എപ്പിക്കൂര്യർ

അഥേനയിൽവച്ച് അപ്പൊസ്തലനായ പൗലൊസിന് എപ്പിക്കൂര്യരുമായി വാദപ്രതിവാദമുണ്ടായി. (പ്രവൃ, 17:18). ബിസി. 341-നും 270-നും മദ്ധ്യ ജീവിച്ചിരുന്ന യവനദാർശനികനായ എപ്പിക്കൂറസിന്റെ അനുയായികളാണ് എപ്പിക്കൂര്യർ എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെട്ടത്. അണുസിദ്ധാന്തം അവതരിപ്പിച്ച ഡെമോക്രീറ്റസിന്റെ ഒരു ശിഷ്യനായിരുന്നു എപ്പിക്കൂറസിന്റെ ഗുരു. അണുസംയോജനത്താലാണ് പ്രപഞ്ചം ഉണ്ടായതെന്ന് എപ്പിക്കൂറസ് പഠിപ്പിച്ചു. ബി.സി. 306-ൽ അഥേനയിൽ സ്വന്തം ഉദ്യാനത്തിൽ ഒരു പാഠശാല ആരംഭിക്കുകയും അവിടെ തന്റെ സിദ്ധാന്തങ്ങൾ പഠിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ഏഷ്യാമൈനറിലും അലക്സാണ്ഡ്രിയയിലും എപ്പിക്കൂര്യൻ സിദ്ധാന്തങ്ങൾക്കു പ്രചാരം ലഭിച്ചു. റോമിൽ ലുക്രീഷ്യസ് (ബി.സി. 95-50) ആയിരുന്നു ഈ സിദ്ധാന്തത്തിന്റെ പ്രമുഖ വക്താവ്. ആനന്ദത്തിന് ഒരു പ്രായോഗിക മാർഗ്ഗദർശനം തത്ത്വചിന്തയിൽ കണ്ടെത്തുകയായിരുന്നു എപ്പിക്കൂറസിന്റെ ലക്ഷ്യം. കേവല സത്യം കണ്ടെത്തുന്നതിനല്ല, പ്രത്യുത കേവലമായ ആനന്ദം കണ്ടെത്തുന്നതിനായിരുന്നു പ്രാധാന്യം നല്കിയത്. സകല പദാർത്ഥങ്ങളും, മനുഷ്യാത്മാവുപോലും പരമാണുക്കളുടെ സംയോജനം മാത്രമാണെന്നും അതിൽ ദൈവത്തിന്റെ ഇടപെടൽ ഇല്ലെന്നും എപ്പിക്കൂറസ് പഠിപ്പിച്ചു. മരണാനന്തരം ആത്മാവ് പുനസ്സംയോഗം സാധ്യമല്ലാത്തവിധം ശിഥിലീഭവിക്കുമെന്ന് അദ്ദേഹം കരുതി. തന്മൂലം മരണാനന്തര ജീവിതത്തിലും ഉയിർത്തെഴുന്നേല്പിലും എപ്പിക്കൂര്യർ വിശ്വസിച്ചില്ല. ആശകളെ ചുരുക്കുന്നതിലും സുഖത്തെ പിന്തുടരുന്നതിലും അവർ തൃപ്തി കണ്ടെത്തി. എപ്പിക്കൂറസിന്റെ അനുയായികൾ അമിതമായ ഭോഗലോലുപത ജീവിതലക്ഷ്യമായി കണ്ടു. എപ്പിക്കൂര്യൻ സിദ്ധാന്തത്തിന്റെ രൂപഭേദമാണ് ആധുനിക കാലത്തെ ആനന്ദവാദം (Hedonism). പുനരുത്ഥാനത്തെക്കുറിച്ചുള്ള പൗലൊസിന്റെ ഉപദേശം എപ്പിക്കുര്യർക്കു അഗ്രാഹ്യമായിരുന്നു. മരണാന്തര ജിവിതത്തെ നിഷേധിക്കുന്നവനെ യെഹൂദ റബ്ബിമാർ അപിക്കൊറൊസ് എന്നു വിളിച്ചു. അനന്തരകാലത്ത് ഈപദം അവിശ്വാസിയുടെ പര്യായമായിമാറി.

കട്ടാരക്കാരൻ

കഠാരി ആയുധമായി എടുത്തവൻ, കൊലയാളി. (പ്രവൃ, 21:38). സികറിയൊസ് (sikários) എന്ന ഗ്രീക്കുപദം ലത്തീനിൽ നിന്നു കടം കൊണ്ടതാണ്. ‘സിക’ എന്ന ലത്തീൻ പദത്തിനു കഠാരി (dagger) എന്നർത്ഥം. കട്ടാരി, കട്ടാര എന്നിവ കഠാരിയുടെ രൂപഭേദങ്ങളാണ്. കൊല ചെയ്യാൻ വേണ്ടി കഠാരി ഒളിച്ചുകൊണ്ടു നടക്കുന്നവനാണ് കട്ടാരക്കാരൻ. യെഹൂദയിൽ ഫേലിക്സിനു ശേഷം രൂപംകൊണ്ട ഒരു വിപ്ലവസംഘം ആണ് കട്ടാരക്കാർ. അവർ ഉത്സവകാലങ്ങളിൽ ആൾക്കൂട്ടത്തിലിടകലർന്ന് ആരും കാണാതെ രാഷ്ട്രീയപ്രതിയോഗികളെ കൊലചെയ്തിരുന്നു.

