിച്ചു യെഹൂദാമക്കൾ യെരുശലേമിനോടു യുദ്ധം ചെയ്ത നഗരം തീയിട്ടു ചുട്ടുകളഞ്ഞു. (ന്യായാ, 1:8). എഫ്രയീമും പശ്ചിമ മനശ്ശെയും ബേഥേലിനെ നശിപ്പിച്ചു. (ന്യായാ, 1:25). യിസ്രായേല്യർ കനാന്യരെ ഒഴിപ്പിക്കാതെ തങ്ങളുടെ ഇടയിൽ പാർക്കാൻ അനുവദിച്ചു. തത്ഫലമായി യിസ്രായേലിനു പരാജയം നേരിട്ടു തുടങ്ങി. ദാന്യരെ അമോര്യർ താഴ്വരയിലേക്കിറങ്ങാൻ സമ്മതിക്കാതെ മലനാട്ടിൽ ഒതുക്കിക്കളഞ്ഞു. (ന്യായാ, 1:27-34). യഹോവയെ വിട്ടകന്നു അന്യദൈവങ്ങളെ സേവിച്ച യിസ്രായേൽ ജനത്തെ ജാതികൾ ഞെരുക്കി; കവർച്ചക്കാർ അവരെ കൊള്ളയടിച്ചു. ഈ ഘട്ടത്തിൽ അവരെ രക്ഷിക്കാൻ ദൈവം ന്യായാധിപന്മാരെ എഴുന്നേല്പിച്ചു. പതിനാലു ന്യായാധിപന്മാരുടെ കാലം (ന്യായാധിപന്മാരിൽ പ്രന്തണ്ടും 1ശമുവേലിൽ ഏലിയും ശമുവേലും) യിസ്രായേലിന്റെ പിന്മാറ്റത്തിന്റെയും പുന:സ്ഥാപനത്തിന്റെയും കാലമായിരുന്നു. 

ന്യായാധിപന്മാരുടെ കാലത്ത് യിസ്രായേലിനെ ഞെരുക്കുകയും പീഡിപ്പിക്കുകയും ചെയ്ത ജാതികൾ അനേകമാണ്. പലസ്തീനു വടക്കുള്ള ഹിത്യരും, തെക്കുള്ള മിസ്രയീമ്യരും യിസ്രായേൽ മക്കളെ കഷ്ടപ്പെടുത്തി. യിസ്രായേലിനുണ്ടായ ആദ്യപീഡനം മെസൊപൊത്താമ്യയിലെ രാജാവായി ‘കുശൻ രിശാഥയീമിൽ’ നിന്നായിരുന്നു. ഒത്നീയേൽ കുശൻ രിശാഥയീമിനെ തോല്പിച്ചു. തുടർന്നു നാല്പതു വർഷം ദേശത്തിനു സ്വസ്ഥത ലഭിച്ചു. (ന്യായാ, 3:8-11). മോവാബു രാജാവായ എഗ്ലോനെ യിസ്രായേല്യർ പതിനെട്ടു വർഷം സേവിച്ചു. ഏഹൂദ് മോവാബ്യരിൽ നിന്നും യിസ്രായേലിനെ മോചിപ്പിച്ചു. തുടർന്നു ദേശത്തിനു എൺപതു വർഷം സ്വസ്ഥത ലഭിച്ചു. (ന്യായാ, 3:12-30). സഞ്ചാരജാതികളായ മിദ്യാന്യരും അമാലേക്യരും യിസ്രായേലിനെ കൊള്ളയടിച്ചു. അവരിൽ നിന്ന് യിസ്രായേലിനെ രക്ഷിച്ചതു ഗിദെയോനായിരുന്നു. (ന്യായാ, 6;1-8:35). ഗിദെയോന്റെ മകനായ അബീമേലെക്കു യിസ്രായേലിൽ രാജാവാകാൻ ശ്രമം നടത്തി. തുടർന്നുണ്ടായ കുഴപ്പത്തിൽ നിന്നു മോചനം നല്കിയതു തോലയും യായീരും ആയിരുന്നു. യിസ്രായേൽമക്കൾ യഹോവയ്ക്കു അനിഷ്ടമായതു പ്രവർത്തിച്ചു. ദൈവം അവരെ ഫെലിസ്ത്യരുടെയും അമ്മോന്യരുടെയും കയ്യിൽ ഏല്പിച്ചു. അമ്മോന്യർ കിഴക്കും ഫെലിസ്ത്യർ പടിഞ്ഞാറും ഉള്ളവരായിരുന്നു. യിഫ്താഹ് അമ്മോന്യരിൽ നിന്നും യിസ്രായേലിനെ വിടുവിച്ചു. 

യിസായേല്യ സ്വാതന്ത്യത്തിനു കഠിനമായ എതിർപ്പു നേരിടേണ്ടി വന്നതു പടിഞ്ഞാറുഭാഗത്തു നിന്നായിരുന്നു. യിസ്രായേല്യർ യോർദ്ദാൻ കടന്നു വളരെക്കാലം കഴിയുന്നതിനു മുൻപ് ഏജിയൻ ദ്വീപിൽ നിന്നും തീരദേശത്തു നിന്നും സമുദ്രജനത കൂട്ടമായി കനാന്റെ പടിഞ്ഞാറെ തീരത്ത് താമസമുറപ്പിക്കുകയും അഞ്ച് നഗരരാഷ്ട്രങ്ങൾ രൂപികരിക്കുകയും ചെയ്തു. അവ അസ്തോദ്, അസ്ക്കെലോൻ, എക്രോൻ, ഗസ്സ, ഗത്ത് എന്നിവയായിരുന്നു. ഈ ഫെലിസ്ത്യർ കനാന്യരുമായി വിവാഹത്തിലേർപ്പെടുകയും ഭാഷയിലും മതത്തിലും അവർ പെട്ടെന്നു കനാന്യരാവുകയും ചെയ്തു. എന്നാൽ രാഷ്ട്രീയ സൈനിക കാര്യങ്ങളിലും മറ്റും അവർ തങ്ങളുടെ മാതൃരാജ്യത്തിന്റെ നിയമങ്ങളെ പിൻതുടർന്നു. പഞ്ചനഗരത്തിൽ അധികാരം സ്ഥാപിച്ചു കഴിഞ്ഞശേഷം അവർ തങ്ങളുടെ അധികാരം യിസ്രായേലിന്റെ കൈവശത്തുള്ള പ്രദേശത്തു കൂടെ വ്യാപിപ്പിക്കുവാൻ ശ്രമിച്ചു. യിസ്രായേല്യർ സൈനിക ബലത്തിൽ പിന്നോക്കമായിരുന്നു. ഫെലിസ്ത്യർക്ക് ഇരുമ്പായുധങ്ങൾ നിർമ്മിക്കാൻ അറിയാമായിരുന്നു. അത് അവരുടെ കുത്തകയായി നിലനിന്നു. യിസ്രായേല്യർ കൃഷി ചെയ്യുന്നതിനു ഇരുമ്പായുധങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കുമ്പോൾ ഫെലിസ്ത്യർ പറയുമായിരുന്നു; “നിങ്ങൾ ഞങ്ങളുടെ കൊല്ലന്മാരുടെ അടുക്കൽ ആയുധങ്ങൾ മൂർച്ച കൂട്ടാനായി വരേണ്ടിവരും.” യിസ്രായേല്യർക്കു ആയുധങ്ങൾ മൂർച്ചകൂട്ടാനറിഞ്ഞുകൂടായിരുന്നു. 

ജെസ്രീൽ മുതൽ യോർദ്ദാൻ വരെ ഫെലിസ്ത്യർ തങ്ങളുടെ സാമാജ്യം വികസിപ്പിച്ചു. അവരുടെ അധികാരം യിസ്രായേല്യരുടെ അസ്തിത്വത്തിനു ഭീഷണിയായില്ലങ്കിലും അവരുടെ ദേശീയതയെ ബാധിച്ചു. എഫ്രയീമിലെ ശീലോവിലായിരുന്നു വിശുദ്ധമന്ദിരം. അവിടെ നിയമപ്പെട്ടകം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നു. അഹരോന്റെ വംശാവലിയിൽപ്പെട്ടവർ ഇവിടെ പൗരോഹിത്യ ശുശ്രൂഷ നിർവ്വഹിച്ചിരുന്നു. ഫെലിസ്ത്യരോട് യുദ്ധം ഉണ്ടായപ്പോൾ യിസ്രായേല്യർ വിജയത്തിനായി നിയമപ്പെട്ടകം കൊണ്ടുവന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ ഏലിയും പുത്രന്മാരും മരിച്ചു. നിയമപ്പെട്ടകം ഫെലിസ്ത്യർ പിടിച്ചെടുക്കുകയും ശീലോവും വിശുദ്ധമന്ദിരവും നശിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. പൗരോഹിത്യം തുടച്ചു നീക്കപ്പെട്ടു (സു. 1050 ബി.സി). യിസ്രായേൽ ഗോത്രങ്ങളെ ഒരുമിച്ചു നിറുത്തിയിരുന്ന ദൃശ്യബന്ധങ്ങളെല്ലാം അപ്രത്യക്ഷമായി; അതോടൊപ്പം അവരുടെ രാഷ്ട്രീയ ഐക്യവും. എന്നാൽ യിസ്രായേലിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ നായകനായ ശമൂവേലിന്റെ ഇടപെടൽ മൂലം അവരുടെ രാഷ്ട്രീയ ഐക്യം കൂടുതൽ കരുത്തുറ്റതായിത്തീർന്നു. മോശയെപ്പോലെ ശമൂവേലും ഒരു പ്രവാചകനും പുരോഹിതനും ന്യായാധിപനുമായിരുന്നു. അദ്ദേഹം യിസ്രായേൽ ജനത്തെ യഹോവയോടടുപ്പിച്ചു. ഏബനേസറിൽ വച്ചു നടന്ന രണ്ടാമത്തെ യുദ്ധത്തിൽ ശമുവേൽ പ്രവാചകൻ ഫെലിസ്ത്യരെ നിശ്ശേഷം പരാജയപ്പെടുത്തി. (1ശമൂ, 7:6-13). അനന്തരം ശമൂവേൽ പ്രവാചകൻ ന്യായാധിപന്റെ അധികാരങ്ങൾ പലതും അഴിമതിക്കാരായ പുത്രന്മാർക്കു നല്കി. (1ശമൂ, 8:3). വീണ്ടും ഫെലിസ്ത്യർ ക്രൂരന്മാരായി രംഗപ്രവേശം ചെയ്തു. അവർ അസംഘടിതരായ യിസ്രായേൽ ജനത്തെ കീഴടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. 

ഐക്യയിസ്രായേൽ: ശമൂവേൽ പ്രവാചകൻ വൃദ്ധനായപ്പോൾ അനന്തരാവകാശിയെ കുറിച്ചുള്ള പ്രശ്നമുയർന്നു. ജനം ഒരു രാജാവിനെ ആവശ്യപ്പെട്ടു. തങ്ങളുടെ യുദ്ധം ചെയ്യേണ്ടതിനു മറ്റു ജാതികൾക്കുള്ളതുപോലെ ഒരു രാജാവിനെ അവർ ആവശ്യപ്പെട്ടു. (1ശമൂ, 8:5, 20). ബെന്യാമീൻ ഗോത്രത്തിലെ ശൗലിനെ രാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്യുവാൻ യഹോവ ശമൂവേലിനെ അധികാരപ്പെടുത്തി. (1ശമൂ, 8:22; 10:10). ശൗലിന്റെ രാജത്വ സ്ഥീരീകരണത്തിനു മൂന്നു ഘട്ടങ്ങളുണ്ടായിരുന്നു. 1. ശമൂവേൽ പ്രവാചകൻ സ്വകാര്യമായി ശൗലിനെ അഭിഷേകം ചെയ്യുകയും ദൈവത്തിന്റെ ആത്മാവു അവന്റെ മേൽ വരികയും ചെയ്തു. (1ശമൂ, 10:10). 2. മിസ്പയിൽ വച്ചു ശൗലിനെ പരസ്യമായി തിരഞ്ഞെടുത്തു. (1ശമൂ, 10:24). 3. അമ്മോന്യരുടെ ആക്രമണത്തിൽ നിന്നും യാബേശ്-ഗിലെയാദിനെ മോചിപ്പിച്ചതിനുശേഷം ഗില്ഗാലിൽ വച്ചു ശൗലിന്റെ രാജത്വം പൊതുജന സമക്ഷം സ്ഥീരീകരിക്കപ്പെട്ടു. (1ശമൂ, 11). ശൗലിന്റെ നാല്പതു വർഷത്തെ ഭരണത്തിൽ പ്രധാനപ്രശ്നം ഫെലിസ്ത്യരായിരുന്നു. ശമൂവേലിന്റെ പാത പിൻതുടർന്നപ്പോൾ ശൗൽ എല്ലായിടത്തും വിജയം വരിച്ചു. ബെന്യാമീനിലെ ഗിബെയയായിരുന്നു തലസ്ഥാനം. അവിടെനിന്നും ശത്രുക്കളെയെല്ലാം തുരത്തി വീരപരാക്രമം കാട്ടി. (1ശമൂ, 14:47,48). യിസ്രായേലിന്റെ അജയ്യ ശത്രുക്കളായിരുന്ന അമാലേക്യരെ നശിപ്പിക്കണമെന്നു കല്പന കൊടുത്തിട്ടും ശൗൽ അനുസരിക്കാതെ അവരുടെ രാജാവിനെയും ദൈവത്തിനു വഴിപാടു അർപ്പിക്കാനെന്ന വ്യാജേന കൊള്ളയിലെ വിശിഷ്ടവസ്തുക്കളെയും കേടു കൂടാതെ സൂക്ഷിച്ചു. ‘അനുസരിക്കുന്നതു യാഗത്തേക്കാളും നല്ലതു’ എന്നു ശമൂവേൽ വ്യക്തമാക്കി. (1ശമൂ, 15:22). അനുസരണക്കേടു മൂലം രാജത്വത്തിൽ നിന്നും ശൗൽ നിഷ്ക്കാസിതനായി. യിശ്ശായീ പുത്രനായ ദാവീദിനെ ശമൂവേൽ പ്രവാചകൻ രഹസ്യമായി യിസ്രായേൽ രാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്തു. (1ശമൂ, 16:13). അഭിഷേകം ചെയ്യപ്പെടുമ്പോൾ ദാവീദിനു പതിനഞ്ചു വയസ്സിനടുത്തു പ്രായമേയുള്ളൂ. ഫെലിസ്ത്യ മല്ലനായ ഗൊല്യാത്തിനെ ജയിച്ചതോടുകൂടി ദാവീദു പരക്കെ അറിയപ്പെട്ടു. ശൗലിന്റെ അസൂയ നിമിത്തം കൊട്ടാരം വിട്ടു പോകേണ്ടിവന്ന ദാവീദ് യുദ്ധങ്ങളിൽ പ്രഖ്യാതനായി. രാജാവിന്റെ വൈരം നിമിത്തം ദാവീദും കൂട്ടരും പ്രവാസികളായി. യെഹൂദയിൽ അവർ നിയമ ഭ്രഷ്ടരായി. ഒടുവിൽ ദാവീദ് ഗത്തിലെ ഫെലിസ്ത്യ രാജാവായ ആഖീശിന്റെ അടുക്കൽ അഭയം പ്രാപിച്ചു. ശൗൽ ദാവീദിനെ പിന്തുടരുന്ന കാലത്തു ഫെലിസ്ത്യർ യിസ്രായേലിന്റെ മേൽ മൂന്നാമതു ഒരാക്രമണത്തിനു വട്ടം കൂട്ടുകയായിരുന്നു. ബി.സി. 1010-ൽ ഗിൽബോവാ പർവ്വതത്തിൽ വച്ചു നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ശൗൽ ആത്മഹത്യ ചെയ്തു. 