എരിവുകാരൻ

അരാമ്യഭാഷയിലെ കനാന്യൻ (Cananaean) എന്നതിന്റെ ഗ്രീക്കു രൂപമാണ് എരിവുകാരൻ. അപ്പൊസ്തലനായ ശിമോന്റെ സ്ഥാനപ്പേര് എരിവുകാരൻ എന്നായിരുന്നു. (ലൂക്കൊ, 6:15; അപ്പൊ, 1:13). ശിമോൻ പത്രൊസിനെയും മേല്പറഞ്ഞ ശിമോനെയും വേർതിരിച്ചു കാണിക്കാൻ എരിവുകാരൻ എന്ന വിശേഷണം ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നു. സമാന്തരപട്ടികയിൽ മത്തായി 10:4-ലും, മർക്കൊസ്  3:18-ലും കനാന്യനായ ശിമോൻ എന്നു പറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. എരിവുകാരൻ എന്ന പദത്തിന് ശുഷ്കാന്തിയുള്ളവൻ എന്നർത്ഥം. കനാന്യൻ എന്ന പദത്തിന്റെ ധാത്വർത്ഥം ‘എരിവുകാരൻ’ ആണെന്നു കരുതുന്ന പണ്ഡിതന്മാരുണ്ട്. ദൈവസേവയിൽ എരിവുള്ളവൻ (അപ്പൊ, 22:3) എന്നും, പിതൃപാരമ്പര്യത്തിൽ എരിവേറിയവൻ (ഗലാ, 1:14) എന്നും പൗലൊസ് തന്നെക്കുറിച്ചു പറയുന്നുണ്ട്. യെഹൂദന്മാരുടെ ഇടയിൽ ഉണ്ടായിരുന്ന ഒരുവിഭാഗം തീവ്രവാദികൾ ‘എരിവുകാർ’ എന്ന പേരിലറിയപ്പെട്ടിരുന്നു. റോമൻഭരണത്തിൽ നിന്നും യെഹൂദജനതയെ സ്വതന്ത്രരാക്കുകയായിരുന്നു അവരുടെ ലക്ഷ്യം. എന്നാൽ റോം അവരെ പൂർണ്ണമായി നശിപ്പിച്ചു.

ആ എഴുപത്തഞ്ചുപേർ

യാക്കോബിൻ്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മിസ്രയീമിലേക്ക് കുടിയേറിയ എബ്രായജനം എഴുപത് പേരെന്നാണ് ഉല്പത്തിയിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നത്: “മിസ്രയീമിൽ വന്നരായ യാക്കോബിന്റെ കുടുംബം ആകെ എഴുപതു പേർ.” (46:27). എന്നാൽ, സ്തെഫാനൊസിൻ്റെ പ്രസംഗത്തിൽ പറയുന്നത് എഴുപത്തഞ്ചു പേരെന്നാണ്: “യോസേഫ് ആളയച്ചു തന്റെ പിതാവായ യാക്കോബിനെയും കുടുംബത്തെ ഒക്കെയും വരുത്തി; അവർ ആകെ എഴുപത്തഞ്ചു പേരായിരുന്നു.” (പ്രവൃ, 7:14). ഈ പ്രശ്നം പരിഹരിക്കാൻ സെപ്റ്റ്വജിൻ്റ് ബൈബിളിൽ യാക്കോബിൻ്റെ പുത്രിപുത്രന്മാരുടെയും പൌത്രിപൌത്രന്മാരുടെയും പട്ടികയിൽ (ഉല്പ, 46:7-27) മനശ്ശെയുടെയും എഫ്രയീമിൻ്റെയും മക്കളുടെയും കൊച്ചുമക്കളുടെയും അഞ്ചു പേരുകൾ ചേർത്തിട്ടുണ്ട്. മനശ്ശെയുടെ മകൻ മാഖീർ, മാഖീരിൻ്റെ മകൻ ഗിലെയാദ്, എഫ്രയീമിൻ്റെ മകൻ ശൂഥേലഹ്, താം (Taam), ശൂഥേലഹിൻ്റെ മകൻ എദോം (Edom). (ഉല്പ, 46:20; 1ദിന, 7:14; സംഖ്യാ, 26:29; സംഖ്യാ, 26:36). ശൂഥേലഹിൻ്റെ സഹോദരൻ്റെ പേർ ‘ ‘ബെരീയാവു’ എന്നും (1ദിന, 7:23), മകൻ്റെ പേർ ‘ഏരാൻ’ (സംഖ്യാ, 26:36) എന്നുമാണ് സത്യവേദപുസ്തകത്തിൽ കാണുന്നത്. എന്നാൽ സെപ്റ്റ്വജിൻ്റിലെ ഈ പരിഹാരം നീതിയുക്തമല്ലെന്ന് മനസ്സിലാക്കാം. കാരണം, “മിസ്രയീംദേശത്തു ഒക്കെയും ബഹു സുഭിക്ഷമായ ഏഴു സംവത്സരം വരും. അതു കഴിഞ്ഞിട്ടു ക്ഷാമമുള്ള ഏഴു സംവത്സരം വരും;” (ഉല്പ, 41:29,30) എന്നാണ് യോസേഫ് ഫറവോൻ്റെ സ്വപ്നം വ്യാഖ്യാനിച്ച് പറഞ്ഞത്. മിസ്രയീം ദേശത്തെ സുഭിക്ഷകാലത്താണ് ആസ്നത്ത് യോസേഫിന് മക്കളെ പ്രസവിക്കുന്നത്. (ഉല്പ, 41:50). അതിനുശേഷമുള്ള ക്ഷാമകാലത്താണ് യാക്കോബും മക്കളും മിസ്രയീമിലേക്ക് കുടിയേറുന്നത്. ആ സമയത്ത് മനശ്ശെയ്ക്കും എഫ്രയീമിനും വിവാഹംപോലും കഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ടാകില്ല; അവർ ബാലന്മാരാണ്. തന്മൂലം, മനശ്ശെയുടെയും എഫ്രയീമിൻ്റെയും മക്കളും കൊച്ചുമക്കളും പട്ടികയിൽ ഉൾപ്പെടുന്നവരല്ല. എന്നാൽ, എബ്രായ ബൈബിളിൽ അഥവാ നമ്മുടെ സത്യവേദപുസ്തകത്തിൽ നിന്നുതന്നെ എഴുപത്തഞ്ചു പേരുടെ കൃത്യം കണക്കു ലഭിക്കും. അതു ചുവടെ ചേർക്കുന്നു:

1. രൂബേന്റെ പുത്രന്മാർ: (ഉല്പ, 46:9)

2. ഹാനോക്, 

3. ഫല്ലൂ, 

4. ഹെസ്രോൻ, 

5. കർമ്മി. 

6. ശിമെയോന്റെ പുത്രന്മാർ: (ഉല്പ, 46:10)

7. യെമൂവേൽ, 

8. യാമീൻ, 

9. ഓഹദ്, 

10. യാഖീൻ, 

11. സോഹർ, 

12. ശൌൽ. 

13. ലേവിയുടെ പുത്രന്മാർ: (ഉല്പ, 46:11)

14. ഗേർശോൻ, 

15. കഹാത്ത്, 

16. മെരാരി. 

17. യെഹൂദയുടെ പുത്രന്മാർ: (ഉല്പ, 46:12)

  –   ഏർ, 

  –   ഓനാൻ, 

18. ശേലാ,

19. പേരെസ്, 

20. സേരഹ്;  

21. ഹെസ്രോൻ, 

22. ഹാമൂൽ. 

23. യിസ്സാഖാരിന്റെ പുത്രന്മാർ: (ഉല്പ, 46:13)

24. തോലാ, 

25. പുവ്വാ, 

26. യോബ്, 

27. ശിമ്രോൻ. 

28. സെബൂലൂന്റെ പുത്രന്മാർ: (ഉല്പ, 46:14)

29. സേരെദ്, 

30. ഏലോൻ, 

31. യഹ്ളെയേൽ

32. ദീന 

33. ……..

യാക്കോബിനു ലേയയിൽ ജനിച്ച പുത്രന്മാരും അവരുടെ മക്കളുമായി 33 പേർ എന്നാണ് പറഞ്ഞിരിക്കുന്നത്. (ഉല്പ, 46:15). അവരിൽ യെഹൂദയുടെ പുത്രന്മാരായ ഏർ, ഓനാൻ എന്നിവർ കനാൻ ദേശത്തുവെച്ചു മരിച്ചുപോയതായും പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. (ഉല്പ, 46:12). അപ്പോൾ മരിച്ചുപോയവരെ കിഴിച്ചാൽ, ദീനയെയും ചേർത്ത് 32 പേരെ ആകുന്നുള്ളൂ. എന്നാൽ, ”അവന്റെ പുത്രന്മാരും പുത്രിമാരും എല്ലാം കൂടെ മുപ്പത്തിമൂന്നു പേർ ആയിരുന്നു” (ഉല്പ, 46:15) എന്നു പ്രത്യേകം പറഞ്ഞിട്ടുമുണ്ട്. ഇവിടെ ‘പുത്രിമാർ’ എന്നു പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതിനാൽ, ദീനയെക്കൂടാതെ പേർ പറയപ്പെടാത്ത ഒരു കൊച്ചുമകൾ കൂടിയുണ്ടെന്ന് ന്യായമായും മനസ്സിലാക്കാം.

34. ഗാദിന്റെ പുത്രന്മാർ: (ഉല്പ, 46:16)

35. സിഫ്യോൻ, 

36. ഹഗ്ഗീ, 

37. ശൂനീ, 

38. എസ്ബോൻ, 

39. ഏരി, 

40. അരോദീ, 

41. അരേലീ. 

42. ആശേരിന്റെ പുത്രന്മാർ: (ഉല്പ, 46:17)

43. യിമ്നാ, 

44. യിശ്വാ, 

45. യിശ്വീ, 

46. ബെരീയാ;   

47. സേരഹ് (സഹോദരി).

48. ബെരീയാവിന്റെ പുത്രന്മാർ: ഹേബെർ

49. മൽക്കീയേൽ. 

“ഇവർ ലാബാൻ തന്റെ മകളായ ലേയെക്കു കൊടുത്ത സില്പയുടെ പുത്രന്മാർ; അവൾ യാക്കോബിന്നു ഈ പതിനാറു പേരെ പ്രസവിച്ചു.” (ഉല്പ, 46:18).

50. യോസേഫിൻ്റെ പുത്രന്മാർ: (ഉല്പ, 46:20)

51. മനശ്ശെ

52. എഫ്രയീം  

53. ബെന്യാമിന്റെ പുത്രന്മാർ: (ഉല്പ, 46:21)

54. ബേല

55. ബേഖെർ, 

56. അശ്ബെൽ, 

57. ഗേരാ, 

58. നാമാൻ, 

59. ഏഹീ, 

60. രോശ്, 

61. മുപ്പീം, 

62. ഹുപ്പീം, 

63. ആരെദ്.

“ഇവർ റാഹേൽ യാക്കോബിന്നു പ്രസവിച്ച പുത്രന്മാർ; എല്ലാംകൂടെ പതിന്നാലു പേർ.” (ഉല്പ, 46:22).

64. ദാന്റെ പുത്രൻ: (ഉല്പ, 46:23)

65. ഹൂശീം. 

66. നഫ്താലിയുടെ പുത്രന്മാർ: (ഉല്പ, 46:24)

67. യഹസേൽ, 

68. ഗൂനീ, 

69. യേസെർ, 

70. ശില്ലോ.

“ഇവർ ലാബാൻ തന്റെ മകളായ റാഹേലിന്നു കൊടുത്ത ബിൽഹയുടെ പുത്രന്മാർ; അവൾ യാക്കോബിന്നു ഇവരെ പ്രസവിച്ചു; എല്ലാംകൂടെ ഏഴുപേർ.” (ഉല്പ, 46:25). 33+16+14+7=70 പേർ. “യോസേഫിന്നു മിസ്രയീമിൽവെച്ചു ജനിച്ച പുത്രന്മാർ രണ്ടുപേർ; മിസ്രയീമിൽ വന്നരായ യാക്കോബിന്റെ കുടുംബം ആകെ എഴുപതു പേർ.” (ഉല്പ, 46:27). യാക്കോബിന്റെ പുത്രന്മാരുടെ ഭാര്യമാരെ കൂടാതെയാണ് ഈ കണക്കെന്നു പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. (ഉല്പ, 46:26). എന്നാൽ, യാക്കോബിനെയോ, യാക്കോബിൻ്റെ ഭാര്യമാരെയോ അഥവാ, ഗോത്രപിതാക്കന്മാരുടെ അമ്മമാരെയോ ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുമില്ല. അവരെയും കൂടി ചേർത്തുനോക്കാം. യാക്കോബിൻ്റെ ഭാര്യയായ റാഹേൽ എഫ്രാത്തയ്ക്ക് അടുത്തുവെച്ച് ബെന്യാമീനെ പ്രസവിക്കുമ്പോൾ മരിച്ചുപോയിരുന്നു. (ഉല്പ, 35:16-18). ശേഷിക്കുന്നത്, യാക്കോബും ലേയയും, വെപ്പാട്ടിമാരായ സില്പയും ബിൽഹയുമാണ്. കൂടാതെ, യോസേഫിൻ്റെ ഭാര്യയായ ആസ്നത്തും ഇതിൽപ്പെടും. പട്ടികയിൽനിന്ന് ഒഴിവാക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത് ഗോത്രപിതാക്കന്മാരുടെ ഭാര്യമാരെ മാത്രമാണ്. ആസ്നത്ത് യോസേഫിൻ്റെ ഭാര്യയെന്നതിലുപരി, ഗോത്രപിതാക്കന്മാരായ മനശ്ശെയുടെയും എഫ്രയീമിൻ്റെയും അമ്മയാണ്. മാത്രമല്ല, ഈ പട്ടികയിൽ യാക്കോബ് (46:15), ലേയ (46:15), സില്പ (46:18), ആസ്നത്ത് (46:20), ബിൽഹ (46:25) എന്നീ അഞ്ചു പേരുകൾ പറഞ്ഞിട്ടുമുണ്ട്. അപ്പനായ യാക്കോബും നാല് അമ്മമാരും എഴുപത് മക്കളും ചേരുമ്പോൾ എഴുപത്തഞ്ചു (75) പേരെന്നു കിട്ടും.