ശൗലിന്റെ മരണത്തെക്കുറിച്ചറിഞ്ഞ ദാവീദ് ഹെബ്രാനിൽ പോയി. അവിടെവെച്ചു ദാവീദ് യെഹൂദാ ഗൃഹത്തിനു രാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്യപ്പെട്ടു. (2ശമൂ, 2:4). എന്നാൽ ശൗലിന്റെ അനുകൂലികൾ ശൗലിന്റെ പുത്രനായ ഈശ്-ബോശെത്തിനെ വടക്കും കിഴക്കുമുള്ള ഗോത്രങ്ങൾക്കു രാജാവാക്കി. തുടർന്നുണ്ടായ ആഭ്യന്തരയുദ്ധത്തിൽ ദാവീദ് വിജയിച്ചു. ഹെബ്രോനിൽവച്ചു ദാവീദിനെ യിസ്രായേൽ ഗോത്രങ്ങളെല്ലാം രാജാവായി അംഗീകരിച്ചു. യിസ്രായേലിൽ നിന്നു ഫെലിസ്ത്യരെ തോല്പിച്ചോടിച്ചതു ദാവീദായിരുന്നു. ദാവീദ് യിസ്രായേലിനു രാജാവായി എന്നു കേട്ടപ്പോൾ ഫെലിസ്ത്യർ വന്നു ദാവീദിനെ പിടിപ്പാൻ ശ്രമിച്ചു. ബാൽ-പെരാസീമിൽ വച്ചു ദാവീദ് അവരെ തോല്പിച്ചു. വീണ്ടും ദാവീദ് ഫെലിസ്ത്യരെ തോല്പിക്കുകയും അവരുടെ ഗത്ത് പിടിച്ചെടുക്കുകയും ചെയ്തു. ഭരണത്തിന്റെ ഏഴാം വർഷത്തിൽ ദാവീദ് യെരൂശലേം പിടിച്ചടക്കി തന്റെ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ തലസ്ഥാനമാക്കി. യെരുശലേം ഒരു മതകേന്ദ്രമായി മാറി. പ്രവാസത്തിൽ നിന്നും നിയമപെട്ടകം തിരികെക്കൊണ്ടു വന്നു സീയോൻ മലയിലെ ആലയത്തിൽ സ്ഥാപിച്ചു. 

കനാൻ ദേശത്തു യിസ്രായേലിന്റെ സ്വാതന്ത്ര്യവും അധികാരവും സ്ഥാപിച്ചശേഷം ദാവീദ് പല പ്രദേശങ്ങളും കീഴടക്കി. ദാവീദിന്റെ സാമ്രാജ്യം ഈജിപ്തിന്റെ അതിർത്തി മുതൽ യൂഫ്രട്ടീസ് വരെ വ്യാപിച്ചിരുന്നു. യെരുശലേമിൽ യഹോവയ്ക്ക് ഒരു മന്ദിരം നിർമ്മിക്കുവാൻ ദാവീദ് ആഗ്രഹിച്ചു. അധികം രക്തം ചിന്തിയതു കൊണ്ടു ദൈവാലയം പണിയുവാനുള്ള അധികാരം ദാവീദിനു നല്കിയില്ല. “യഹോവ നിനക്കൊരു ഗൃഹം ഉണ്ടാക്കുമെന്നു” പ്രവാചകൻ ദാവീദിനെ അറിയിച്ചു. (2ശമൂ, 7:11). ദാവീദിന്റെ സന്തതി സ്ഥിരപ്പെടുകയും അവൻ ആലയം പണിയുകയും ചെയ്യുമെന്നു ഉറപ്പു നല്കി. (2ശമൂ, 7:13,14). ദാവീദിന്റെ പില്ക്കാല ജീവിതം ശോഭനമായിരുന്നില്ല. വ്യഭിചാരം, കൊലപാതകം തുടങ്ങിയ പാപങ്ങൾക്കു വിധേയനായ അദ്ദേഹം പുത്രന്മാരെ നിയന്ത്രിച്ചില്ല. ഇവയുടെയൊക്കെയും ഫലം ദാവീദ് അനുഭവിച്ചു. അബ്ശാലോമിന്റെ മത്സരം ഉത്തര യിസ്രായേലും ദക്ഷിണ യെഹൂദയും തമ്മിലുള്ള വൈരം വളർത്തി. (2ശമൂ, 19:41-43). വളരെ വിസ്തൃതമായ സാമ്രാജ്യമാണു ദാവീദ് പുത്രനായ ശലോമോനു കൈമാറിയത്. 

രക്തച്ചൊരിച്ചിലോടു കൂടിയാണ് ശലോമോൻ സിംഹാസനത്തിൽ സ്ഥിരപ്പെട്ടതെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിന്റെ വാഴ്ചക്കാലം സമാധാനപൂർണ്ണവും സംസ്കാരസമ്പന്നവും ആഡംബരഭരവുമായിരുന്നു. നാല്പതു വർഷത്തെ ഭരണത്തിൽ ഒരു യുദ്ധമാണു് ശലോമോനു ചെയ്യേണ്ടിവന്നത്. (2ദിന, 8:3). ഈജിപ്റ്റിലെ ഫറവോനുമായി വിവാഹ ബന്ധത്തിലൂടെ സഖ്യതനേടി. (1രാജാ, 3:1). അനുപമമായ ജ്ഞാനത്തിനു പ്രഖ്യാതി നേടിയ ശലോമോൻ സദൃശവാക്യങ്ങളും സഭാപ്രസംഗിയും ഉത്തമഗീതവും മറ്റനേകം കൃതികളും രചിച്ചു. ദാവീദ് സംഭരിച്ചു വച്ചിരുന്ന വസ്തുക്കളുപയോഗിച്ചു മനോഹരമായ യെരുശലേം ദൈവാലയം പണിതു. ദൈവാലയനിർമ്മാണത്തിനും മറ്റു വികസനപദ്ധതികൾക്കും കൊട്ടാരത്തിലെ നിത്യ ചെലവുകൾക്കുമായി രാജ്യത്തു ഭാരിച്ച നികുതി ചുമത്തുകയും നിർബ്ബന്ധമായ ഊഴിയവേല ഏർപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തു. നികുതിപിരിവിന്റെ സുഗമമായ നടത്തിപ്പിനു വേണ്ടി സാമ്രാജ്യത്തെ 12 ഭരണപരമായ ജില്ലകളായി തിരിച്ചു. നികുതിഭാരം ജനത്തിനു അസഹ്യമായിത്തീർന്നു. ഭരണകാലത്തിന്റെ ഒടുവിൽ ശലോമോനു കീഴടങ്ങിയിരുന്ന പല രാഷ്ട്രങ്ങളും സ്വത്രന്തമായി. ഭാര്യമാരുടെയും വെപ്പാട്ടികളുടെയും ആധിക്യം (700 കുലീന പതികൾ + 300 വെപ്പാട്ടികൾ) ശലോമോന്റെ ആത്മിക തകർച്ചയ്ക്ക് കാരണമായി. കൂടിക്കലർച്ച അരുതെന്നു യഹോവ കല്പിച്ചിരുന്ന പരജാതീയരിൽ നിന്നായിരുന്നു ഇവരിലധികവും. ഇക്കാരണത്താൽ ശലോമോന്റെ സാമ്രാജ്യം രണ്ടായി വിഭജിക്കപ്പെടുമെന്നു യഹോവ അരുളിച്ചെയ്തു. (1രാജാ, 11:8-12). ബി.സി. 930-ൽ ശലോമോൻ മരിച്ചു. രാജത്വം ഉറപ്പിക്കുവാൻ രെഹബെയാം ശെഖേമിലേക്കു ചെന്നു. ശലോമോന്റെ സേച്ഛാധിപത്യത്തിൽ നിന്നുള്ള വിടുതൽ ജനം ആവശ്യപ്പെട്ടു. രെഹബെയാം അതു നിരസിച്ചപ്പോൾ വടക്കുള്ള പത്തു ഗോത്രങ്ങൾ വേർപെട്ടു എഫ്രയീമ്യനായ യൊരോബെയാമിന്റെ കീഴിൽ യിസ്രായേൽ രാജ്യമായിത്തീർന്നു. (1രാജാ, 12:4). അങ്ങനെ യിസ്രായേൽ തെക്ക് യെഹൂദാ എന്ന പേരിലും വടക്കു യിസ്രായേൽ എന്ന പേരിലും രണ്ടു രാജ്യങ്ങളായി. ദാവീദിന്റെയും ശലോമോന്റെയും പിൻഗാമികൾ യെരുശലേം തലസ്ഥാനമാക്കി യെഹൂദാ ഭരിച്ചു.

വിഭക്തയിസായേൽ: യിസ്രായേലിലെ പത്തു ഗോത്രങ്ങൾ യൊരോബെയാമിന്റെ കീഴിൽ യിസ്രായേൽ എന്നും തെക്കുള്ള രണ്ടു ഗോത്രങ്ങൾ (യെഹൂദയും ബെന്യാമീനും) യെഹൂദയെന്നും അറിയപ്പെട്ടു. യെഹൂദ മൂന്നുറ്റി അമ്പതോളം വർഷം (സു. 931-586 ബി.സി) നിലനിന്നു. ദാവീദിന്റെ വംശമാണു യെഹൂദയെ ഭരിച്ചത്. ഭൂവിസ്തൃതി, ഫലപുഷ്ടി, വിദേശവാണിജ്യ ബന്ധങ്ങൾ എന്നിവകളാൽ അനുഗൃഹീതമായിരുന്നു ഉത്തരയിസ്രായേൽ. എന്നാൽ സമ്പത്തിന്റെ ആധിക്യം അവരെ യഹോവയിൽ നിന്നകറ്റി. ഭരണത്തിന്റെ അസ്ഥിരതയായിരുന്നു യിസ്രായേലിനെ ബാധിച്ച ഏറ്റവും വലിയ പ്രശ്നം. വെറും 210 വർഷം (സു. 931-722 ബി.സി) നിലനിന്ന യിസ്രായേലിനെ ഭരിച്ചതു ഒമ്പതു രാജവംശങ്ങളാണ്. പത്തൊമ്പതു രാജാക്കന്മാർ യിസ്രായേലിനെ ഭരിച്ചപ്പോൾ ഇരുപതു രാജാക്കന്മാരാണ് യെഹൂദയെ ഭരിച്ചത്. ഒരു നല്ല രാജാവിനെ എടുത്തു കാണിക്കുവാൻ യിസ്രായേലിൽ ഇല്ലെന്നു തന്നെ പറയാം. ഏറ്റവുമധികം ദുഷ്ടത പ്രവർത്തിച്ച രാജാവായി ചിരപ്രതിഷ്ഠ നേടിയ നാമം ആഹാബിന്റേതാണ്.  

വിഭക്ത യിസ്രായേലിന്റെ സ്ഥാപകനായ യൊരോബെയാം ദാനിനെയും (വടക്കെ അറ്റം) ബേഥേലിനെയും (യെഹുദയുടെ അതിരിനടുത്ത്) ദേശീയ പ്രാധാന്യമുള്ള വിശുദ്ധമന്ദിര സ്ഥാനങ്ങളാക്കി മാറ്റി. ബേഥേലിലും ദാനിലും യൊരോബെയാം രണ്ടു സ്വർണ്ണ കാളക്കുട്ടികളെ ഉണ്ടാക്കി പ്രതിഷ്ഠിക്കുകയും യഹോവയ്ക്കു പകരം അവയെ ആരാധിക്കുവാൻ ജനങ്ങളെ പ്രേരിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. യഹോവയുടെ അദൃശ്യ സിംഹാസനത്തിന്റെ ദൃശ്യപാദങ്ങളായിട്ടാണു ഈ കാളക്കുട്ടികളെ വിഭാവനം ചെയ്തത്. യെരുശലേം ദൈവാലയത്തിലെ സ്വർണ്ണ കെരൂബുകളുടെ സ്ഥാനമായിരുന്നു ഇവയ്ക്ക്. യൊരോബെയാമിന്റെ ഭരണത്തിന്റെ ആദ്യഘട്ടത്തിൽ മിസ്രയീമ്യർ ശീശക്കിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ രണ്ടു എബ്രായ സാമ്രാജ്യങ്ങളെയും ആക്രമിച്ചു. തെക്കുഭാഗത്തുള്ള യെഹൂദയാണ് ഏറെ പീഡിപ്പിക്കപ്പെട്ടതാ. അതിനാൽ ദാവീദ് വംശം തങ്ങൾക്കു നഷ്ടപ്പെട്ട പ്രദേശങ്ങൾ തിരികെ പിടിച്ചെടുക്കുമെന്നു യിസ്രായേല്യർക്കു ഭയപ്പെടേണ്ട ആവശ്യമില്ലായിരുന്നു. അനന്തരം യൊരോബെയാം രെഹബെയാമിന്റെ പുത്രനായ അബീയാമിനെ ആക്രമിച്ചു. യെഹൂദ്യർ തങ്ങളുടെ പിതാക്കന്മാരുടെ ദൈവമായ യഹോവയിൽ ആശ്രയിച്ചതു കൊണ്ടു ജയം പ്രാപിച്ചു. (2ദിന, 13:18). എന്നാൽ ഉത്തര ഭാഗത്തു നിന്നു ഒരു കഠിനഭീഷണി ഉയർന്നു. ശലോമോന്റെ വാഴ്ചക്കാലത്തു സ്ഥാപിതമായ ദമ്മേശെക്കിലെ അരാമ്യ സാമ്രാജ്യമായിരുന്നു ആ ഭീഷണി. അവർ യിസ്രായേലിന്റെ പ്രദേശങ്ങൾ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങി. അരാമും യിസ്രായേലും തമ്മിൽ നൂറുവർഷം നീണ്ടുനിന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ തുടക്കം ഇതായിരുന്നു. ഈ യുദ്ധം യിസ്രായേലിനെ നിരാശയിലാഴ്ത്തി. 

രാജവംശത്തിലുണ്ടായ മാറ്റങ്ങളും മറ്റു വിപ്ലവങ്ങളും യിസ്രായേല്യരുടെ സുരക്ഷ വിഷമത്തിലാക്കി. ഒമ്രിയും (880 ബി.സി), യേഹൂവും (841 ബി.സി) സ്ഥാപിച്ച രണ്ടു രാജവംശങ്ങൾ മാത്രമാണ് രണ്ടു തലമുറയിലധികം നിലനിന്നത്. യൊരോബെയാമിന്റെ മകൻ അധികാരം ഏറ്റെടുത്തതിന് അടുത്തവർഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പട്ടാള മേധാവിയായ ബയെശ നാദാബിനെ വധിച്ചു. ബയെശ ഇരുപതു വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ മകനും യൊരോബെയാമിന്റെ മകനെപ്പോലെ മരിച്ചു. തുടർന്നുണ്ടായ ആഭ്യന്തരയുദ്ധത്തിൽ ഒമ്രി വിജയിയായി. 