ഉയിർത്തെഴുന്നേറ്റ ക്രിസ്തു 

ക്രിസ്ത്യാനിയുടെ പ്രത്യേകതയും പ്രഭാവവും പ്രത്യാശയും ഉയിർത്തെഴുന്നേറ്റ യേശുക്രിസ്തുവാണ്. എന്തെന്നാൽ ലോകാരംഭം മുതൽ ഇന്നുവരെയും രാജാക്കന്മാരും നേതാക്കന്മാരും ധീരന്മാരും വീരന്മാരും മതസ്ഥാപകന്മാരും മഹാന്മാരുമെല്ലാം മരണത്തിലൂടെ എന്നെന്നേക്കുമായി ലോകത്തോടു യാത്രപറഞ്ഞ്, ശരീരത്തിന്റെ പഴയ രൂപമോ ഭാവമോ വീണ്ടും പ്രാപിക്കുവാൻ കഴിയാതെ മണ്ണിൽ അലിഞ്ഞുചേർന്നു മണ്ണായി മാറുന്നു. പുനർജ്ജന്മത്തിൽ വിശ്വസിക്കുകയും പുനർജ്ജനനം നടക്കുന്നുവെന്ന് അവകാശപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നവർ തങ്ങളുടെ പരേതർ വീണ്ടും ഈ ഭൂമിയിൽ ജനിച്ചു വളരുന്നതിനായി കാത്തിരിക്കുന്നവരാണ്. മാനവചരിത്രത്തിൽ കർത്താവായ യേശുക്രിസ്തുവിനെ മാത്രം മരണത്തിന് മണ്ണോടുചേർക്കുവാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. യേശുക്രിസ്തുവിനെ ക്രൂശിൽ തറച്ചുകൊന്ന്, അവന്റെ കല്ലറ മുദ്രവച്ച് റോമൻ പടയാളികളെ കാവൽ നിർത്തിയിട്ടും യേശു മൂന്നാം ദിവസം ഉയിർത്തെഴുന്നേറ്റു. പുനർജ്ജനനത്തെ കുറിച്ചുള്ള കഥകൾപോലെ എവിടെയോ ഏതോ ഒരിടത്ത് ശിശുവായി ജനിക്കുകയല്ല, പിന്നെയോ തന്നെ ക്രൂശിക്കുന്നതിനു മുമ്പുള്ള അതേ ശാരീരിക അവസ്ഥയിൽ, ശരീരത്തിനു യാതൊരു ജീർണ്ണതയുമില്ലാതെ യേശു ഉയിർത്തെഴുന്നേറ്റു. യേശുവിന്റെ ജനനത്തിനു നൂറ്റാണ്ടുകൾക്കു മുമ്പുതന്നെ അവന്റെ ജനനമരണങ്ങളെക്കുറിച്ച് സർവ്വശക്തനായ ദൈവം പ്രവാചകന്മാരിലൂടെ ലോകത്തെ അറിയിച്ചിരുന്നു. താൻ ക്രൂശിക്കപ്പെടുമെന്നും മൂന്നാം ദിവസം ഉയിർത്തെഴുന്നേല്ക്കുമെന്നും യേശു മുന്നമേ പ്രഖ്യാപിച്ചിരുന്നു. തങ്ങളുടെ കാവൽക്കാരെയും മുദ്രവച്ച കല്ലറയെയും ഭേദിച്ച്, യേശു മരണത്തെ ജയിച്ച് ഉയിർത്തെഴുന്നേറ്റു എന്നത് ഒരു മുത്തശ്ശിക്കഥയോ കെട്ടുകഥയോ ആക്കി മാറ്റുവാൻ യെഹൂദാ മതമേധാവികൾ ശ്രമിച്ചുനോക്കി. പക്ഷേ അവർ പരാജയപ്പെട്ടു. ഉയിർത്തെഴുന്നേറ്റ കർത്താവിനെ അനേകർ കണ്ടു. സ്വപ്നത്തിലല്ല, ദർശനത്തിലല്ല, മജ്ജയും മാംസവുമുള്ള മനുഷ്യനായി . ആണിപ്പാടുള്ള കൈകളും കാലുകളും കുത്തിത്തുളച്ച വിലാപ്പുറവുമുള്ള യേശുവിനെ അനേകർ കണ്ടു. (യോഹ, 20:25-27). ഉയിർത്തെഴുന്നേറ്റ യേശു പലരോടും സംസാരിച്ചു. (യോഹ, 20:19-23). ചിലർ യേശുവിനെ സ്പർശിച്ചുനോക്കി. (യോഹ, 20:27). യേശു അവരിൽ നിന്നു വാങ്ങി ഭക്ഷിച്ചു. (ലൂക്കൊ, 24:42,43). യേശു ചിലരോടൊപ്പം നടന്നു. മീൻപിടിക്കുവാൻ പോയ തന്റെ ചില ശിഷ്യന്മാർക്ക് ഭക്ഷണം ഒരുക്കി കാത്തിരുന്നു. (യോഹ, 21:12). അവൻ അഞ്ഞൂറിലധികം പേർക്ക് പ്രത്യക്ഷനാകുകയും താൻ ജീവിച്ചിരിക്കുന്നു എന്നു തെളിയിക്കുകയും ചെയ്തു. (1കൊരി, 15:6). അതേ, ഉയിർത്തെഴുന്നേറ്റ യേശു ഒരു യാഥാർത്ഥ്യമായിരുന്നു. അതുകൊണ്ടാണ് യെഹൂദാസഭ അതിന്റെ സർവ്വശക്തിയുമുപയോഗിച്ച് യേശുവിന്റെ ശരീരം ശിഷ്യന്മാർ മോഷ്ടിച്ചതാണെന്ന് പ്രചരണം നടത്തിയപ്പോൾ അതു ദയനീയമായി പരാജയപ്പെടുവാൻ ഇടയായത്. അതേ, ഉയിർത്തെഴുന്നേറ്റ യേശു ജീവിക്കുന്നു. ഇന്നും ……. എന്നും ……