ഒമ്രി ശമര്യയെ പുതിയ തലസ്ഥാനമാക്കി ഭരണം തുടങ്ങി. ചാവുകടലിനു കിഴക്കുള്ള മോവാബിനെ കീഴടക്കി ഒമ്രി തന്റെ നില ഭദ്രമാക്കി. ഫിനീഷ്യയുമായി സാമ്പത്തിക ബന്ധത്തിലേർപ്പെട്ടു. ഒമ്രിയുടെ മകൻ ആഹാബ് ഫിനീഷ്യൻ രാജകുമാരിയായ ഈസേബലിനെ വിവാഹം കഴിച്ചു. അയാൾ യെഹൂദയുമായി സൗഹൃദം പുലർത്തി. ഒമ്രിയുടെ രാജവംശം നിലനിന്ന കാലം മുഴുവനും അവർക്കു തമ്മിൽ ശത്രുത്വം ഇല്ലാതിരുന്നു. ഫിനീഷ്യയുമായുള്ള ബന്ധം വാണിജ്യപരമായ പല നേട്ടങ്ങൾക്കും കാരണമായി. എന്നാൽ അതു യിസ്രായേലിൽ ബാൽ വിഗ്രഹാരാധന വളർത്തി. അതിനു പ്രധാന പങ്കു വഹിച്ചതാ ആഹാബിന്റെ ഭാര്യയായ ഈസേബൈൽ ആയിരുന്നു. ഇക്കാലത്തു യഹോവയുടെ ആരാധനയ്ക്കു വേണ്ടി ജീവന്മരണപോരാട്ടം നടത്തിയ നേതാവായിരുന്നു ഏലീയാ പ്രവാചകൻ. ഒമ്രിയുടെ രാജവംശത്തിനു വരാനിരുന്ന നാശത്തെക്കുറിച്ചു അദ്ദേഹം മുന്നറിയിപ്പു നല്കി. ഒമ്രിയുടെയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പിൻഗാമികളുടെയും കാലത്തു ദമ്മേശെക്കുമായുള്ള യുദ്ധം തുടർന്നു. അശ്ശൂർ രാജാവായ ശല്മനേസ്സർ മൂന്നാമന്റെ ആക്രമണത്തെ ചെറുത്തുനില്ക്കാനായി ആഹാബിന്റെ കാലത്തു യിസ്രായേലിലെയും ദമ്മേശെക്കിലെയും മറ്റു അയൽ രാജ്യങ്ങളിലെയും രാജാക്കന്മാർ ഒരു സൈനികസഖ്യം രൂപീകരിച്ചു. ഓറന്റീസിലെ കാർക്കാർ എന്ന സ്ഥലത്തു വച്ചുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ (ബി.സി. 853) അശ്ശൂർ രാജാവിനെ അവർ തോല്പ്പിച്ചു. പിന്നീടു 12 വർഷം അദ്ദേഹം പടിഞ്ഞാറൻ രാജ്യങ്ങളെ ആക്രമിച്ചില്ല. എന്നാൽ അശ്ശൂർ രാജാവു പിന്മാറിയപ്പോൾ ഇവരുടെ സഖ്യം തകരുകയും യിസ്രായേലും ദമ്മേശെക്കും തമ്മിലുള്ള ശത്രുത്വം വീണ്ടും പ്രത്യക്ഷപ്പെടുകയും ചെയ്തു. യെഹോശാഫാത്ത് രാജാവു ആഹാബിന്റെ പുത്രിയായ അഥല്യയെ തന്റെ മകനെക്കൊണ്ടു വിവാഹം കഴിപ്പിച്ചു. ഇതു യഹോവയ്ക്കു പ്രസാദമായിരുന്നില്ല. (1ദിന, 19:2). രാമോത്ത്-ഗിലെയാദിൽ വച്ചു ആഹാബിന്റെ പക്ഷം ചേർന്നുള്ള യുദ്ധത്തിൽ യെഹോശാഫാത്ത് മരിക്കേണ്ടിയിരുന്നു. (1രാജാ, 22:32-35). അഹസ്യാവിനോടു സഖ്യം ചെയ്തതുകൊണ്ടു യെഹോശാഫാത്തിന്റെ കപ്പൽപ്പണികൾ തകർന്നു. (2ദിന, 20:35-37). മോവാബ്യർ യിസ്രായേലിനോടു മത്സരിച്ചു. (2രാജാ, 1:1). യേഹൂവിന്റെ കാലത്തുണ്ടായ വിപ്ലവത്തിൽ (841 ബി.സി) യേഹൂ ഒമ്രിയുടെ ഭവനക്കാരെയെല്ലാം കൊന്നൊടുക്കി. 

യെഹൂദയിലെ യുവരാജാവായ അഹസ്യാവിനെയും യേഹൂ കൊന്നു. (2രാജാ, 9:27). മകൻ മരിച്ചുപോയി എന്നു കണ്ടപ്പോൾ അഥല്യ രാജസന്തതിയെ ഒക്കെയും നശിപ്പിച്ചു അധികാരം പിടിച്ചെടുത്തു. (2രാജാ, 11:1). ഒമ്ഷിയുടെ കുടുംബത്തോടു യാതൊരു സ്നേഹവുമില്ലാത്ത പ്രവാചകഗണങ്ങൾ യേഹുവിന്റെ വിപ്ലവത്തെ പിന്താങ്ങി. എന്നാൽ ഈ വിപ്ലവം യിസ്രായേലിനെ ക്ഷയിപ്പിച്ചു. യേഹൂവിന്റെ രാജവംശത്തിന്റെ ഭരണത്തിന്റെ ആദ്യത്തെ നാല്പതു വർഷം യിസ്രായേൽ ജനത വളരെ കഷ്ടതകൾ സഹിച്ചു. അരാമ്യർ യിസ്രായേലിന്റെ യോർദ്ദാനക്കരെയുള്ള പ്രദേശങ്ങൾ പിടിച്ചെടുത്തു; വടക്കൻ പ്രദേശങ്ങളും ആക്രമിച്ചു. അവർ യിസ്രായേൽ ആക്രമിക്കുകയും മെഡിറ്ററേനിയൻ സമുദ്രതീരത്തു കൂടി തെക്കുഭാഗത്തു വരെ എത്തുകയും ചെയ്തു. അശ്ശൂർ രാജാവായ അദാദ്-നിരാരി മൂന്നാമൻ സിറിയ ആക്രമിച്ചു ദമ്മേശെക്ക് കൊള്ളയടിച്ചു. ഇതു യിസ്രായേലിനു ആശ്വാസമായി. (2രാജാ, 13:5). ദമ്മേശെക്കിൽ നിന്നും യിസ്രായേലിനു മോചനം കിട്ടിയപ്പോൾ തങ്ങൾക്കു നഷ്ടപ്പെട്ട പല പ്രദേശങ്ങളും യിസ്രായേല്യർ അരാമ്യരിൽ നിന്നും തിരികെ പിടിച്ചു. ഈ കാലമത്രയും യഹോവയിലുള്ള വിശ്വാസത്തിൽ എലീശാപ്രവാചകൻ പതറാതെ നിന്നു. എലീശയുടെ മരണശയ്യയിൽ യിസ്രായേൽ രാജാവു അദ്ദേഹത്തെ സംബോധനം ചെയ്തതു ഇപ്രകാരമായിരുന്നു. “യിസായേലിന്റെ തേരും തേരാളികളുമായുള്ളാവേ.” (2രാജാ, 13:14). അരാമ്യരുടെ മേൽ യിസ്രായേൽ ജനത വിജയം കരസ്ഥമാക്കുമെന്നു പ്രവചിച്ചു കൊണ്ടാണു എലീശാ പ്രവാചകൻ മരിച്ചത്. 

ബി.സി. എട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ പൂർവ്വാർദ്ധത്തിൽ യേഹൂവിന്റെ വംശത്തിലെ നാലാമത്തെ രാജാവായ യൊരോബെയാം രണ്ടാമന്റെ കാലത്തു (782-753) യിസ്രായേൽ വീണ്ടും അഭിവൃദ്ധി പ്രാപിച്ചു. ഇക്കാലത്തു യെഹൂദാ ഭരിച്ചിരുന്നതു ഉസ്സീയാവായിരുന്നു. രണ്ടു രാജ്യങ്ങളും മുപ്പതു വർഷം സമാധാനത്തിലും സഹവർത്തിത്വത്തിലും കഴിഞ്ഞു. വിദേശീയാക്രമണത്തിൽ നിന്നും ഇരുരാജ്യങ്ങളും മുക്തമായി. ഇരുപത്തിമൂന്നാം രാജവംശത്തിൻ കീഴിൽ ഈജിപ്റ്റ് നിദ്രാണമായി. അശ്ശൂരിന്റെ ആക്രമണത്തിൽ ക്ഷയിച്ച ദമ്മേശെക്കിനു പുതിയ ആക്രമണങ്ങൾ നടത്താനുള്ള കഴിവു നഷ്ടപ്പെട്ടു. ശക്തമായ നേതൃത്വം നഷ്ടപ്പെട്ട അശ്ശൂരിനു തങ്ങളുടെ അധികാരം അടിച്ചേല്പിക്കാൻ ശക്തി ഇല്ലാതെയായി. ഈ ചുറ്റുപാടിൽ യൊരോബെയാം രണ്ടാമൻ സാമ്രാജ്യം വികസിപ്പിക്കുകയും രാഷ്ട്രസമ്പത്തു വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. എന്നാൽ സമ്പത്തു കൂടുതലായും കേന്ദ്രീകരിച്ചതു അവിടത്തെ വലിയ വ്യാപാരികളുടെയും ഭൂവുടമകളുടെയും കൈകളിലായിരുന്നു. ആദ്യകാലത്തു തങ്ങളുടെ കൈവശമുണ്ടായിരുന്ന കുറച്ചു ഭൂമി കൃഷി ചെയ്ത് ജീവിച്ചിരുന്നവർക്കു പില്ക്കാലത്തു ഭൂവുടമകളുടെ അടിമകളാകേണ്ടി വന്നു. ഭൂവുടമകളും അടിമകളും തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസം ചോദ്യം ചെയ്തുകൊണ്ടു ആമോസ്, ഹോശേയ എന്നീ പ്രവാചകന്മാർ മുന്നോട്ടു വന്നു. യഹോവയുടെ ദിവസത്തിൽ ആസന്നമായ ന്യായവിധിയെക്കുറിച്ചു ആമോസ് പ്രവചിച്ചു. (5:18). യിസ്രായേല്യർ പ്രവാസികളായി അശ്ശൂരിലേക്കു പോകുമെന്നു ഹോശേയ പ്രവചിച്ചു.  (10:6). എന്നാൽ ഭാവിയിൽ അവർ തിരിഞ്ഞു യഹോവയെയും തങ്ങളുടെ രാജാവായ ദാവീദിനെയും അന്വേഷിക്കും. മശീഹയുടെ വാഴ്ചയെക്കുറിച്ചും അദ്ദേഹം പ്രവചിച്ചു. (ഹോശേ, 2:20; 3:5). 

ബി.സി. 752-ൽ യൊരോബെയാമിന്റെ പുത്രൻ കൊല്ലപ്പെട്ടു. കൊലയും വിപ്ലവവും കാരണം ബി.സി. 745-ൽ യേഹൂവിന്റെ വംശം നശിച്ചു. അതേ വർഷം തിഗ്ലത്ത് പിലേസ്സർ മൂന്നാമൻ (പൂൽ) അശ്ശൂർ രാജാവായി. അദ്ദേഹം പല പ്രദേശങ്ങളും കീഴടക്കി. ബി.സി. 733-ൽ യിസ്രായേലിന്റെ ഉത്തരഗോത്രങ്ങളെ അദ്ദേഹം ബദ്ധരാക്കിക്കൊണ്ടു പോയി. യിസ്രായേൽ രാജാവായ പേക്കഹിന്റെ കാലത്താണു് (740-732) ഇതു സംഭവിച്ചത്. (2രാജാ, 15:29). യിസ്രായേൽ രാജാവായ മെനഹേം തിഗ്ലത്ത്-പിലേസ്സറിനു കപ്പം കൊടുത്തു. എന്നാൽ പേക്കഹ് (736-732 ബി.സി) അശ്ശൂരിനെതിരായ നയമാണു പിന്തുടർന്നത്. ഈ ഉദ്ദേശ്യത്തോടുകൂടി പേക്കഹ് ദമ്മേശെക്കുമായി അടുപ്പത്തിലായി. തിഗ്ലത്ത്-പിലേസ്സർ ദമ്മേശെക്ക് കീഴടക്കുകയും അവിടത്തെ രാജവാഴ്ചയെ ഉന്മൂലനം ചെയ്യുകയും അവരുടെ ദേശം അശ്ശൂർ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ പ്രവിശ്യയാക്കി മാറ്റുകയും ചെയ്തു. യിസ്രായേലിന്റെ ഉത്തരഭാഗവും യോർദ്ദാനക്കരെയുള്ള പ്രദേശങ്ങളും വേർപെടുത്തി അശ്ശൂർ പ്രവിശ്യകളാക്കി. അവിടെയുണ്ടായിരുന്ന ഭൂരിഭാഗം ജനത്തെയും അവിടെനിന്നും മാറ്റുകയും അശ്ശൂരിൽ നിന്നും ജനത്തെ കൊണ്ടുവന്നു ഈ പ്രദേശങ്ങളിൽ പാർപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. യിസ്രായേലിലെ ഒടുവിലത്തെ രാജാവായ ഹോശേയ മിസ്രയീമ്യ പ്രേരണയ്ക്കു വിധേയപ്പെട്ടു കപ്പം നിർത്തലാക്കി. അശ്ശൂർ രാജാവു അയാളെ തടവിലാക്കി. മൂന്നു വർഷത്തെ നിരോധനത്തിനു ശേഷം ബി.സി. 722-ൽ ശമര്യ അശ്ശൂരിനു കീഴടങ്ങി. ശമര്യ ഒരു അശ്ശൂർ പ്രവിശ്യയുടെ തലസ്ഥാനമായി. അശ്ശൂർ രാജാവായ സർഗ്ഗാൻ രണ്ടാമൻ 27290 പേരെ ബദ്ധരാക്കി അശ്ശൂരിലേക്കു കൊണ്ടുപോയി ഹലഹിലും ഗോസാൻ നദീതീരത്തിലെ ഹാബോരിലും മേദ്യരുടെ പട്ടണങ്ങളിലും പാർപ്പിച്ചു. (2രാജാ, 17:3-7). യഹോവ യിസ്രായേൽ മക്കളുടെ മുമ്പിൽ നിന്നു നീക്കിക്കളഞ്ഞിരുന്ന ജാതികളുടെ ചട്ടങ്ങളെയും അവയെ നടപ്പാക്കിയ യിസ്രായേൽ രാജാക്കന്മാരുടെ ചട്ടങ്ങളെയും അനുസരിച്ചു നടക്കയും ചെയ്തതുകൊണ്ടു ഇങ്ങനെ സംഭവിച്ചു. യഹോവ യിസായേലിനോടു ഏറ്റവും കോപിച്ചു അവരെ തന്റെ സന്നിധിയിൽ നിന്നു നീക്കിക്കളഞ്ഞു; യെഹൂദാ ഗോത്രമല്ലാതെ ആരും ശേഷിച്ചില്ല. (2രാജാ, 17:8, 18).

മോവാബ് (Moab)

ലോത്തിൻ്റെ പുത്രനായ മോവാബിന്റെ സന്തതികളാണ് മോവാബ്യർ. മോവാബ്യരുടെ ആരംഭം സോവറിന്റെ പരിസരത്തു നിന്നായിരുന്നു. അവിടെനിന്നും അമ്മോന്യർ വടക്കു കിഴക്കോട്ടു നീങ്ങി. മോവാബ്യർ പരിസരപ്രദേശത്തുള്ള ഏമ്യരെ നീക്കിക്കളഞ്ഞു അവിടെ പാർത്തു. (ആവ, 2:10, 11; ഉല്പ, 14:35). മോവാബ് ദേശത്തിനു മൂന്നു ഭാഗങ്ങളുണ്ടായിരുന്നു. 1. മോവാബ് നിലം: (രൂത്ത്, 1:1,2). പ്രകൃതിദത്തമായ ദുർഗ്ഗങ്ങൾക്കുള്ളിലെ സ്ഥലം. അതിനു വടക്കു അർന്നോൻ പിളർപ്പും പടിഞ്ഞാറു കടുന്തൂക്കായ പാറകളും (ചാവു കടലിന്റെ തീരത്തു) തെക്കും കിഴക്കും കുന്നുകളുമാണ്. 2. മോവാബ് ദേശം: അർന്നോനിൽ നിന്നും ഗിലെയാദ് കുന്നുകൾ വരെ വ്യാപിച്ചു കിടക്കുന്ന തുറസ്സായ നാട്ടിൻ പുറം. 3. മോവാബ് സമഭൂമി: (സംഖ്യാ, 22:1). യോർദ്ദാൻ താഴ്വരയിലെ പ്രദേശം. യിസ്രായേല്യർ അവിടെ എത്തുന്നതിനു മുമ്പു അമോര്യരാജാവായ സീഹോൻ അർന്നോൻ വരെയുള്ള പ്രദേശങ്ങൾ കൈക്കലാക്കിയിരുന്നു. മോവാബ് മരുഭൂമിയിലേക്കുള്ള വഴിയിലൂടെയാണ് യിസ്രായേൽ മക്കൾ യാത്ര ചെയ്തത്. ഏമ്യരിൽ നിന്നും മോവാബ്യർ പിടിച്ചെടുത്ത ദേശം യിസ്രായേലിനു അവകാശമായി നല്കുകയില്ലെന്നു യഹോവ കല്പിച്ചു. (ആവ, 2:9-11). മോവാബ് ദേശത്തുകൂടി കടന്നുപോകാൻ അനുവാദം ലഭിക്കാത്തതു കൊണ്ടു അവർ അതിർത്തിവഴി ചുറ്റി സഞ്ചരിച്ചു. യിസ്രായേല്യർ അടുത്തെത്തിയപ്പോൾ രാജാവായ ബാലാക്ക് ഭയന്നു. യുദ്ധത്തിനൊരുങ്ങാതെ മിദ്യാനിലെ മൂപ്പന്മാരോടു അവൻ ആലോചിച്ചു. മോവാബ്യരും മിദ്യാന്യരും തേരഹിന്റെ സന്തതികളാകയാൽ അവർക്കു തമ്മിൽ അടുത്ത ബന്ധമുണ്ട്. (ഉല്പ, 11:27; 19:37; 25:2). സംഖ്യാ 22-4-ന്റെ തർഗും അനുസരിച്ചു ഈ കാലം വരെയും മോവാബും മിദ്യാനും ഒരു ജനതയായിരുന്നു. മോവാബിൽ നിന്നും മിദ്യാനിൽ നിന്നും ഇടവിട്ട് രാജാക്കന്മാരെ എടുത്തുവന്നു. ബാലാക്ക് മിദ്യാന്യരിൽ നിന്നും എടുക്കപ്പെട്ട രാജാവായിരുന്നു. 

മോവാബും കൂടിയാലോചിച്ച്, യിസ്രായേലിനെ ശപിക്കുവാൻ ബിലെയാമിനെ കൊണ്ടുവന്നു. യിസ്രായേലിനെ ശപിക്കാൻ ബിലെയാം ഹൃദയപൂർവ്വം ആഗ്രഹിച്ചു. ഉരിയാടാക്കഴുതയുടെ ശബ്ദം കൊണ്ടു ഭർത്സിച്ചശേഷം യഹോവ അവനെ പോകുവാൻ അനുവദിച്ചു. ദൈവത്തിന്റെ അരുളപ്പാടു മാത്രമേ സംസാരിക്കാവു എന്നു അവനോടു കർശനമായി കല്പിച്ചിരുന്നു. തത്ഫലമായി നാലുപ്രാവശ്യം അവൻ യിസ്രായേലിനെ അനുഗ്രഹിച്ചു. എന്നാൽ ബാലാക്കിനോടും മോവാബ്യരോടും മിദ്യാന്യരോടുമായി അവൻ: നിങ്ങൾക്കു യിസ്രായേലിനെ കീഴടക്കാൻ കഴിഞ്ഞില്ലെങ്കിലും അവരെ വശീകരിക്കാൻ കഴിയും എന്നു പറഞ്ഞു. (സംഖ്യാ, 31:16). മോവാബ്യസ്ത്രീകൾ യിസ്രായേല്യ പാളയത്തിൽ കടന്ന് പുരുഷന്മാരെ വശീകരിച്ചു. (സംഖ്യാ, 25:1-9). അതിന്റെ ഫലമായി ഉണ്ടായ ബാധയിൽ 24000 പേർ മരിച്ചു. മോവാബ് ദേശത്തുള്ള പിസ്ഗാമലമുകളിൽ വച്ചു മോശെ മരിച്ചു. കനാൻ ആക്രമണത്തിനു ഒരു നൂറ്റാണ്ടുശേഷം മോവാബ് യിസ്രായേലിനെ 18 മാസം ഞെരുക്കി. (ന്യായാ, 3:12-14). മോവാബ് രാജാവായ എഗ്ലോനെ യിസ്രായേൽ 18 മാസം സേവിച്ചു. അമ്മോന്യരെയും അമാലേക്യരെയും യിസ്രായേലിനെതിരെ അണിനിരത്തുന്നതിനു മോവാബിനു കഴിഞ്ഞു. എന്നാൽ യിസ്രായേൽമക്കൾ അനുതപിച്ചു പ്രാർത്ഥിച്ചപ്പോൾ ദൈവം ഏഹൂദിനെ എഴുന്നേല്പിച്ചു. ഏഹൂദ് എഗ്ലോനെ കൊന്നു മോവാബിനെ കീഴടക്കി. (ന്യായാ, 3:30). ന്യായാധിപന്മാരുടെ കാലത്തു ക്ഷാമം ഉണ്ടായപ്പോൾ ബേത്ത്ലേഹെമ്യനായ എലീമേലെക്ക് കുടുംബമായി മോവാബ് ദേശത്തു പരദേശിയായി പാർപ്പാൻ പോയി. അവിടെ അവന്റെ രണ്ടു പുത്രന്മാർ വിവാഹം കഴിക്കയും അവിടെവച്ചു മരിക്കയും ചെയ്തു. മോവാബ്യയായ രൂത്ത് നൊവൊമിയോടൊപ്പം മടങ്ങിവന്നു, ബോവസിനെ വിവാഹം കഴിച്ചു ദാവീദിന്റെ പൂർവ്വികയായി തീർന്നു. ഇങ്ങനെ ഒരു മോവാബ്യസത്രീ ക്രിസ്തുവിന്റെ ഭൗമിക വംശാവലിയിൽ ഉൾപ്പെട്ടു. 

ശൗൽ രാജാവു മോവാബിനോടു യുദ്ധം ചെയ്തു. (1ശമൂ, 14:47). ശൗൽ ഞെരുക്കിയപ്പോൾ ദാവീദ് തന്റെ അപ്പനെയും അമ്മയെയും സംരക്ഷണത്തിനുവേണ്ടി മോവാബ്യ രാജാവിനെ ഏല്പിച്ചു. (1ശമൂ, 22:3,4). ഇരുപതു വർഷത്തിനുശേഷം ഏതോ കാരണത്താൽ ദാവീദ് മോവാബ്യരെ തോല്പിച്ചു ദാസന്മാരാക്കി. (2ശമൂ, 8:2). ശലോമോന്റെ കാലത്തു മോവാബ്യർ ബിലെയാമിന്റെ കാലത്തു ചെയ്തതുപോലെ തന്നെ ശലോമോനെ വശീകരിച്ചു. പില്ക്കാലത്ത് മോവാബ്യരാജാവായ മേശാ യിസ്രായേൽ രാജാവായ ആഹാബിനു വലിയ കപ്പം കൊടുത്തു. (2രാജാ, 3:4,5). ആഹാബ് മരിച്ചശേഷം മോവാബ്യർ യിസ്രായേലിനോടു മത്സരിച്ചു. എന്നാൽ യിസ്രായേൽ രാജാവായ യഹോരാം യെഹൂദാരാജാവായ യെഹോശാഫാത്തിന്റെ സഹായത്തോടുകൂടി മോവാബിനെ തോല്പിച്ചു, ദേശം നശിപ്പിച്ചു. അതിനുശേഷം മോവാബ് ക്രമേണ തകർന്നു. യെശയ്യാവ് മോവാബിന്റെ പതനത്തെക്കുറിച്ചു പ്രവചിക്കുകയും വിലപിക്കുകയും ചെയ്തു. (യെശ, 15,16). യിരെമ്യാ പ്രവാചകനും മോവാബിന്റെ നാശത്തെക്കുറിച്ചു പ്രവ ചിച്ചു: “എങ്കിലും ഒടുക്കം ഞാൻ മോവാബിന്റെ പ്രവാസം മാറ്റും” (യിരെ, 48:47 എന്ന ആശ്വാസവചനം യിരെമ്യാവ് നല്കി. അശ്ശൂരും ബാബിലോണും മോവാബിനെ പീഡിപ്പിക്കുന്നതിനെ കുറിച്ചാണു ഈ പ്രവചനം. ആമോസ് 2:1-3-ൽ മോവാബിന്റെ മേൽ വധശിക്ഷയാണ് യഹോവ കല്പിക്കുന്നത്. മോവാബിന്റെ അഹങ്കാരവും സമ്പത്തിന്റെ പ്രതാപവും പ്രഖ്യാതമാണ്. ഞങ്ങൾ മോവാബിന്റെ ഗർവ്വത്തെക്കുറിച്ചു കേട്ടിട്ടുണ്ട്; അവൻ മഹാഗർവ്വിയാകുന്നു; അവന്റെ നിഗളത്തെയും ഡംഭത്തെയും ക്രോധത്തെയും വ്യർത്ഥപ്രശംസയെയും കുറിച്ചും കേട്ടിട്ടുണ്ട്. (യെശ, 16:36). യിസ്രായേലിനെ നിന്ദിച്ച് അവരുടെ ദേശത്തിനു വിരോധമായി വമ്പു പറഞ്ഞതുകൊണ്ടു അമ്മോന്യരെയും മോവാബ്യരെയും ശിക്ഷിക്കുമെന്നു സെഫന്യാവു പ്രവചിച്ചു. (സെഫ, 2:8-11). മോവാബിലെ ഭാഷ എബ്രായഭാഷയുടെ ഒരു ദേശ്യഭേദമായിരുന്നു. മോവാബ്യരുടെ ദേശീയ ദേവത കൈമോശ് ആണ്. (സംഖ്യാ, 21:29; ന്യായാ, 11:24; 1രാജാ, 11:7, 33; 2രാജാ, 23:13: യിരെ, 48:7, 13, 46).

മേദ്യ (Media)

കാസ്പിയൻ കടലിനു തെക്കും ഏലാമിനു വടക്കും, സാഗ്രോസ് പർവ്വതത്തിനു കിഴക്കും പാർത്ഥ്യയ്ക്കു പടിഞ്ഞാറുമായി കിടന്ന പ്രാചീന രാജ്യമാണ് മേദ്യ. എക്ബത്താനയാണ് തലസ്ഥാനം. കുതിരകൾക്കു പ്രസിദ്ധമാണ്. യാഫേത്തിന്റെ പുത്രനായ മാദായിയിൽ നിന്നാണ് മേദ്യ (ഉല്പ, 10:2; 1ദിന, 1:5) വന്നതെന്നു ജൊസീഫസ് പറയുന്നു. രാജ്യത്തെ മേദ്യ എന്നു വിളിക്കുന്നു. (എസ്ഥേ, 1:3,14, 18; 10:2; യെശ, 21:2; ദാനീ, 8:20). ദാര്യാവേശിനെ മേദ്യൻ എന്നു പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. (ദാനീ, 5:31). ബി.സി. ഒമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിലാണ് മേദ്യ ചരിത്രത്തിൽ സ്ഥാനം പിടിക്കുന്നത്. ശല്മനേസർ മൂന്നാമൻ മേദ്യരെ ആക്രമിച്ചു (ബി.സി. 836). അശ്ശൂർ രാജാക്കന്മാരായ ഷംഷി അദാദിനും (ബി.സി. 825-812), അദാദ് നിരാരി മൂന്നാമനും (ബി.സി. 812-782) മേദ്യർ കപ്പം കൊടുത്തു. തിഗ്ലത്ത്-പിലേസ്സർ മുന്നാമൻ (ബി.സി.745 – 727 ) മേദ്യ ആക്രമിച്ചു ചില ജില്ലകളെ അശ്ശൂരിനോടു ചേർത്തു. സർഗ്ഗോൻ രണ്ടാമൻ ശമര്യ പിടിച്ചശേഷം യിസ്രായേല്യരെ ബദ്ധരാക്കിക്കൊണ്ടുപോയി മേദ്യരുടെ പട്ടണങ്ങളിൽ പാർപ്പിച്ചു. (2രാജാ, 17:6; 18:11). തുടർന്നു സർഗ്ഗോൻ മേദ്യരെ കീഴടക്കി കുതിരകളെ കപ്പമായി വാങ്ങി. സൻഹേരീബിനും മേദ്യർ കപ്പം കൊടുത്തു. 

അല്പകാലത്തിനുശേഷം മേദ്യർ പ്രാബല്യം പ്രാപിച്ചു. ബി.സി. 614-ൽ അവർ അശ്ശൂർ രാജ്യത്തിന്റെ പ്രാചീന തലസ്ഥാനമായ അശ്ശൂർ പിടിച്ചെടുത്തു. ബി.സി. 612-ൽ സ്യാക്സാരസ് (Cyaxares) കല്ദയരുടെയും സിതിയരുടെയും സഹായത്തോടുകൂടി നീനെവേ പിടിച്ചടക്കി. കല്ദയരുടെ നായകനായിരുന്നു നബൊപൊലാസർ. അതോടുകൂടി അശ്ശൂർ സാമ്രാജ്യം തകർന്നു. നബോപാലാസറിന്റെ മകനായ നെബുഖദ്നേസർ സ്യാക്സാരസിന്റെ പുത്രിയെ വിവാഹം കഴിച്ചു. അതോടുകൂടി മേദ്യയും ബാബിലോണിയയും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം ദൃഢതരമായി. മേദ്യസാമ്രാജ്യം നെബൂഖദ്നേസറിന്റെ (ബി.സി. 605-562) കാലത്തു അത്യുച്ചാവസ്ഥയിലെത്തി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ വാഴ്ചക്കാലത്ത് ഇറാക്കിന്റെ ഭാഗവും ഇറാൻ, അനട്ടോളിയൻ തുർക്കി, അർമീനിയ എന്നിവയും മേദ്യ സാമ്രാജ്യത്തിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. 

കോരെശ് രണ്ടാമന്റെ കാലം വരെ പാർസ്യയുടെ (Persia) അധീശത്വം മേദ്യർക്കായിരുന്നു. കോരെശ് രണ്ടാമൻ ശക്തമായ പാർസിസാമ്രാജ്യം സ്ഥാപിച്ചു. ബി.സി. 549-ൽ അദ്ദേഹം മേദ്യ കീഴടക്കി. തുടർന്നു മേദ്യ പാർസ്യ എന്നറിയപ്പെട്ടു. (ദാനീ, 5:28; എസ്ഥേ, 1:19). ബി.സി. 330-ൽ അലക്സാണ്ടറിന്റെ ആക്രമണത്തോടുകൂടി മേദ്യ പാർസ്യസാമ്രാജ്യം തകർന്നു. അലക്സാണ്ടറിന്റെ മരണശേഷം മേദ്യ സിറിയയുടെ ഭാഗമായി. മേദ്യയ്ക്ക് പ്രകൃതിദത്തമായ വിഘ്നങ്ങൾ ഒട്ടേറെ ഉള്ളതുകൊണ്ടു പ്രതിരോധം എളുപ്പമായിരുന്നു. ജലസൗകര്യം കുറവാകയാൽ ദേശം അധികവും ശൂന്യമായിരുന്നു. ചില താഴ്വരകൾ ഫലഭൂയിഷ്ണങ്ങളാണ്. ജലസേചനം പ്രായോഗികമല്ല. ലവണമയമായ ജലമാണ് ചില നദികളിൽ. ലോഹസമ്പത്തും ജന്തുസമ്പത്തും സമൃദ്ധമായിരുന്നു. മേദ്യർ യുദ്ധപ്രിയരും അസ്ത്ര വിദഗ്ദ്ധരുമാണ് ഭാഷാപരമായും മതപരമായും അവർ പാർസ്യയോടു ബന്ധപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരുടെ മതം ബഹുദൈവവിശ്വാസമാണ്. ആരാധന നടത്തിയിരുന്നതു പുരോഹിതന്മാരാണ്. രക്തരൂഷിതവും രക്തരഹിതവുമായ ബലികൾ ധാരാളം അർപ്പിച്ചുവന്നു. സോമ എന്ന പേരിൽ ഒരനുഷ്ഠാനം പ്രചുരമായിരുന്നു. സോമയാഗത്തിൽ ദേവന്മാർക്കു മദ്യം അർപ്പിച്ചശേഷം പുരോഹിതന്മാർ ആ മദ്യം ബോധം കെടുംവരെ കുടിച്ചിരുന്നു. പില്ക്കാലത്ത് മേദ്യർ സൊരാഷ്ട്രീയമതം സ്വീകരിച്ചു. ദ്വൈതത്തിലടിയുറച്ച മതമാണത്. നന്മയും തിന്മയും തമ്മിലുള്ള സംഘട്ടനത്തെക്കുറിച്ചു അവർ ബോധവാന്മാരായിരുന്നു. എല്ലാ നന്മയുടെയും സ്രോതസ്സായി അഹുരമസ്ദയെയും എല്ലാ തിന്മയുടെയും സ്രോതസ്സായി അഹ്റിമാനെയും അവർ അവതരിപ്പിച്ചു.