ആമേൻ

ക്രൈസ്തവലോകം മുഴുവൻ ചിരപ്രതിഷ്ഠ നേടിയ രണ്ടു എബ്രായപദങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ആമേൻ. ഒരു പ്രസ്താവനയെ സ്ഥിരീകരിക്കുവാൻ ഉപയോഗിക്കുന്ന പദമാണിത്.  വാസ്തവമായി, നിശ്ചയമായി, സത്യമായി മുതലായ അർത്ഥങ്ങളിൽ പ്രയോഗിക്കുന്നു. ഗ്രീക്കിലും ഇംഗ്ലീഷിലും മലയാളത്തിലും ആമേൻ എന്ന പദത്തെ തത്സമമായി സ്വീകരിച്ചു. യഹോവ തന്നെ സത്യദൈവം (ആവ, 7:9), വിശ്വസ്തനായ യഹോവ (യെശ, 49:7), സത്യദൈവം (യെശ, 65:16) എന്നീ വാക്യഭാഗങ്ങൾ ആമേൻ എന്താണെന്നു വ്യക്തമാക്കുന്നു. യെശയ്യാവ് 65:16-ൽ ‘ആമേൻ ആയ ദൈവം എന്നാണു’ എബ്രായയിൽ. സത്യവാനും വിശ്വസ്തനും ആയ യഹോവയുടെ സാക്ഷ്യങ്ങളും (സങ്കീ, 19:7; 111:7), ഭയനിർദ്ദേശങ്ങളും (ഹോശേ, 5:9), വാഗ്ദത്തങ്ങളും (1കൊരി, 1:20) ആമേൻ അത്രേ. പരസംഗം ചെയ്തു എന്നു സംശയിക്കപ്പെട്ട ഭാര്യ പുരോഹിതന്റെ ശാപോച്ചാരണത്തിന് ആമേൻ പറയണം. (സംഖ്യാ, 5:22). സ്തുതി, സ്തവം, സ്തോത്രം എന്നിവയോട് ആമേൻ പറയണം. (1ദിന, 16:16; നെഹെ, 8:6; യിരെ, 11:5; റോമ, 11:36). ന്യായപ്രമാണത്തിന്റെയും അതു ലംഘിച്ചാലുള്ള ശിക്ഷയുടെയും അംഗീകരണമായും (ആവ, 27:15-26; സംഖ്യാ, 5:22; നെഹെ, 5:13) ആമേൻ പറഞ്ഞിരുന്നു. സങ്കീർത്തനങ്ങളെ അഞ്ചു പുസ്തകങ്ങളായി വിഭജിച്ചപ്പോൾ ഓരോന്നിന്റെയും അവസാനം ആമേൻ ചേർത്തു. (സങ്കീ, 41:13; 72:19; 89:52; 106:48). 

യേശുക്രിസ്തു തന്റെ പ്രഖ്യാപനങ്ങൾക്കു ആധികാരിത നല്കുവാൻ ആമേൻ ആവർത്തിച്ചുപയോഗിച്ചു. യോഹന്നാൻ സുവിശേഷത്തിൽ ഇരുപത്തഞ്ചു സ്ഥാനങ്ങളിൽ ”ആമേൻ, ആമേൻ” എന്നു കാണുന്നു: (1:51; 3:3, 5, 11; 5:19, 24, 25; 6:26, 32, 47, 53; 8:34, 51, 58; 10:1, 7; 12:24; 13:16, 20, 21, 38; 14:12; 16:20, 23; 21:18). ലൂക്കൊസ് ഒരിടത്തും ആമേൻ ഉപയോഗിക്കുന്നില്ല. മത്തായി 16:28, മർക്കോസ് 9:1 എന്നിവിടങ്ങളിൽ ആമേൻ; മലയാളത്തിൽ – സത്യമായിട്ടു എന്നു ഭാഷാന്തരം ചെയ്തിരിക്കുന്നു. ലൂക്കൊസ് സമാന്തരസ്ഥാനത്തു  അലീഥോസ് – സത്യം ആണ് പ്രയോഗിച്ചിട്ടുള്ളത്. (9:27). വെളിപ്പാട് 3:14-ൽ ക്രിസ്തുവിന്റെ ഉപനാമമാണ് ആമേൻ. ദൈവത്തിന്റെ വാഗ്ദാനങ്ങളും നിർണ്ണയങ്ങളും ക്രിസ്തുവിൽ സമ്മുഖമാണ്. “ദൈവത്തിന്റെ വാഗ്ദത്തങ്ങൾ എത ഉണ്ടെങ്കിലും അവനിൽ ഉവ്വ് എന്നത്രേ. അതുകൊണ്ടു ഞങ്ങളാൽ ദൈവത്തിനു മഹത്വം ഉണ്ടാകുമാറു അവനിൽ ആമേൻ എന്നും തന്ന.” (1കൊരി, 1:20). തങ്ങൾക്കുവേണ്ടി അർപ്പിക്കപ്പെടുന്ന പ്രാർത്ഥനയോടും സ്തോത്രത്തോടും ഒപ്പം ആദിമസഭ ആമേൻ പറയുമായിരുന്നു. (1കൊരി, 14:16).

ശീലോഹാം കുളം (Pool of Siloam) 

ശീലോഹാം കുളം

തിരുവെഴുത്തുകളിൽ മൂന്നു പ്രാവശ്യം ശീലോഹാം കുളത്തെക്കുറിച്ചു പറയുന്നുണ്ട്. (നെഹെ, 3:15; യെശ, 8:6; യോഹ, 9:7). ശീലോഹാം കുളവും (നെഹ, 3:15) ദാവീദിന്റെ നഗരത്തിന്റെ പടിക്കെട്ടും (നെഹെ, 12;37) രാജോദ്യാനവും അടുത്തടുത്താണ്. യേശു കുരുടനെ ശീലോഹാം കുളത്തിൽ പോയി കഴുകാൻ അയച്ചു. അതിൽ നിന്നും കുളം ദൈവാലയത്തിനു അടുത്താണെന്നു വ്യക്തമാകുന്നു. കൂടാരപ്പെരുന്നാളിനു ഈ കുളത്തിൽ നിന്നു വെള്ളം സ്വർണ്ണപാത്രത്തിൽ ദൈവാലയത്തിലേക്കു കൊണ്ടുവരും. ഇതിനെ ചൂണ്ടിയായിരിക്കണം കർത്താവു പറഞ്ഞത്. “ദാഹിക്കുന്നവൻ എല്ലാം എന്റെ അടുക്കൽ വന്നു കുടിക്കട്ടെ.” (യോഹ, 7:37).