മെസൊപ്പൊത്താമ്യ (Mesopotamia)

പേരിനർത്ഥം — നദികൾക്കിടയിൽ

യൂഫ്രട്ടീസ്, ടൈഗ്രീസ് നദികൾക്കിടയിലുള്ള പ്രദേശം. എബ്രായയിൽ അരാം, അരാംനഹറയീം, പദ്ദൻ-അരാം എന്നിങ്ങനെ വിളിക്കുന്നു. ആധുനിക ഇറാക്കാണ് മെസൊപ്പൊത്താമ്യ. അബ്രാഹാമിന്റെ ദാസൻ യിസ്ഹാക്കിനു ഒരു ഭാര്യയെ എടുക്കാൻ വേണ്ടി മെസൊപ്പൊത്താമ്യയിൽ നാഹോരിന്റെ പട്ടണത്തിൽ ചെന്നു. (ഉല്പ, 24:10). ഈ സ്ഥലം ഖാബൂർ (Khabur) നദിയുടെ പരിസരത്താണ്. യിസ്രായേൽ മക്കളെ ശപിക്കാനായി മോവാബ് രാജാവായ ബാലാക്കു കൂലിക്കു വിളിച്ചുകൊണ്ടുവന്ന ബിലെയാം മെസൊപ്പൊത്താമ്യയിലെ പെയോർ നിവാസിയാണ്. (ആവ, 23:4; സംഖ്യാ, 22:5). ന്യായാധിപന്മാരുടെ കാലത്ത് യിസ്രായേൽ മക്കളെ ഞെരുക്കിയ കൂശൻ രിശാഥയീം മെസൊപ്പൊത്താമ്യയിലെ രാജാവായിരുന്നു. (ന്യായാ, 3:8, 10). ഇവിടെ മെസൊപ്പൊത്താമ്യ യൂഫ്രട്ടീസിനു കിഴക്കുള്ള പ്രദേശമാണ്. 

അമ്മോന്യ രാജാവായ നാഹാശിന്റെ മരണശേഷം പുത്രനായ ഹാനൂൻ രാജാവായി. നാഹാശ് ദാവീദിനോടു ദയ കാണിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ നാഹാശിന്റെ മരണത്തിൽ ഹാനൂനോടു ആശ്വാസവാക്കു പറയുവാൻ ദാവീദ് ദൂതന്മാരെ അയച്ചു. പ്രഭുക്കന്മാരുടെ വാക്കുകേട്ട് ഹാനൂൻ ദൂതന്മാരെ അപമാനിച്ചു വിട്ടയച്ചു. ദാവീദ് തങ്ങളെ വെറുത്തു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയ അമ്മോന്യർ മെസൊപ്പൊത്താമ്യയിൽ നിന്നും മയഖയോടു ചേർന്ന അരാമിൽ നിന്നും സോബയിൽ നിന്നും രഥങ്ങളെയും അശ്വസൈന്യത്തെയും കൂലിക്കു വാങ്ങി. (1ദിന, 19:1-6). കൂലിക്കെടുത്ത പടയാളികളെ മുഴുവനായി അരാമ്യർ എന്നു പറയുന്നു. (1ദിന, 19:12). അരാമ്യരുടെ പൂർവ്വികൻ അരാം ആണ്. (ഉല്പ, 10:22,23; 1ദിന, 1:17). ബെഥൂവേലിനെയും ലാബാനെയും അരാമ്യർ എന്നുവിളിച്ചു. (ഉല്പ, 25:20; 31:20). മോശെ യാക്കോബിനെ “ദേശാന്തരിയായോരു അരാമ്യൻ ” എന്നു പറഞ്ഞു. (ആവ, 26:5). പദ്ദൻ-അരാമിൽ പാർത്തതിനാലാണ് യാക്കോബിനെ ഇപ്രകാരം പറഞ്ഞത്. പദൻ-അരാം ഹാരാനുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സ്ഥലമാണ്. (ഉല്പ, 28:10; 29:4). അതിനാൽ പദ്ദൻ-അരാം അരാംനഹരയീമിലാണ്. ഈ പ്രദേശത്തെ പ്രധാന പട്ടണങ്ങൾ ഹാരാനും (ബാലിഖ് നദീതീരത്തു) ഖാബൂർ നദീതീരത്ത ഗോസാനും (2രാജാ, 17:6-ഇന്നത്തെ തേൽ ഹാലാഫ് ) അത്രേ. ബാലിഖ്, ഖാബൂർ എന്നിവ യൂഫ്രട്ടീസിന്റെ പോഷകനദികളാണ്. 

മെസൊപ്പൊത്താമ്യയിലെ യെഹൂദന്മാർ പെന്തെകൊസ്തു നാളിൽ യെരുശലേമിൽ വന്നിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. (പ്രവൃ, 2:19). അബ്രാഹാം ഹാരാനിൽ വന്നു പാർക്കും മുമ്പെ മെസൊപ്പൊത്താമ്യയിൽ ഇരിക്കുമ്പോൾ എന്നു സ്തെഫാനൊസ് പറയുന്നിടത്തു മെസൊപ്പൊത്താമ്യ ദക്ഷിണ ഇറാക്കാണ്. (പ്രവൃ, 7:2). ഊർ ദക്ഷിണ മെസൊപ്പൊത്താമ്യയിലാണ്. (ഉല്പ, 11:31). ഊർ ഉൾപ്പെടുന്ന ദക്ഷിണ മെസൊപ്പൊത്താമ്യയെ സുമർ (Sumer) എന്നു വിളിച്ചിരുന്നു. മെസൊപ്പൊത്താമ്യയുടെ മദ്ധ്യഭാഗം അക്കാദ് (പില്ക്കാലത്തു ബാബിലോണിയ) എന്നും ഉത്തരഭാഗം അശ്ശൂർ എന്നും അറിയപ്പെട്ടു.

മെലിത്ത (Melita)

ഇന്നു മാൾട്ട (Malta) എന്ന പേരിലറിയപ്പെടുന്ന ദ്വീപ്. സിസിലിക്കു (Cicily) ഏകദേശം 95 കി.മീറ്റർ തെക്കു കിടക്കുന്നു. ബി.സി. 1000-നടുപ്പിച്ചു ഫിനിഷ്യർ ഇവിടെ കുടിയേറിപ്പാർത്തു. നാലു നൂറ്റാണ്ടുകൾക്കു ശേഷം മെലിത്ത കാർത്തേജിന്റെ ഭാഗമായിത്തീർന്നു. ബി.സി. 218-ൽ ഈ ദ്വീപ് റോമിന്റെ അധീനത്തിലായി. കാർത്തേജിലെ ഭാഷ തന്നെ അവർ സംസാരിച്ചു വന്നതിനാലാണ് ലൂക്കൊസ് അവരെ ബർബരന്മാർ (പ്രവൃ, 28:2) എന്നു വിളിച്ചത്. വിദേശീയഭാഷ സംസാരിക്കുന്നവർ ഗ്രേക്കർക്കു ബർബരന്മാരാണ്. പൗലൊസിന്റെ കപ്പലിനു ഛേദം സംഭവിച്ചതു മെലിത്ത ദ്വീപിന്നടുത്തായിരുന്നു. (പ്രവൃ, 27:27). ഇറ്റലി, മെലിത്ത, ക്രീറ്റ് (ക്രേത്ത), ഗ്രീസ് എന്നിവയ്ക്കിടയിലാണ് അദ്രിയക്കടൽ. ക്രേത്തയിൽ നിന്നും കപ്പലിനെ മെലിത്തയിലേക്കു (Malta) കൊണ്ടുപോകാൻ കഴിവുള്ള കൊടുങ്കാറ്റാണ് ഈശാനമൂലൻ. (പ്രവൃ, 27:14). മെലിത്ത ദ്വീപിൽ വച്ചു അണലി പൗലൊസിന്റെ കയ്യിൽ ചുറ്റി. (പ്രവൃ, 28:3). ഇന്നു ഇവിടെ പാമ്പുകളില്ല.

മെരീബാ (Meribah)

പേരിനർത്ഥം — കലഹം

സീൻ മരുഭൂമിയിൽ രെഫീദീമിനടുത്തുള്ള സ്ഥലം. യഹോവ കല്പിച്ചതനുസരിച്ച് മോശെ പാറയെ അടിച്ചു യിസ്രായേൽ മക്കൾക്കു വെള്ളം കൊടുത്തു. (പുറ, 17:1-7). യിസ്രായേൽ മക്കളുടെ കലഹം നിമിത്തവും യഹോവയെ പരീക്ഷിക്കുക നിമിത്തവും മോശെ ആ സ്ഥലത്തിനു മസ്സാ (പരീക്ഷ) എന്നും, മെരീബ (കലഹം) എന്നും പേരിട്ടു. 

കാദേശിനടുത്തുള്ള മറ്റൊരു സ്ഥലം. (സംഖ്യാ, 27:14). ജനത്തിനു ദാഹിച്ചപ്പോൾ പാറയോടു കല്പിക്കുവാൻ ദൈവം മോശെയോടു പറഞ്ഞു. ദൈവകല്പനയെ അതിക്രമിച്ചു മോശെ പാറയെ രണ്ടുപ്രാവശ്യം അടിച്ചു; വെളളം പുറപ്പെട്ടു. (സംഖ്യാ, 20:1-13). ദൈവകല്പനയെ അതിക്രമിച്ചതുകൊണ്ടു മോശെക്കു വാഗ്ദത്ത നാട്ടിൽ പ്രവേശിക്കുവാൻ കഴിഞ്ഞില്ല.

മെഗിദ്ദോ (Megiddo)

കനാനിലെ പ്രധാന പട്ടണങ്ങളിലൊന്ന്. യെരുശലേമിനു 92 കി.മീറ്റർ വടക്കു പടിഞ്ഞാറും ഹൈഫയ്ക്കു 3 കി.മീറ്റർ തെക്കു കിഴക്കുമായി സ്ഥിതിചെയ്തിരുന്നു. ഇന്നു തേൽ എൽ മുത്തെസെല്ലിം (Tell el Mutesellim) എന്നറിയപ്പെടുന്നു. യോർദ്ദാനു പടിഞ്ഞാറുള്ള രാജാക്കന്മാരെ യോശുവാ തോല്പിച്ചു. ആ പട്ടികയിലാണ് മെഗിദ്ദോയുടെ ആദ്യപരാമർശം. (യോശു, 12:21). ദേശം വിഭാഗിച്ചപ്പോൾ മെഗിദ്ദോയും അധീനനഗരങ്ങളും മനശ്ശെക്കു ലഭിച്ചു. എന്നാൽ യിസ്സാഖാരിന്റെ അതിരിനകത്തായിരുന്നു മെഗിദ്ദോ. (യോശു, 17:11; 1ദിന, 7:29). എന്നാൽ മനശ്ശെ ഗോത്രത്തിനു മെഗിദ്ദോയിലെ കനാന്യരെ നീക്കിക്കളയാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. (ന്യായാ, 1:27,28). യിസ്രായേല്യർ പ്രബലരായപ്പോൾ അവർ കനാന്യരെക്കൊണ്ടു ഊഴിയവേല ചെയ്യിച്ചു. ന്യായാധിപന്മാരുടെ കാലത്ത് മെഗിദ്ദോ വെള്ളത്തിന്നരികെ വച്ചുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ ദെബോരയുടെയും ബാരാക്കിന്റെയും നേതൃത്വത്തിൽ യിസ്രായേല്യസൈന്യം സീസെരയുടെ സൈന്യത്തെ തോല്പിച്ചു. (ന്യായാ, 5:19). ശലോമോന്റെ കാലത്തു മെഗിദ്ദോ ബാനയുടെ കീഴിലുള്ള പട്ടണങ്ങളിൽ ഒന്നായിരുന്നു. രാജാവിനും രാജഗൃഹത്തിനും ഭക്ഷണ പദാർത്ഥങ്ങൾ എത്തിച്ചു കൊടുക്കാൻ ചുമതലപ്പെട്ട പന്ത്രണ്ട് ഉദ്യോഗസ്ഥന്മാരിൽ ഒരുവനായിരുന്നു ബാനാ. (1രാജാ, 4:12). ശലോമോൻ മെഗിദ്ദോയെ പണിതുറപ്പിച്ചു. ശലോമോന്റെ രഥനഗരങ്ങളിൽ ഒന്നായിരുന്നു മെഗിദ്ദോ. കുതിരപ്പടയിൽ ഒരു ഭാഗം മെഗിദ്ദോയിൽ സൂക്ഷിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. (1രാജാ, 9:15-19; 10:26). ശലോമോൻ മെഗിദ്ദോയുടെ നിർമ്മാണത്തിനുവേണ്ടി ഊഴിയവേല ചെയ്യിച്ചു. (1രാജാ, 9:15). യിസ്രായേൽ രാജാവായ യോരാമിനെതിരെയുളള വിപ്ലവത്തിൽ യേഹൂ യോരാമിനെ കൊന്നു. രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച യെഹൂദാരാജാവായ അഹസ്യാവിനു മാരകമായി മുറിവേറ്റു. അവൻ മെഗിദ്ദോവിൽ എത്തി അവിടെവച്ചു മരിച്ചു. (2രാജാ, 9:27). 

 ബി.സി. 609-ൽ ഫറവോൻ-നെഖോ അശ്ശൂരിനെ സഹായിക്കാൻ കർക്കെമീശിലേക്കു പുറപ്പെട്ടു. യെഹൂദാ രാജാവായ യോശീയാവു അവനെ എതിർത്തു. മെഗിദ്ദോയിൽ വച്ചു നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ യോശീയാവു വധിക്കപ്പെട്ടു. (2രാജാ, 23:29,30; 2ദിന, 35:20-27). പ്രവാചകന്മാരിൽ സെഖര്യാവ് മാത്രമേ മെഗിദ്ദോയെക്കുറിച്ചു പറഞ്ഞിട്ടുള്ളൂ. “അന്നാളിൽ മെഗിദ്ദോ താഴ്വരയിലുള്ള ഹദദ്-രിമ്മോനിലെ വിലാപം പോലെ യെരുശലേമിൽ ഒരു മഹാവിലാപം ഉണ്ടാകും.” (സെഖ, 12:11). വെളിപ്പാട് 16:16-ലെ ഹർമ്മഗെദ്ദോൻ ‘ഹാർമെഗിദ്ദോ അഥവാ മെഗിദ്ദോ’ കുന്നാണ്. സർവ്വശക്തനായ ദൈവത്തിന്റെ മഹാദിവസത്തിലെ യുദ്ധം നടക്കുന്നത് അവിടെയാണ്. 

 പുരാതന മെഗിദ്ദോയുടെ സ്ഥാനം ഇന്ന് തേൽ എൽ മുത്തെസെല്ലീം എന്നറിയപ്പെടുന്നു. 1903 മുതൽ ഇവിടെ നടന്ന ഉൽഖനനങ്ങൾ മെഗിദ്ദോയുടെ പ്രാചീന സംസ്കാരത്തെയും ചരിത്രത്തെയും സംബന്ധിക്കുന്ന ഒട്ടേറെ വസ്തുതകൾ വെളിച്ചത്തു കൊണ്ടുവന്നിട്ടുണ്ട്. ബി.സി. 4500-നു മുമ്പുതന്നെ ഇവിടെ ജനാധിവാസം ഉണ്ടായിരുന്നു. സമരതന്ത്രപ്രധാനമായ എസ്കലോൻ താഴ്വരയിൽ ബി.സി. 3500-നടുപ്പിച്ച് ആദ്യപട്ടണം പണിയപ്പെട്ടു. ഏകദേശം 4 മീറ്റർ കനമുള്ള മതിൽ പട്ടണത്തെ ചുറ്റിയിരുന്നു. പ്രാചീന ചരിത്രത്തിൽ പ്രസിദ്ധമായ ഒരു യുദ്ധം മെഗിദ്ദോയിൽ വച്ചുനടന്നു. കാദേശ് രാജാവിന്റെ കീഴിൽ സംഘടിച്ച സൈനികസഖ്യത്തെ മിസ്രയീം രാജാവായ തുത്ത്മൊസ് മൂന്നാമൻ (ബി.സി. 1468) പരാജയപ്പെടുത്തി. മറ്റ് ആയിരം പട്ടണങ്ങളെ കീഴടക്കുന്നതിനു സമമായി മെഗിദ്ദോയെ കീഴടക്കിയതിനെക്കുറിച്ചു അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. മെഗിദ്ദോ പാതവഴി സൈന്യചലനം എളുപ്പമാണ്. എ.ഡി. 1918-ൽ അല്ലൻബി തുർക്കികളെ പരാജയപ്പെടുത്താൻ ഈ പാത പ്രയോജനപ്പെടുത്തി. 

യിസ്രായേല്യർ കനാന്യരെ ബഹിഷ്ക്കരിക്കുന്നതു വരെ പട്ടണം കനാന്യരുടെ കയ്യിലായിരുന്നു. ദാവീദ് മെഗിദ്ദോയിൽ എന്തെങ്കിലും ചെയ്തതായി കാണുന്നില്ല. ശലോമോന്റെ രഥനഗരങ്ങളിലൊന്നാണ് ഈ പട്ടണം. (1രാജാ, 9:15; 10:26-29). ശലോമോന്റെ കാലത്തു നിർമ്മിച്ച വിശാലമായ കുതിരലായങ്ങൾ കണ്ടെടുത്തിട്ടുണ്ട്. അവയിൽ നാനൂറ്റമ്പതോളം കുതിരകളെ കെട്ടാവുന്നതാണ്. പുൽത്തൊട്ടികൾ ശിലാനിർമ്മിതമാണ്. കുതിരകൾ കാല് വഴുതിവീഴാതിരിക്കാൻ പരുക്കൻ കല്ലുകൾ തറയിൽ പാകിയിരുന്നു. ഈ കുതിരലായങ്ങൾക്കു ശലോമോന്റെ കാലത്തോളം പഴക്കമില്ലെന്നു കരുതുന്നവരുമുണ്ട്. ആഹാബ് രാജാവിനും ഒരു വലിയ രഥവ്യൂഹം ഉണ്ടായിരുന്നു. തന്മൂലം ആഹാബിന്റെ കാലത്തേതാണു ഇവ എന്ന ധാരണയും ചിലർക്കുണ്ട്. രെഹബെയാം രാജാവിന്റെ അഞ്ചാം ഭരണ വർഷത്തിൽ ഫറവോൻ ശീശക്ക് മെഗിദ്ദോ പിടിച്ചടക്കിയതായി കാണുന്നു. മെഗിദ്ദോ കുന്നിനു ഏകദേശം 13 ഏക്കർ വിസ്തൃതിയുണ്ട്.

മുസ്യ (Mysia)

ഏഷ്യാമൈനറിന്റെ വടക്കുപടിഞ്ഞാറെ ആറ്റത്തു കിടക്കുന്ന ജില്ല. ഈജിയൻ കടൽ, ഹെല്ലെസ്പോണ്ട്, പ്രൊപൊണ്ടിസ്, ബിഥുന്യ, ഫ്രൂഗ്യ, ലുദിയ എന്നിവ മുസ്യയ്ക്കു ചുറ്റുമായി കിടക്കുന്നു. അതിനു അഞ്ചു പ്രാദേശങ്ങളുണ്ട്: 1. മുസ്യാമൈനർ – ഉത്തരതീരം. 2. മുസ്യാമേജർ – ഇതിലെ പ്രധാന പട്ടണമാണ് പെർഗാമം. 3. ത്രോവാസ് – വടക്കു പടിഞ്ഞാറെ മൂലയിൽ ഇഡാ പർവ്വതത്തിനും സമുദ്രത്തിനും ഇടയിൽ കിടക്കുന്നു. ട്രോയിയുടെ അധീനതയിൽ ഇരുന്നു എന്നു സൂചിപ്പിക്കുകയാണ് ത്രോവാസ് എന്ന പേര്. പേർഷ്യയുമായി അലക്സാണ്ടർ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്തതു ഇവിടെ വച്ചാണ്. 4. അയോലിയ (Aeolis). 5. ട്യൂത്രാനിയ (Teuthrania). മുസ്യയിലെ ആദിവാസികൾ ത്രേസ്യരോടു ബന്ധമുളള മുസി (Mysi) വർഗ്ഗക്കാരാണ്. ബി.സി. 280 മുതൽ മുസിയ പെർഗ്ഗാമം രാജ്യത്തിന്റെ ഭാഗമായിരുന്നു. ബി.സി. 133-ൽ മുസ്യ റോമിന്റെ അധീനത്തിലായി. തുടർന്നു ആസ്യ പ്രവിശ്യയുടെ ഭാഗമായി തീർന്നു. രണ്ടാം മിഷണറി യാത്രയിൽ പൗലൊസ് മുസ്യയിലൂടെ കടന്നുപോയി. (പ്രവൃ, 16:14). എന്നാൽ അപ്പൊസ്തലൻ ഇവിടെ പ്രവർത്തനം ഒന്നും നടത്തിയില്ല.

മുറാ (Myra)

ഏഷ്യാമൈനറിൽ ലുക്കിയയിലെ (Lycia) ഒരു പ്രധാന പട്ടണം. ലുക്കിയയിലെ ഒരു പ്രധാന തുറമുഖമായിരുന്നു. അദ്രമുത്ത്യകപ്പലിൽ പൗലൊസ് ഇവിടെ എത്തി. (അപ്പൊ, 27:2) മുറായിൽ നിന്നും അലെക്സന്ത്രിയക്കപ്പലിൽ റോമിലേക്കു പോയി. (അപ്പൊ, 27:5. മുറാ പട്ടണം ഇന്നും തകർന്നനിലയിൽ കിടക്കുന്നു. ഗ്രീക്കുകാർ ഇതിനെ മുറാ എന്നും തുർക്കികൾ ദംബ്രേ (Dembre) എന്നും വിളിക്കുന്നു.

മിസ്രയീം (Egypt)

മിസ്രയീം ഇംഗ്ലീഷിൽ ഈജിപ്റ്റും, ഗ്രീക്കിൽ ഐഗുപ്റ്റൊസും ആണ്. ഹകുപ്താ എന്ന ഈജിപ്ഷ്യൻ പേരാണ് ഐഗുപറ്റൊസ് ആയത്. പൗരാണിക ഈജിപ്റ്റിന്റെ തലസ്ഥാനമായ മെംഫിസിന്റെ പേരുകളിലൊന്നാണ് ഹകുപ്താ. അംശത്തിന്റെ പേർ പൂർണ്ണത്തിന് ഉപയോഗിക്കുന്ന ശബ്ദാർത്ഥ വ്യവസ്ഥയനുസരിച്ച് തലസ്ഥാനനഗരിയുടെ പേർ രാജ്യത്തിന്റെ പേരായി മാറി. ഈജിപ്റ്റിലെ ജനങ്ങൾ തങ്ങളുടെ ദേശത്തെ വിളിച്ചിരുന്നതു കെമെത് എന്നാണ്; കറുത്ത നാട് എന്നർത്ഥം. മരുഭൂമിയിലെ ചുവന്ന മണ്ണിൽ നിന്നു വ്യത്യസ്തമായ നൈൽതീരത്തെ എക്കൽ മണ്ണിന്റെ നിറത്തെ അതു സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ഹാമിന്റെ വംശജരാണ് മിസ്രയീമ്യർ. ഹാമ്യരുടെ നിറം കറുപ്പാണ്. ഹാം, കെമെത് എന്നീ പദങ്ങൾക്കു പരസ്പരം സാമ്യമുണ്ട്. തോവി എന്ന മറ്റൊരു പേരും കാണുന്നു; രണ്ടു നാടുകൾ എന്നർത്ഥം. മിസ്രയീം എന്നപേരും ദ്വിവചനമാണ്. ഉത്തരദക്ഷിണ ഈജിപ്റ്റുകളെ ഈ പേരുകൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ബി.സി. 14-ാം നൂറ്റാണ്ടു മുതലുള്ള രേഖകളിൽ മിസ്രയീം എന്ന പേർ കാണുന്നുണ്ട്. 

ഭൂപ്രകൃതിയും കാലാവസ്ഥയും: വടക്ക് മെഡിറ്ററേനിയൻ സമുദ്രം, തെക്കു സുഡാൻ, പടിഞ്ഞാറു ലിബിയൻ മരുഭൂമി, കിഴക്കു ചെങ്കടലും അക്വാബാ ഉൾക്കടലും, വടക്കുകിഴക്കു യിസ്രായേൽ എന്നിവയാണ് ഈജിപ്റ്റിന്റെ അതിർത്തികൾ. ഉത്തരാഫ്രിക്ക മുഴുവൻ വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന സഹാറാ മരുഭൂമിയുടെ ഭാഗമാണ് ഈജിപ്റ്റ്. തെക്കുവടക്കായി ഒഴുകുന്ന നൈൽ നദിയാണ് ഈജിപ്റ്റിനെ ഫലഭൂയിഷ്ഠമാക്കുന്നത്. ആധുനിക ഈജിപ്റ്റിനു ഏകദേശം 10,00,250 ച.കി.മീറ്റർ വ്യാപ്തിയുണ്ട്. അതിൽ 96% മരുഭൂമിയും 4% കൃഷ്യർഹമായ ഭൂമിയുമാണ്. 4% ദേശത്താണ് ജനസംഖ്യയുടെ 99% പാർക്കുന്നത്. ‘നൈലിന്റെ ദാനം’ എന്നു ഈജിപ്റ്റിനെക്കുറിച്ചു ഹെകറ്റെയൂസ് പറഞ്ഞു. ഈ വാക്കുകളെ ഹെരൊഡോട്ടസ് ആവർത്തിച്ചുദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഉഷ്ണമേഖലയിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ഈജിപ്റ്റിലെ കാലാവസ്ഥ വരണ്ടതാണ്. പ്രതിവർഷം അലക്സാണ്ട്രിയയിൽ 19 സെ.മീറ്ററും കൈറോയിൽ 3 സെ.മീറ്ററും മഴ ലഭിക്കുമ്പോൾ അസ്വാനിൽ മഴ ലഭിക്കുന്നില്ല എന്നു തന്നെ പറയണം. 

അസ്വാന്റെ അടുക്കലുള്ള ഒന്നാം ജലപാതം മുതൽ മെംഫിസ് (കെയ്റോ) വരെയുള്ള ഇടുങ്ങിയതും ദീർഘമേറിയതുമായ നൈൽ താഴ്വരയും കെയ്റോ മുതൽ സമുദ്രം വരെയുള്ള വിശാലമായ ഡെൽറ്റയും ചേർന്നതാണ് പൗരാണിക ഈജിപ്റ്റ്. ഈജിപ്റ്റിന്റെ ദ്വന്ദ്വപ്രകൃതിക്കു കാരണം ഡൽയാണ്. അത് ഈജിപ്റ്റിനെ ദക്ഷിണ ഈജിപ്റ്റ് (Upper Egypt) ഉത്തര ഈജിപ്റ്റ് (Lower Egypt) എന്നിങ്ങനെ രണ്ടായി തിരിക്കുന്നു. തെക്കുനിന്നു വടക്കോട്ടൊഴുകുന്ന അപൂർവ്വം നദികളിലൊന്നാണ് നൈൽ. ദക്ഷിണ ഈജിപ്റ്റ് Upper Egypt-ഉം ഉത്തര ഈജിപ്റ്റ് Lower Egypt-ഉം ആയതിനു കാരണം അതാണ്. ഇരുവശവും കുന്നുകളാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട നൈൽ താഴ്വരയ്ക്ക 19 കി.മീറ്ററിലധികം വീതിയില്ല. ചില സ്ഥാനങ്ങളിൽ അതു വളരെ ഇടുങ്ങുകയും ചെയ്യുന്നു. വെള്ളം എത്തുന്ന ഇടം വരെയും പച്ചസസ്യങ്ങൾ വളരുന്നു. അതിനപ്പുറം കുന്നുകൾ വരെയും മരുഭൂമിയാണ്. കെയ്റോയ്ക്ക് 20 കി.മീറ്റർ വടക്കുവെച്ച് നൈൽനദി രണ്ടു കൈവഴികളായി പിരിയുന്നു. ഉത്തരശാഖ റോസെറ്റയിൽ വച്ചും പൂർവ്വശാഖ ഡാമിയറ്റെയിൽ വച്ചും സമുദ്രത്തോടു ചേരുന്നു. കെയ്റോ മുതൽ സമുദ്രം വരെയുളള ദൂരം ഏകദേശം 160 കി.മീറ്റർ ആണ്. നൈൽ നദിയുടെ ഇരുശാഖയ്ക്കും ഇടയിലുള്ള പ്രദേശം ഡൽറ്റയാണ്. നദിയിലൂടെ ഒലിച്ചുവന്ന എക്കൽ മണ്ണാണ് ഡൽറ്റ രൂപപ്പെടുത്തിയത്. ഡൽറ്റയോടൊപ്പം കെയ്റോയ്ക്ക് തെക്കുള്ള നൈൽ താഴ്വരയുടെ ഉത്തരഭാഗവും ഉത്തര ഈജ്പിറ്റിൽ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. നൈൽ താഴ്വരയ്ക്കും പടിഞ്ഞാറ് സഹാറാ മരുഭൂമിയാണ്. നൈൽ താഴ്വരയ്ക്കും കിഴക്ക് ചെങ്കടലിനും ഇടയ്ക്ക് അറേബ്യൻ മരുഭൂമിയാണ്. സൂയസ് ഉൾക്കടലിനു കിഴക്കു സീനായി ഉപദ്വീപാണ്. മരുഭൂമികളാൽ ബാഹ്യബന്ധങ്ങളിൽ നിന്നും വിച്ഛേദിക്കപ്പെട്ടു ഒറ്റപ്പെട്ട നിലയിൽ കഴിഞ്ഞ ഈജിപ്റ്റിൽ ഒരു തനതായ സംസ്കാരം വളർന്നുവന്നു. പൗരാണിക സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ കാലത്ത് (നാലാം രാജവംശം) ജില്ലകൾ ഉദയം ചെയ്തു. ഉത്തര ഈജിപ്റ്റിൽ ഇരുപതും ദക്ഷിണ ഈജിപ്റ്റിൽ ഇരുപത്തിരണ്ടും ജില്ലകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. 

ജനതയും ഭാഷയും: പൗരാണിക മിസ്രയീമ്യർ ഹാമിന്റെ സന്തതികളാണ്; (ഉല്പ, 10:6). ഹാമ്യർ ആഫ്രിക്കൻ വംശ്യരാണ്. പില്ക്കാലത്ത് ബാബിലോന്യ ആക്രമണം ഉണ്ടാകുകയും തൽഫലമായി ഒരു ശേമ്യജനത കുടിയുറപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ഭാഷയിലും സംസ്കാരത്തിലും അവരുടെ സ്വാധീനം ഉണ്ടായി. ഭാഷയുടെ വളർച്ചയിൽ അഞ്ചു പ്രധാനഘട്ടങ്ങൾ ദൃശ്യമാണ്: 1. പൗരാണിക ഈജിപ്ഷ്യൻ: പിരമിഡുകളിലെ ലിഖിതങ്ങൾ ഈ ഭാഷയിലായിരുന്നു. അതിന്റെ കാലം 1-8 രാജവംശത്തിന്റേതാണ് 2. മദ്ധ്യകാല ഈജിപ്ഷ്യൻ: 9-18 രാജവംശങ്ങളുടെ കാലം. ഈജിപ്റ്റിലെ സാഹിത്യകൃതികളെല്ലാം ഈ ഭാഷയിൽ രചിക്കപ്പെട്ടു. പില്ക്കാലത്തു അനുകരിക്കപ്പെട്ട ക്ലാസിക്കൽ ഭാഷയായി അതു നിലനിന്നു. 3. പില്ക്കാല ഈജിപ്ഷ്യൻ: നവസാമ്രാജ്യകാലത്തും അതിനുശേഷവും സംഭാഷണഭാഷ ഇതായിരുന്നു. കച്ചവടരേഖകളിലും ചുരുങ്ങിയ സാഹിത്യകൃതികളിലും ഈ ഭാഷ ശേഷിക്കുന്നുണ്ട്. 4. ജനകീയഭാഷ: ഒരു പൊതുവായ അക്ഷരമാലയിൽ എഴുതപ്പെട്ട ഭാഷയാണിത്. ബി.സി. 700 മുതൽ എ.ഡി. 450 വരെ ഈ ഭാഷ നിലനിന്നു. 5. കോപ്റ്റിക്: എ.ഡി. 3-ാം നൂറ്റാണ്ടു മുതൽ കോപ്റ്റിക് ഭാഷ പ്രാബല്യം പ്രാപിച്ചു. ഈജിപ്ഷ്യൻ ഭാഷയുടെ അവസാനഘട്ടമാണ് കോപ്റ്റിക്. ഈജിപ്റ്റിലെ ക്രിസ്ത്യാനികൾ അഥവാ കോപ്റ്ററുകളാണ് ഇതിനെ സാഹിത്യമാധ്യമം ആക്കിയിത്. ഗ്രീക്കു അക്ഷരമാലയോടു കൂടി ജനകീയ അക്ഷര മാലയിൽ നിന്നെടുത്ത ഏഴക്ഷരങ്ങൾ ചേർന്നതാണ് കോപ്റ്റിക് ഭാഷ. ആധുനിക ഈജിപ്റ്റിലെ ഭാഷ അറബിയാണ്. ഈജിപ്റ്റിലെ പ്രാചീനതമമായ അക്ഷരമാല ഹൈറോഗ്ലിഫിക്സ് അതേ. അതു ചിത്രഭാഷയായിരുന്നു. ബി.സി. എട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ജനകീയ എഴുത്തു നിലവിൽ വന്നു. എ.ഡി. 1799-ൽ കണ്ടെടുത്ത റോസെറ്റ ശിലയിൽ ഹൈറോഗ്ലിഫിക്സ്, ജനകീയലിപി, ഗ്രീക്ക് എന്നീ ഭാഷകൾ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു. ഈജിപ്ഷ്യൻ ഭാഷയുടെ പഠനത്തിനു വഴിതെളിച്ചതു ഈ ശിലയാണ്. 