ഗീഹോൻ ഉറവിൽ നിന്നു 540 മീറ്റർ നീളമുള്ള നീർപ്പാത്തി വഴിയാണ് വെള്ളം ശീലോഹാം കുളത്തിൽ എത്തുന്നത്. പാറയിലൂടെയാണ് നീർപ്പാത്തി നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. യെരൂശലേമിന്റെ പരിസരത്തുള്ള ഒരേയൊരു ശുദ്ധജല ഉറവ ഇതു മാത്രമാണ്. നഗരം നിരോധിക്കപ്പെടുന്ന സമയം പട്ടണത്തിനു വെളിയിലുള്ള ശത്രുക്കൾക്കു് ജലം ലഭിക്കാതിരിക്കുന്നതിനും പട്ടണത്തിലുള്ളവർക്കു ജലം ലഭിക്കുന്നതിനും വേണ്ടിയാണ് ഈ നീർപ്പാത്തി നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. നഗരമതിലിനു വെളിയിൽ കിദ്രോൻ താഴ്വരയ്ക്കു മുകളിലുള്ള ചരിഞ്ഞ പാറക്കെട്ടിലാണ് ഉറവ ഉത്ഭവിക്കുന്നത്. യുദ്ധകാലത്ത് ഈ ഉറവ അടച്ചുകളയാം. അശ്ശൂർ രാജാവായ സൻഹേരീബ് യെരൂശലേമിനെ ആക്രമിക്കാൻ ഒരുങ്ങിയപ്പോൾ യെഹിസ്കീയാ രാജാവു പട്ടണത്തിനു പുറത്തുള്ള ഉറവുകളും തോടും അടെച്ചുകളഞ്ഞു. (2ദിന, 32:3-4). 

ശീലോഹാം കുളം ദീർഘചതുരശ്ര രൂപമാണ്. അതു ഭാഗികമായി പാറയിൽ കുഴിച്ചതും ഭാഗികമായി കല്പണി കൊണ്ടു കെട്ടിപ്പൊക്കിയതുമാണ്. കുളത്തിന് 15.9 മീറ്റർ നീളവും 5.4 മീറ്റർ വീതിയും 5.7 മീറ്റർ ആഴവുമുണ്ട്. ഈ നീർപ്പാത്തിയെക്കുറിച്ചാദ്യം അറിവു ലഭിക്കുന്നതു് 1838-ലാണ്. അമേരിക്കൻ സഞ്ചാരിയായ എഡ്വേർഡു റോബിൻസനും അദ്ദേഹത്തിന്റെ മിഷണറി സുഹ്യത്തായ ഏലിസ്മിത്തും ചേർന്നാണ് അതു പര്യവേക്ഷണം നടത്തിയത്. 1867-ൽ ക്യാപ്റ്റൻ ചാർലസ് വാറനും ഈ നീർപാത്തിയെ പര്യവേക്ഷണം ചെയ്തു. ഇവരാരും തന്നെ നീർപ്പാത്തിയിൽ ശീലോഹാം കുളത്തിനടുത്തുണ്ടായിരുന്ന ഒരു ലിഖിതം കണ്ടില്ല. 1880-ൽ ഒരു കുട്ടിയാണ് ലിഖിതം കണ്ടത്. തുടർന്ന് ഈ ലിഖിതം സെയ്സി മറ്റു പണ്ഡിതന്മാരുടെ സഹായത്തോടുകൂടി നിർദ്ധാരണം ചെയ്തു. പൗരാണിക എബ്രായഭാഷയിലെഴുതിയ ആറുവരികളുണ്ട്. ലിഖിതത്തിന്റെ ആദ്യ പകുതി നഷ്ടപ്പെട്ടു. ഈ ലിഖിതം വെട്ടിയെടുത്തു ഇപ്പോൾ ഇസ്താൻബൂളിൽ സൂക്ഷിച്ചിരിക്കുകയാണ്.

ബൈബിളിൽ പറഞ്ഞിട്ടുള്ള മറ്റു പ്രധാന കുളങ്ങൾ ഇവയാണ്: ഗിബെയോനിലെ കുളം. (2ശമൂ, 2:13); ഹെബ്രോനിലെ കുളം. (2ശമൂ, 4:12); ശമര്യയിലെ കുളം. (1രാജാ, 22:38); ഹെശ്ബോനിലെ കുളം. (ഉത്ത, 7:5); രാജോദ്യാനത്തിന്റെ നീർപ്പാത്തിക്കരികെയുള്ള കുളം. (നെഹ, 3:15); മേലത്തെ കുളം. (2രാജാ, 18:17; യെശ, 7:3; 36:2); ഹിസ്കീയാരാജാവ് നിർമ്മിച്ചകുളം. (2രാജാ, 20:20); താഴത്തെ കുളം. (യെശ, 22:9); പഴയ കുളം. (യെശ, 22:11); രാജാവിന്റെ കുളം. (നെഹ, 2:14); വെട്ടിക്കുഴിച്ച കുളം. (നെഹെ, 3:16).

ചില കുളങ്ങൾ ചരിത്രസംഭവങ്ങൾക്കു സാക്ഷിയാണ്. അബ്നേറുടെയും ദാവീദിന്റെയും സൈന്യങ്ങൾ തമ്മിൽ യുദ്ധം നടന്നത് ഗിബെയോനിലെ കുളത്തിനരികെ വെച്ചായിരുന്നു. (2ശമൂ, 2:13). ആഹാബിന്റെ രഥം കഴുകിയത് ശമര്യയിലെ കുളത്തിലായിരുന്നു. പ്രവചനമനുസരിച്ചു ആഹാബിന്റെ രക്തം നായ്ക്കൾ നക്കിയത് അപ്പോഴാണ്. (1രാജാ, 22:38). യെരൂശലേമിലെ ബേഥേസ്ദാ കുളവും (യോഹ, 52-7), ശിലോഹാം കുളവും (യോഹ, 9:7) രോഗസൗഖ്യവുമായി ബന്ധമുള്ളതായി കരുതിപ്പെട്ടു. ഉത്തമഗീതത്തിൽ പ്രിയയുടെ കണ്ണുകളെ കുളങ്ങളോടാണ് ഉപമിച്ചിട്ടുള്ളത്. (ഉത്ത, 7:5).