മതം: മിസ്രയീമിലെ മതം ബഹുദേവതാ വിശ്വാസമായിരുന്നു. ആദ്യകാലത്ത് ഓരോ പട്ടണത്തിനും ഓരോ ദേവതയുണ്ടായിരുന്നു. അവയിലെ പല ദേവതകളും മിസ്രയീമ്യമതത്തിൽ അലിഞ്ഞു ചേർന്നു. പ്രധാനദേവതകൾ: 1. സൂര്യദേവനായ റാ: ഹെലിയോ പൊലിസ് അഥവാ സൂര്യ നഗരത്തിൽ പൂജിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. അഞ്ചാം രാജവംശത്തിന്റെ കാലത്താണ് സൂര്യദേവൻ പ്രാബല്യത്തിൽ വന്നത്. 2. ഒസിരിസ്: നൈൽ ദേവനാണ്. ഫലപുഷ്ടിയുടെ ദേവതയായി ആരാധിക്കപ്പെട്ടു. ഗ്രീസിലെയും റോമിലെയും ഗൂഢമതങ്ങൾ ഒസിരിസിനെയും ഐസിസിനെയും ആഗിരണം ചെയ്തു. 3. ഹോറസ്: ഒസിരിസിന്റെയും ഐസിസിന്റെയും പുത്രനായ മറ്റൊരു സൂര്യദേവൻ. 4. ആമെൻ റാ രാജ്യത്തിന്റെ പൊതു ദേവനായിത്തീർന്നു. 5. മെംഫിസിലെ ദേവനാണ് പ്താ. ചന്ദ്രനും ദേവതയായി പൂജിക്കപ്പെട്ടു. പ്രകൃതി വസ്തുക്കളിലും പ്രതിഭാസങ്ങളിലും അദൃശ്യശരീരികൾ വസിക്കുന്നു എന്നവർ വിശ്വസിച്ചു. മുതലയും മീനും പശുവും പൂച്ചയുമെല്ലാം ആരാധ്യവസ്തുക്കളായി മാറി. ദേവതകളിൽ പലതിന്റെയും ശരീരം മനുഷ്യരൂപവും തല മൃഗരൂപവുമാണ്. അഖ്നാതന്റെ കാലത്ത് ഒരു സാർവ്വലൗകിക ദേവനെ അവരോധിക്കുവാൻ ശ്രമം നടത്തി. അതു താൽക്കാലിക ഫലമേ നല്കിയുള്ളൂ. അവരുടെ സാഹിത്യഗ്രന്ഥങ്ങളധികവും മൃതന്മാരെ സംബന്ധിക്കുന്നവയാണ്. മരണാനന്തരജീവിതത്തിൽ അവർ അടിയുറച്ചു വിശ്വസിച്ചിരുന്നു. തന്മൂലം മൃതശരീരങ്ങളെ കേടുകൂടാതെ സൂക്ഷിക്കുവാൻ അവർ കാലവും ധനവും വ്യയം ചെയ്തു. മിസ്രയീമ്യ മതസ്വാധീനം ബൈബിളിലില്ല. പലപ്പോഴും യിസ്രായേല്യർ മിസ്രയീമ്യ ദേവപൂജയിലേക്കു വഴുതിവീണിട്ടുണ്ട്. ഉദാ: കാളക്കുട്ടി പൂജ. 

ചരിത്ര സംക്ഷേപം: ബി.സി. 290-നടുപ്പിച്ച് മാനെതൊ എന്ന പുരോഹിതൻ ഈജിപ്റ്റിന്റെ ചരിത്രം ഗ്രീക്കിലെഴുതി. അതിൽ ഏകീകൃത ഈജിപ്റ്റിന്റെ ചരിത്രത്തെ മുപ്പത്തൊന്നു രാജവംശങ്ങളായി തിരിച്ചു. രാജവംശ ചരിത്രം ആരംഭിക്കുന്നതു ബി.സി. 2900 മുതലും അവസാനിക്കുന്നത് ബി.സി. 332-ലെ അലക്സാണ്ടറിന്റെ ഈജിപ്റ്റ് ആക്രമണത്തോടും ആണ്. നൈൽ തടത്തുനിന്നും സമീപത്തുള്ള മരുപ്രദേശത്തു നിന്നും ശിലായുഗാവശിഷ്ടങ്ങൾ ധാരാളം കണ്ടെടുത്തിട്ടുണ്ട്. നവീന ശിലായുഗത്തിൽ നൈൽ തടത്തിനു സമീപമുളള ചതുപ്പു നിലത്തിനും മരുഭൂമിക്കും ഇടയിലാണ് ജനങ്ങൾ കൂട്ടമായി പാർത്തിരുന്നത്. അവർ ഇഷ്ടികകൊണ്ടു വീടുണ്ടാക്കുകയും കൃഷിനടത്തുകയും ചെയ്തിരുന്നു. ചരിത്രാതീതകാല നാഗരികത ബി.സി. 5000-ൽ ആരംഭിച്ചു. എന്നു കരുതപ്പെടുന്നു. ഈ കാലത്ത് സ്വതന്ത്രജില്ലകൾ ഉദയം ചെയ്തു. അവയിൽ ഓരോന്നിന്റെയും കൊടിയടയാളം സസ്യമോ മൃഗമോ ആയിരുന്നു. ഒടുവിൽ സ്വതന്ത്രജില്ലകളുടെ സ്ഥാനത്ത് രണ്ടു പ്രബലമായ രാഷ്ട്ങ്ങളുണ്ടായി; ദക്ഷിണ ഈജിപ്റ്റം, ഉത്തര ഈജിപ്റ്റം. ദക്ഷിണ ഈജിപ്റ്റിന്റെ തലസ്ഥാനം ഓംബൊസ് (Ombos) ആയിരുന്നു; ചിഹ്നം താമരയും. ഉത്തര ഈജിപ്റ്റിന്റെ തലസ്ഥാനം അലക്സാണ്ടിയയ്ക്ക് അടുത്തുള്ള ബെഹ്ദത് (behdet) ആയിരുന്നു; ദേശീയ ചിഹ്നം പാപ്പിറസും. രാജ്യത്തിന്റെ ഏകീകരണശേഷവും ദ്വന്ദ്വഭാവം നിലനിന്നു. ഭരണാധിപന്മാരുടെ ഔദ്യോഗിക നാമം ”ദക്ഷിണോത്തര ഈജിപ്റ്ററുകളുടെ രാജാവു” എന്നാണ്. ദേശീയ ചിഹ്നത്തിൽ താമരയും പാപ്പിറസും കൂട്ടിച്ചേർത്തു. 

ഈജിപ്റ്റിന്റെ ചരിത്രത്തെ താഴെപ്പറയുന്ന ഘട്ടങ്ങളായി തിരിക്കാം. 1. ആദ്യരാജവംശകാലം. ബി.സി. 2900-2700. 2. പൗരാണിക സാമ്രാജ്യം. 2700-2200. ഇതിനെ പിരമിഡുയുഗം എന്നു വിളിക്കുന്നു. 3. ഒന്നാമത്തെ ഇടക്കാലം. 2200-1900. 4. മദ്ധ്യസാമ്രാജ്യം. 1900-1750. 5. രണ്ടാമത്തെ ഇടക്കാലം. 1750-1570. 6. നവീന സാമ്രാജ്യം. 1570-1150. 7. അപചയം. 1085-332. മാനെതൊയുടെ വിവരണമനുസരിച്ച് മെനസ് അഥവാ നാർമർ ആയിരുന്നു ആദ്യരാജാവും ആദ്യരാജ വംശത്തിന്റെ സ്ഥാപകനും. ഒന്നും രണ്ടും രാജവംശത്തിലെ രാജാക്കന്മാരെ തൈന്യർ എന്നുവിളിക്കുന്നു. അബിദോസിലും മറ്റുമുള്ള ശവകുടീരങ്ങളിൽ നിന്നും എട്ടു രാജാക്കന്മാരുടെ പേരുകൾ അറിയാൻ കഴിഞ്ഞു. ഇവിടെയുള്ള ശവകുടീരങ്ങളും കൊള്ളയടിക്കപ്പെട്ടു. മൂന്നും നാലും രാജവംശങ്ങളുടെ കാലത്ത് (ബി.സി.  2700-2200) തലസ്ഥാനം മെംഫിസിലായിരുന്നു. മുന്നാം രാജവംശത്തിലെ സോസർ എന്ന പ്രഖ്യാത ഫറവോനാണ് സക്കാറയിലെ പിരമിഡു നിർമ്മിച്ചത്. ചരിത്രത്തിൽ അറിയപ്പെടുന്ന പ്രഥമ മഹാശിലാശില്പമാണിത്. അതിന് 57 മീറ്റർ ഉയരമുണ്ട്. നാലാം രാജവംശ സ്ഥാപകനായ കുഫുവാണ് ഏറ്റവും വലിയ പിമ്മിഡിന്റെ നിർമ്മാതാവ്. ഗിസയിൽ നിർമ്മിച്ച ഈ പിരമിഡു 13 ഏക്കർ വ്യാപിച്ചു നില്ക്കുന്നു. അതിന് 148 മീറ്റർ ഉയരമുണ്ട്. 2.5 ടൺ വീതം ഭാരമുള്ള 23 ലക്ഷം ചുണ്ണാമ്പു കൽപാളികളാണ് നിർമ്മാണത്തിന് ഉപയോഗിച്ചത്. അഞ്ചും ആറും രാജവംശത്തിലെ രാജാക്കന്മാരുടെ പിരമിഡുകളുടെ ചുവരുകളിലും ഉള്ളിലേക്കുള്ള പാതകളിലും ലിഖിതങ്ങളുണ്ട്. ഇവയെ പിരമിഡു ഗ്രന്ഥങ്ങളെന്നു വിളിക്കുന്നു. സൂര്യദേവന്റെ സന്നിധിയിൽ മൃതരാജാക്കന്മാർക്കു ലഭിക്കുന്ന മഹത്വപൂർണ്ണമായ മരണാനന്തര ജീവിതമാണ് അവയിലെ പ്രതിപാദ്യം. 

മെംഫിസ് തലസ്ഥാനമാക്കി ഭരിച്ച 7-11 രാജവംശങ്ങളിലെ രാജാക്കന്മാർ ദുർബ്ബലന്മാരായിരുന്നു. അവരുടെ ഭരണകാലം ഏകദേശം 2200-1900 ബി.സി. പന്ത്രണ്ടാം രാജവംശം (1900-1750 ) മദ്ധ്യകാല സാമ്രാജ്യം എന്നറിയപ്പെടുന്നു. തദ്ദേശീയരായ തീബ്യരായിരുന്നു രാജാക്കന്മാർ. പലസ്തീനിലെ ഗോത്രപിതാക്കന്മാരുടെ കാലത്തിനു സമാന്തരമാണ് ഇവരുടെ കാലം. ഇക്കാലത്താണ് യോസേഫ് ഈജിപ്റ്റിൽ പ്രധാനമന്ത്രിയായതും യാക്കോബ് ഈജിപ്റ്റിലെത്തിയതും. ഈജിപ്ഷ്യൻ സാഹിത്യത്തിന്റെ സുവർണ്ണകാലമായിരുന്നു അത്. അമെനെമെസ് ഒന്നാമൻ പുത്രനുവേണ്ടി അനേകം സദൃശവാക്യങ്ങൾ രചിച്ചു. ചെങ്കടലിനെ പൂർവ്വ ഡൽറ്റയിലുള്ള നൈലിന്റെ ഏറ്റവും സമീപസ്ഥമായ ശാഖയുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് കനാൽ നിർമ്മിച്ചു. വ്യവസായത്തിന്റെയും സാമ്പത്തിക അഭിവൃദ്ധിയുടെയും കാലമായിരുന്നു അത്. 13-ഉം 14-ഉം രാജവംശങ്ങളിലെ ചക്രവർത്തിമാർ ദുർബ്ബലന്മാരായിരുന്നു. കൊട്ടാരത്തിലെ ഉപജാപങ്ങൾ മൂലം രാജവാഴ്ചയ്ക്കുടവു തട്ടി. അനന്തരം ഹിക്ക്സോസുകൾ (വിദേശ ഭരണാധികാരികൾ) ഈജിപ്റ്റി ആക്രമിച്ചു കീഴടക്കി. ഇവരെ പൊതുവെ ഇടയരാജാക്കന്മാർ എന്നു വിളിക്കുന്നു. ഹിത്യരുടെയും ഹൂര്യരുടെയും കലർപ്പോടുകൂടിയ ശേമ്യ ജനതയായിരിക്കണം ഹിക്സോസുകൾ. ഡെൽറ്റയിലെ അവാറിസ് ആയിരുന്നു തലസ്ഥാനം. പതിനേഴാം രാജവംശത്തിലെ അവസാനരാജാവായി അഹ്മൊസ് ഹിക്സോസുകളെ ഈജിപ്റ്റിൽ നിന്നും പൂർണ്ണമായി ബഹിഷ്ക്കരിച്ചു. ഈജിപ്റ്റിൽ കുതിരയും രഥവും ഉപയോഗിച്ചതും സാമ്രാജ്യം എന്ന ധാരണയ്ക്ക രൂപം നല്കിയതും ഹിക്സോസുകളായിരുന്നു. 

18-20 രാജവംശങ്ങളുടെ കാലം (ബി.സി. 1570 – 1150) നവീന സാമ്രാജ്യം എന്നറിയപ്പെടുന്നു. ഈജിപ്റ്റിന്റെ സുവർണ്ണകാലമായിരുന്നു അത്. അമെൻഹോട്ടപ് പ്രഥമൻ (1546-1525), തുത്ത്മൊസ് പ്രഥമൻ (1525-1508), തുത്ത്മൊസ് ദ്വിതീയൻ (1503-1504), ഹത്ഷേപ്സുത്ത് രാജ്ഞി (1504-1482), തുത്ത്മൊസ് തൃതീയൻ (1482-1450) എന്നിവരായിരുന്നു ഈ കാലത്ത പ്രതാപികളായ രാജാക്കന്മാർ. തുത്ത്മൊസ് തൃതീയൻ ഒരു വലിയ യോദ്ധാവായിരുന്നു. ഇരുപതു കൊല്ലത്തോളം ഭരണം നടത്തിയ ഹത്ഷേപ്സുത്ത് ആണ് ലോകചരിതത്തിലെ ആദ്യരാജ്ഞിയായി (രാജാധികാരം നടത്തിയ) കരുതപ്പെടുന്നത്. ഇവർക്കു ശേഷമാണ് തുത്ത്മൊസ് മൂന്നാമൻ ഭരണമേറ്റത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാലത്ത് ഈജിപ്ഷ്യൻ സാമ്രാജ്യം പലസ്തീൻ, സിറിയ എന്നിവിടങ്ങളിലേക്കു വ്യാപിച്ചു. മെഗിദ്ദോ യുദ്ധത്തിൽ (ബി.സി. 1482) ഹിത്യരെ തോല്പിച്ചു. മസ്സോറെറ്റിക് പാഠത്തിലെ കാലക്കണക്കനുസരിച്ചു യിസ്രായേൽമക്കളെ പീഡിപ്പിച്ചത് തുത്ത്മൊസ് മൂന്നാമനാണ്. യിസ്രായേൽമക്കൾ മിസ്രയീമിൽ നിന്നും പുറപ്പെട്ടത് അമെൻ ഹൊട്ടപ് ദ്വിതീയന്റെ കാലത്തായിരിക്കണം. അടുത്ത പ്രമുഖരാജാവ് തുത്ത്മൊസ് നാലാമനാണ്. അയാളുടെ പുത്രനായ അമെൻഹൊട്ടപ് തൃതീയന്റെ കാലം (1412 – 1375) അമർണകാലം എന്നറിയപ്പെടുന്നു. അനന്തരം അമെൻ ഹൊട്ടപ് നാലാമൻ (1375-1366) രാജാവായി. ഇയാൾ അഖ്നാതൻ (Akhnaton) എന്നറിയപ്പെട്ടു. അഖ്നാതൻ ആതന്റെ (സൂര്യദേവൻ) ആരാധകനായിരുന്നു. അഖെതാതോനിലേക്കു (തേൽ-എൽ-അമർണ) തലസ്ഥാനം മാറ്റി. എ.ഡി. 1886-ൽ അമർണാ എഴുത്തുകൾ ഇവിടെ നിന്നും കണ്ടെടുത്തു. അമർണയിൽ ആതൻ ദേവനു വേണ്ടി ദൈവാലയങ്ങളും കൊട്ടാരങ്ങളും നിർമ്മിച്ചു. അഖ്നാതന്റെ ജാമാതാവായ തുത്തൻഖാമൻ തീബ്സിൽ തലസ്ഥാനം പുനഃസ്ഥാപിച്ചു തുത്തൻഖാമന്റെ ആഡംബരപൂർണ്ണമായ ശവകുടീരം 1922-ൽ കണ്ടുപിടിച്ചു. 19-ാം രാജവംശത്തിലെ (1353 – 1319) ഹാറംഹബ് പരമ്പരാഗതമായ മതം പുനഃസ്ഥാപിച്ചു. ആതൻദേവന്റെ സ്മാരകങ്ങൾ നശിപ്പിച്ച് ആമൻദേവനെ പ്രതിഷ്ഠിച്ചു. ഒരു വർഷം മാത്രമാണ് റയംസേസ് ഒന്നാമൻ ഭരണം നടത്തിയത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പിൻഗാമി ആയിരുന്നു സേത്തി ഒന്നാമൻ (1318-1299) ഇയാൾ പലസ്തീൻ ആക്രമിച്ചു. റയംസേസ് രണ്ടാമൻ (1299-1232) സിറിയ തിരിച്ചു പിടിക്കുകയും ഹിത്യരുമായി സമാധാനസന്ധി ഉണ്ടാക്കുകയും ചെയ്തു. അടുത്ത രാജാവായ മെറെൻപ്ത (1232-1222 ) ഒരു വലിയ ആക്രമണകാരിയായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രഖ്യാതമായ ശിലാലിഖിതത്തിലാണ് യിസ്രായേൽ ആദ്യമായി പരാമർശിക്കപ്പെടുന്നത്. 20-ാം രാജവംശത്തിൽ (1200-1085) പത്തോളം രാജാക്കന്മാർ ഉണ്ടായിരുന്നു. 