ബേഥെസ്ദാ കുളം (Pool of Bethesda)

ബേഥെസ്ദാ കുളം

പേരിനർത്ഥം — കൃപാഗൃഹം

യെരൂശലേമിലെ ആട്ടുവാതിലിനടുത്തുള്ള ഒരു കുളം. ഇതിനു അഞ്ചു മണ്ഡപങ്ങളുണ്ട്. (യോഹ, 5:1-16). സൗഖ്യത്തിനായി രോഗികൾ വെള്ളം ഇളകുന്നതു ശ്രദ്ധിച്ചുകൊണ്ടു ഇവിടെ കിടന്നിരുന്നു. ദൂതൻ വെളളം കലക്കുമ്പോൾ ആദ്യം ഇറങ്ങുന്ന രോഗിക്കു സൗഖ്യം ലഭിക്കും. 38 വർഷമായി രോഗിയായിരുന്ന ഒരു മനുഷ്യൻ ഈ കുളത്തിന്റെ കരയിൽ കിടന്നിരുന്നു. യേശു അവനു സൗഖ്യം നല്കി. “അവൻ കിടക്കുന്നതു യേശു കണ്ടു, ഇങ്ങനെ ഏറിയ കാലമായിരിക്കുന്നു എന്നറിഞ്ഞു: ”നിനക്കു സൗഖ്യമാകുവാൻ മനസ്സുണ്ടോ” എന്നു അവനോടു ചോദിച്ചു. രോഗി അവനോടു: യജമാനനേ, വെള്ളം കലങ്ങുമ്പോൾ എന്നെ കുളത്തിൽ ആക്കുവാൻ എനിക്കു ആരും ഇല്ല; ഞാൻ തന്നേ ചെല്ലുമ്പോൾ മറ്റൊരുത്തൻ എനിക്കു മുമ്പായി ഇറങ്ങുന്നു എന്നു ഉത്തരം പറഞ്ഞു. യേശു അവനോടു: ”എഴുന്നേറ്റു നിന്റെ കിടക്ക എടുത്തു നടക്ക” എന്നു പറഞ്ഞു. ഉടനെ ആ മനുഷ്യൻ സൌഖ്യമായി കിടക്ക എടുത്തു നടന്നു.” (യോഹ, 5:6-9). 1888-ൽ യെരൂശലേമിനു വടക്കു കിഴക്കുള്ള വിശുദ്ധ ആനിയുടെ പള്ളി അറ്റകുറ്റം തീർക്കുമ്പോൾ ഒരു കുളം കണ്ടെത്തി. അതിന്റെ ചുവരിൽ ദൂതൻ വെള്ളം കലക്കുന്ന ഒരു മങ്ങിയ ചിത്രം ഉണ്ട്. പാറയിൽ വെട്ടിയ ഈ കുളത്തിൽ മഴവെള്ളം നിറയും. അതിനു ഏകദേശം 16.5 മീറ്റർ നീളവും 3.6 മീറ്റർ വീതിയുമുണ്ട്.

ക്രിസ്തുവിന്റെ ജനനവും പ്രവചനവും

യേശുക്രിസ്തു നൂറുകണക്കിന് പഴയനിയമ പ്രവചനങ്ങളുടെ പൂർത്തീകരണമാണ്. യേശുക്രിസ്തുവിന്റെ ജനനത്തിനു നൂറ്റാണ്ടുകൾക്കുമുമ്പേ അത്യുന്നതനായ ദൈവം തന്റെ പ്രവാചകന്മാരിലൂടെ തന്റെ പുത്രന്റെ ജനനത്തെക്കുറിച്ചു നൽകിയ അരുളപ്പാടുകളുടെ വ്യത്യാസമില്ലാത്ത പൂർത്തീകരണം തന്നെ യേശുക്രിസ്തു ദൈവപുത്രനാണെന്ന് അസന്ദിഗ്ദ്ധമായി തെളിയിക്കുന്നു.

യേശുവിന്റെ ജനനത്തെക്കുറിച്ചുള്ള പ്രതിപാദ്യം; പഴയനിയമഭാഗം; പുതിയനിയമഭാഗം: 

1. മശീഹാ സ്ത്രീയിൽനിന്നു ജനിക്കും:  ഉല്പ, 3:15 <×> ഗലാ, 4:4.

2. മശീഹാ അബ്രാഹാമിന്റെ സന്തതിയായ് ജനിക്കും: ഉല്പ, 12:3 <×> മത്താ, 1:1; ഗലാ, 3:16. 

3. മശീഹാ യിസ്ഹാക്കിന്റെ സന്തതിയായ് ജനിക്കും: ഉല്പ, 17:19 <×> ലൂക്കൊ, 3:34).

4. മശീഹാ യാക്കോബിന്റെ സന്തതിയായ് ജനിക്കും: സംഖ്യാ, 24:17 <×> മത്താ, 1:2. 

5. മശീഹാ യെഹൂദാഗോത്രത്തിൽ നിന്നായിരിക്കും: ഉല്പ, 49:10 <×> ലൂക്കൊ, 3:33.

6. മശീഹാ ദാവീദിൻ്റെ സന്തതിയായ് ജനിക്കും: 2ശമൂ, 7:12,13 <×> മത്താ, 1:1.

7. മശീഹാ ദാവീദിന്റെ സിംഹാസനത്തിന് അവകാശിയായിരിക്കും: യെശ, 9:7 <×> ലൂക്കൊ, 1:32,33. 

8. മശീഹാ നിത്യനും അഭിഷേകം ചെയ്യപ്പെട്ടവനുമായിരിക്കും: സങ്കീ, 45:6,7 <×> എബ്രാ, 1:8-12.

9. മശീഹാ ബേത്ലേഹെമിൽ ജാതനാകും: മീഖാ, 5:2 <×> ലൂക്കൊ, 2:4-7. 

10. മശീഹാ കന്യകയിൽനിന്നു ഭൂജാതനാകും: യെശ, 7:14 <×> ലൂക്കൊ, 1:26-31.  

11. മശീഹായുടെ ജനനം അനേകം പിഞ്ചു കുഞ്ഞുങ്ങളുടെ കൊലപാതകത്തിനു കാരണമാകും: യിരെ, 31:15 <×> മത്താ, 2:16-18.

12. മശീഹാ മിസ്രയീമിൽനിന്നു വരും: ഹോശേ, 11:1 <×> മത്താ, 2:14,15.

കള്ളന്മാരുടെ ഗുഹ

ഇന്ന് ഭൂമുഖത്ത് പതിനായിരക്കണക്കിന് ക്രൈസ്തവ ദേവാലയങ്ങൾ തല ഉയർത്തി നിൽക്കുന്നുണ്ട്. എന്നാൽ അവയെല്ലാം അത്യുന്നതനായ ദൈവത്തെ ആരാധിക്കുന്നതിനുള്ള ആലയങ്ങളായിട്ടല്ല ഇന്നു നിലനിൽക്കുന്നത്. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ അവയിൽ പലതും പ്രാചീന വാസ്തുശില്പകലയുടെ സൗന്ദര്യരൂപങ്ങളായ ചരിത്ര സ്മാരകങ്ങളായും പുരാവസ്തു ഗവേഷകരുടെ പഠനകേന്ദ്രങ്ങളായും വിനോദസഞ്ചാരികളുടെ കൗതുകങ്ങളായും മാറ്റപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. സാമ്പത്തിക ഭദ്രതയുള്ള ക്രൈസ്തവ രാഷ്ട്രങ്ങളിൽപ്പോലും അറ്റകുറ്റപ്പണികൾക്ക് ആവശ്യമായ സാമ്പത്തികശേഷി ഇല്ലാത്തതിനാൽ ക്രൈസ്തവ ദേവാലയങ്ങൾ കച്ചവടസമുച്ചയങ്ങളും കായിക പരിശീലനകേന്ദ്രങ്ങളുമാക്കി മാറ്റുകയോ മറ്റു മതങ്ങൾക്കു വിൽക്കുകയോ ചെയ്യപ്പെടുന്നു. ദൈവത്തെ ആരാധിക്കുവാനായി പടുത്തുയർത്തിയിരിക്കുന്ന ദൈവാലയങ്ങൾ അതിന്റെ ലക്ഷ്യങ്ങളിൽനിന്നു വഴിമാറിപ്പോകുന്നതാണ് ഇപ്രകാരമുള്ള അധഃപതനത്തിനു കാരണമെന്നു തിരുവചനം നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നു. “എന്റെ ആലയം സകല ജനതകൾക്കും വേണ്ടിയുള്ള പ്രാർത്ഥനാലയം എന്നുക്കപ്പെടും” (യെശ, 56:7) എന്നു പ്രഖ്യാപിക്കുന്ന അത്യുന്നതനായ ദൈവം തന്റെ ആലയത്തെ ജനം “കള്ളന്മാരുടെ ഗുഹയാക്കി മാറ്റിയെന്നു” (യിരെ, 7:11) അരുളിച്ചെയ്യുന്നു. തന്റെ ജനം തന്നെമറന്ന് അന്യദൈവങ്ങളെ ആരാധിക്കുകയും പൊയ്തുമുഖങ്ങളോടെ തന്റെ ആലയത്തിൽ കടന്നുവരുകയും പാപത്തിൽ ജീവിതം തുടരുകയും ചെയ്തപ്പോൾ സർവ്വശക്തനായ ദൈവം തന്റെ പ്രമോദമായിരുന്ന യെരുശലേം ദൈവാലയം ചുട്ടുകരിക്കുവാൻ ശത്രുക്കളെ അനുവദിച്ചു. നീണ്ട 70 വർഷത്ത പ്രവാസത്തിനുശേഷം സെരുബ്ബാബേൽ പുനർനിർമ്മിച്ച യെരൂശലേം ദൈവാലയം ഹെരോദാവ് പുതുക്കിപ്പണിതു. ആ ദൈവാലയത്തിൽനിന്ന് യേശു വിൽക്കുന്നവരെയും വാങ്ങുന്നവരെയുമെല്ലാം പുറത്താക്കി, അവർ തന്റെ ആലയത്തെ കള്ളന്മാരുടെ ഗഹയാക്കി എന്ന് അരുളിച്ചെയ്തു. (മർക്കൊ, 11:15-17). പ്രസ്തുത ദൈവാലയം, കലിന്മേൽ കല്ലു ശേഷിക്കാതെ നാമാവശേഷമായി. മാത്രമല്ല, അതിന്റെ സ്ഥാനത്ത് ഇന്നു മറ്റൊരു മതത്തിന്റെ ആരാധനാലയം ഉയർന്നു നിൽക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. സർവ്വശക്തനായ ദൈവം തന്റെ ആലയം അഥവാ ദൈവാലയം സർവ്വജനതകൾക്കുമായുള്ള പ്രാർത്ഥനാലയം എന്നാണു വിഭാവനം ചെയ്തിട്ടുള്ളത്.

എന്നാൽ കർത്താവിന്റെ ശരീരത്തിന്റെ അവയവങ്ങളായ വർണ്ണഭേദമുള്ള ക്രൈസ്തവ സഹോദരങ്ങൾക്ക് ഒരുമിച്ച് ആരാധിക്കുവാൻ ഇന്നത്തെ ക്രൈസ്തവ ദേവാലയങ്ങളിൽ സാധിക്കുന്നില്ല. വിവിധ സഭാവിഭാഗങ്ങളിലെ ജനങ്ങൾക്ക് ഒരുമിച്ച് ആരാധിക്കുവാൻ കഴിയുന്നില്ല. ദൈവാലയങ്ങളില്ലാത്ത ന്യൂനസമൂഹങ്ങൾക്ക് ആരാധനയ്ക്കായി സ്വന്തം ദൈവാലയങ്ങൾ തുറന്നുകൊടുക്കുവാനുള്ള സന്മനസ്സു പ്രദർശിപ്പിക്കുന്നില്ല. വ്യവഹാരങ്ങളുടെയും വക്കാണങ്ങളുടെയും കേളീരംഗമായ ഇന്നത്തെ ക്രൈസ്തവ ദേവാലയങ്ങളെ നോക്കി, “നിങ്ങൾ ഇതിനെ കള്ളന്മാരുടെ ഗുഹയാക്കി” എന്ന് കർത്താവ് പറയുമ്പോൾ, അതിന്റെ ഉത്തരവാദിത്വത്തിൽനിന്നു നമുക്കു രക്ഷപ്പെടുവാൻ കഴിയുകയില്ല. ദൈവത്തിന്റെ ആത്മാവ് വസിക്കുന്ന ദൈവത്തിന്റെ മന്ദിരങ്ങളായ നാം പാപത്താൽ നശിക്കുമ്പോഴാണ് നാം കെട്ടിപ്പടുക്കുന്ന ദൈവാല നങ്ങൾ നാശത്തിനിരയാകുന്നത്.