ആമൻ പുരോഹിതനായ ഹരിഹർ അധികാരം പിടിച്ചെടുത്തു 21-ാം രാജവംശം സ്ഥാപിച്ചു. ഇക്കാലത്ത് ലിബ്യരുടെ അധിനിവേശം ഈജിപ്റ്റിലുണ്ടായിരുന്നു. ഷെഷോങ്ക് ഒന്നാമൻ (ശീശക്) 23-ാം രാജവംശം സ്ഥാപിച്ചു. ഇദ്ദേഹം ലിബിയൻ വംശജനും സൈന്യാധിപനും ആയിരുന്നു. 25-ാം രാജവംശം നോബ്യനായിരുന്നു. തുടർന്നു ഭരിച്ച നാലുവംശങ്ങൾക്ക് ചരിത്രത്തിൽ വലിയ പ്രസക്തി ഇല്ല. ബി.സി. 680-നടുപ്പിച്ച് ഈജിപ്റ്റിനു മേൽ അശ്ശൂർ പ്രാബല്യം പ്രാപിച്ചു. ഏസെർ-ഹദ്ദോൻ ഡൽറ്റാ ആക്രമിച്ചു. ഫറവോൻ തഹർക്ക ഉത്തര ഈജിപ്റ്റ് അശ്ശൂരിനു വിട്ടുകൊടുത്തു. അശ്ശൂർ സൈന്യം പിൻവലിച്ചപ്പോൾ തഹർക്ക ഉത്തര ഈജിപ്റ്റിനെ തന്റെ രാജ്യത്തോടു ചേർത്തു. അശ്ശൂർ ബനിപ്പാളിന്റെ കീഴിൽ അശ്ശൂർ വീണ്ടും ഈജിപ്റ്റ് ആക്രമിച്ചു. അശ്ശൂർ ബനിപ്പാളിന്റെ രണ്ടാം ആക്രമണത്തിൽ തീബ്സ് നിരോധിക്കപ്പെട്ടു. (നഹും, 3:8-10). 26-ാം രാജവംശത്തിന്റെ (663-525) സ്ഥാപകൻ പ്സാമെറ്റിക്കസ് ആയിരുന്നു; തലസ്ഥാനം സൈസ്. അദ്ദേഹം 650 വരെയും അശ്ശൂരിനു സാമന്തനായിരുന്നു. 

അശ്ശൂർ രാജാവിനു ബാബിലോണിയയിലെ കലാപം അടിച്ചമർത്തുന്നതിനു ഈജിപ്റ്റിൽ നിന്നും സൈന്യം പിൻവിലിക്കേണ്ടി വന്നു. സന്ദർഭം പാഴാക്കാതെ ഈജിപ്റ്റ് സ്വതന്ത്രമായി. അനന്തരഗാമിയായ നെബോ രണ്ടാമൻ (609-593) 608-ൽ മെഗിദ്ദോയിൽ വച്ച് യോവാശ് രാജാവിനെ കൊന്നു. ബി.സി. 605-ൽ കർക്കെമീശിൽ വച്ചുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ ഈജിപ്റ്റിലെ സൈന്യം പരാജയത്തിന്റെ വക്കിലെത്തി. പിതാവായ നബോപൊലാസർ മരിച്ചതിനെ തുടർന്ന് നെബൂഖദ്നേസറിനു യുദ്ധം നിറുത്തിവച്ചു മടിങ്ങിപ്പോകേണ്ടി വന്നു. അതുകൊണ്ട് ഫറവോൻ നൊഖോ രക്ഷപ്പെട്ടു. തുടർന്നു പ്സാമെറ്റിക്കസ് രണ്ടാമൻ, ഹൊഫ്ര, അമാസിസ് രണ്ടാമൻ, പ്സാമെറ്റിക്കസ് മുന്നാമൻ എന്നിവർ രാജാക്കന്മാരായി. അമാസിസിന്റെ കാലത്തു നെബൂഖദ്നേസർ ഈജിപ്റ്റ് ആക്രമിക്കുവാൻ ശ്രമിച്ചു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭരണത്തിന്റെ അന്ത്യത്തിൽ പാർസി സാമ്രാജ്യം പ്രാബല്യം പ്രാപിച്ചു. പുത്രനായ പ്സാമെറ്റിക്കസ് തൃതീയൻ ഭരണം ആരംഭിച്ചു അധികം നാൾ കഴിയുന്നതിനു മുമ്പു കോരെശിന്റെ പുത്രനായ കാംബിസസ് രണ്ടാമൻ ഈജിപ്റ്റ് കീഴടക്കി. 27-30 രാജവംശങ്ങളുടെ കാലത്ത് ഈജിപ്റ്റ് പാർസികൾക്ക് വിധേയമായിരുന്നു. ബി.സി. 332-ൽ അലക്സാണ്ടർ ചക്രവർത്തി ഈജിപ്റ്റ് കീഴടക്കി. ബി.സി. 30-ൽ ക്ലിയോപാട്ര മരിക്കുന്നതു വരെ ടോളമികളാണ് ഈജിപ്റ്റ് ഭരിച്ചത്.

മിസ്രയീം ബൈബിളിൽ: സമീപസ്ഥ രാജ്യങ്ങളിൽ യിസ്രായേലിനോടുള്ള ബന്ധത്തിൽ പ്രാധാന്യം മിസ്രയീമിനാണ് ഗോത്രപിതാക്കന്മാർക്കു മിസ്രയീം രണ്ടാം വീടായിരുന്നു. ക്ഷാമകാലത്തു ഗോത്രപിതാക്കന്മാരെ ഊട്ടിയതും അവർക്കഭയം നല്കിയതും ഈജിപ്റ്റാണ്. ഹെരോദാവിന്റെ ക്രോധത്തിൽ നിന്നു ശിശുവായ യേശുവിനു മിസ്രയീം സംരക്ഷണം നല്കി. (മത്താ, 2:13-15; ഹോശേ, 11:1). എങ്കിലും യിസ്രായേല്യർക്കു മിസ്രയീമ്യർ അന്യഭാഷയുള്ള ജാതിയാണ്. (സങ്കീ, 114:1).

ക്ഷാമകാലത്തു അബ്രാഹാമും യാക്കോബും പുത്രന്മാരും മിസ്രയീമിനെ ആശ്രയിച്ചു. (ഉല്പ, 12:10-20; 46:6). രാജാവിനു സാറായിലുള്ള താൽപര്യത്തെക്കുറിച്ചു അബ്രാഹാമിനുണ്ടായിരുന്ന ഭയം സാധുവായിരുന്നു. അപ്പക്കാരൻ, പാനപാത്രവാഹകൻ, നൈൽനദിയിലെ പശുക്കൾ, രോമം കത്രിക്കൽ, കരം, സ്വർണ്ണം, രഥങ്ങൾ, സൂര്യനഗരത്തിലെ പുരോഹിതൻ, ലക്ഷണം നോക്കൽ, മമ്മീകരണം, ശവസംസ്കാരച്ചടങ്ങുകൾ, സുഗന്ധവർഗ്ഗമിടൽ എന്നിങ്ങനെ രാഷ്ട്രീയവും സാംസ്കാരികവുമായ അനേകകാര്യങ്ങൾ യോസേഫിന്റെ ചരിത്രത്തിൽ നിന്നും നമുക്കു ലഭിക്കുന്നു. മിസ്രയീമിലെ ബാധകൾ ദേശത്തിന്റെ ഭൂപ്രകൃതിയെക്കുറിച്ചു ഒരു വ്യക്തമായ ചിത്രം നല്കുന്നുണ്ട്. പുറപ്പാടിന്റെ കാലത്തു തന്നെ പല വ്യവസായങ്ങളും ഈജിപ്റ്റിൽ വളർന്നിരുന്നതായി കാണാം. ഇഷ്ടിക നിർമ്മാണം, ആഭരണ നിർമ്മാണം (വെള്ളി, പൊന്നു) എന്നിവയിൽ അവർ വൈദഗ്ധ്യം നേടിയിരുന്നു. (പുറ, 11:2). മെംഫിസ് തുടങ്ങിയ പട്ടണങ്ങളിലെ കാളക്കുട്ടിയുടെ ആരാധന യിസ്രായേല്യരുടെ മനസ്സിൽ തളംകെട്ടി നിന്നു. അടിമവീടായ മിസ്രയീം ദേശം യിസ്രായേല്യർക്കു ഇരുമ്പുലയും ഇരുമ്പുചൂളയുമായിരുന്നു. (ആവ, 4:20; 1രാജാ, 8:51; യിരെ, 11:4). എങ്കിലും മരുഭൂമി പ്രയാണത്തിൽ മിസ്രയീമിലെ സമൃദ്ധിയായ ഭക്ഷണത്തെക്കുറിച്ചു ഓർത്തു അവർ ദുഃഖിച്ചു. മത്സ്യം, വെള്ളരിക്ക, മത്തങ്ങ, ഉള്ളി, ചുവന്നുള്ളി, ചിറ്റുള്ളി എന്നിവയാണ് പ്രധാനം. (സംഖ്യാ, 11:5,6). രാജവാഴ്ചയുടെ തുടക്കത്തിൽ ശൗലിനും ദാവീദിനും മിസ്രയീമിനോടു നേരിട്ടു എന്തെങ്കിലും ബന്ധം ഉണ്ടായിരുന്നതായി കാണുന്നില്ല. ശലോമോൻ ഫറവോന്റെ മകളെ വിവാഹം കഴിച്ചു. ഗേസെർ പിടിച്ച് ഫറവോൻ തന്റെ മകൾക്കു സ്ത്രീധനം നല്കി. (1രാജാ, 9:16). മിസ്രയീമ്യരുടെ സകല ജ്ഞാനത്തെക്കാളും ശലോമോന്റെ ജ്ഞാനം ശ്രഷ്ഠമായിരുന്നു. ശലോമോനു ഈജിപ്റ്റുമായി കച്ചവട ബന്ധമുണ്ടായിരുന്നു. രാജാവിന്റെ കച്ചവടക്കാർ മിസ്രയീമിൽ നിന്നും കുതിരകളെ കൂട്ടമായി വിലയ്ക്കു വാങ്ങിക്കൊണ്ടു വന്നിരുന്നു. (2ദിന, 1:16,17). ദാവീദ് ഏദോമ്യരെ നശിപ്പിച്ചപ്പോൾ ഏദോമ്യനായ ഹദദ് മിസ്രയീമിലേക്കു രക്ഷപ്പെട്ടു. അവൻ മടങ്ങിവന്നു ശലോമോനു പ്രതിയോഗിയായി കഴിഞ്ഞു. നെബാത്തിന്റെ മകനായ യൊരോബെയാം ഈജിപ്റ്റിലേക്കു ഓടിപ്പോയി. മടങ്ങിവന്നു പത്തു യിസ്രായേൽ ഗോത്രങ്ങളെ അധീനപ്പെടുത്തി, ഉത്തരരാജ്യമായ യിസ്രായേലിലെ രാജാവായി. ഇവനാണ് ദാനിലും ബേഥേലിലും കാളക്കുട്ടികളെ പ്രതിഷ്ഠിച്ചതു. (1രാജാ, 12:26-32). രെഹബൈയാമിന്റെ വാഴ്ചയുടെ അഞ്ചാം വർഷം ഈജിപ്റ്റിലെ രാജാവായ ഷെഷോങ്ക് (ശീശക്) പലസ്തീൻ ആക്രമിച്ചു. മെഗിദ്ദോയിൽ വച്ചു ഈജിപ്ഷ്യൻ സൈന്യത്തെ തടയുവാനുള്ള ശ്രമത്തിൽ യോശീയാ രാജാവു വധിക്കപ്പെട്ടു. (2രാജാ, 23:29-30; 2ദിന, 35:20-27). യെരൂശലേമിന്റെ പതനശേഷം യെഹൂദ്യർ അഭയസ്ഥാനമായി കണ്ടത് മിസ്രയീമിനെയാണ്. ശിശുവായ യേശു മിസ്രയീമിൽ അഭയം പ്രാപിച്ചു എന്നതൊഴികെ മിസ്രയീമിനെ സംബന്ധിച്ചുള്ള പുതിയനിയമ പരാമർശങ്ങളൊന്നുമില്ല. 

ലോകത്തിന്റെ പ്രതീകമായിട്ടാണ് മിസ്രയീമിനെ പ്രതിരൂപ വിജ്ഞാനീയം കണക്കാക്കുന്നത്. ഒരിടത്ത് യെരുശലേമിന്റെയും സൊദോമിന്റെയും പര്യായമായി പറയുന്നു. “അവരുടെ കർത്താവു ക്രൂശിക്കപ്പെട്ടതും ആത്മികമായി സൊദോം എന്നും മിസ്രയീം എന്നും പേരുള്ളതുമായ മഹാനഗരത്തിന്റെ വീഥിയിൽ അവരുടെ ശവം കിടക്കുംം.” (വെളി, 11:8). യെശയ്യാ പ്രവാചകൻ ഈജിപ്റ്റിന്റെ ശോഭനമായ ഭാവിയെക്കുറിച്ചു പ്രവചിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഭാവികാലത്ത് അനുഗ്രഹത്തിൽ പ്രഥമസ്ഥാനം മിസ്രയീമിനാണ്. “അന്നാളിൽ യിസ്രായേൽ ഭൂമിയുടെ മദ്ധ്യേ ഒരു അനുഗ്രഹമായി മിസ്രയീമിനോടും അശ്ശൂരിനോടും കൂടെ മൂന്നാമതായിരിക്കും. സൈന്യങ്ങളുടെ യഹോവ അവരെ അനുഗ്രഹിച്ചു; എന്റെ ജനമായ മിസ്രയീമും എന്റെ കൈകളുടെ പ്രവൃത്തിയായ അശ്ശൂരും എന്റെ അവകാശമായ യിസ്രായേലും അനുഗ്രഹിക്കപ്പെടുമാറാകട്ടെ എന്നു അരുളിച്ചെയ്യും.” (യെശ, 19:24,25).