ഖിയൊസ് (Chios)

ഏഷ്യാമൈനറിന്റെ പശ്ചിമതീരത്തുള്ള വലിയ ഈജിയൻ ദ്വീപുകളിലൊന്നാണ് ഖിയൊസ്. വെസ്പേഷ്യൻ്റെ കാലം വരെ ഇത് റോമാസാമ്രാജ്യത്തിന്റെ കീഴിൽ സ്വത്രന്ത്ര നഗരരാഷ്ടം ആയിരുന്നു. ത്രോവാസിൽനിന്നു ‘പത്തര’യിലേക്കുള്ള മാർഗ്ഗമദ്ധ്യ പൗലൊസിന്റെ കപ്പൽ അവിടെ നങ്കൂരമടിച്ചു. “അവൻ അസ്സൊസിൽ ഞങ്ങളോടു ചേർന്നപ്പോൾ അവനെ കയറ്റി മിതുലേനയിൽ എത്തി; അവിടെ നിന്നു നീക്കി, പിറ്റെന്നാൾ ഖിയൊസ് ദ്വീപിന്റെ തൂക്കിൽ എത്തി, മറുനാൾ സാമൊസ് ദ്വീപിൽ അണഞ്ഞു. പിറ്റേന്നു മിലേത്തൊസിൽ എത്തി.” (പ്രവൃ, 20:14,15).

ക്ലൗദ (Clauda)

ക്രേത്തയുടെ (Crete) ദക്ഷിണ പശ്ചിമതീരത്തുള്ള ഒരു ചെറിയ ദ്വീപ്. ഇതിന്റെ ഇന്നത്തെ പേര് ഗൊസ്സാ (Gozzo) എന്നത്രേ. റോമിലേക്കുള്ള യാത്രയിൽ പൗലൊസ് ഈ ദ്വീപിനെ കടന്നുപോയി. ഈശാനമൂലൻ എന്ന കൊടുങ്കാറ്റടിച്ചപ്പോൾ ഈ ദ്വീപിൻ്റെ മറപറ്റി ഓടിയാണ് രക്ഷപെട്ടത്: “കുറെ കഴിഞ്ഞിട്ടു അതിന്നു വിരോധമായി ഈശാനമൂലൻ എന്ന കൊടങ്കാറ്റു അടിച്ചു. കപ്പൽ കാറ്റിന്റെ നേരെ നില്പാൻ കഴിയാതവണ്ണം കുടുങ്ങുകയാൽ ഞങ്ങൾ കൈവിട്ടു അങ്ങനെ പാറിപ്പോയി. ക്ളൌദ എന്ന ചെറിയ ദ്വീപിന്റെ മറപറ്റി ഓടീട്ടു പ്രയാസത്തോടെ തോണി കൈവശമാക്കി.” (പ്രവൃ, 27:14-16).

ക്രേത്ത (Crete)

മെഡിറ്ററേനിയൻ സമുദ്രത്തിലെ അഞ്ചാമത്ത വലിയദ്വീപ്. ഈജിയൻ കടലിന്റെ തെക്കെ അറ്റത്തു കുറുകെ കിടക്കുന്ന ഈ ദ്വീപിനു 250 കി.മീറ്റർ നീളവും 11 മുതൽ 56 കി.മീറ്റർ വരെ വീതിയുമുണ്ട്. ഗ്രീസിനു ഏകദേശം105 കി.മീറ്റർ തെക്കുകിഴക്കായി കിടക്കുന്നു. കാസോസ് (Casos), കാർപ്പത്തൊസ് (Carpathos), റോഡ്സ് (Rhods) എന്നീ ചെറിയ ദ്വീപുകൾ ഒരു ചങ്ങലപോലെ ഏഷ്യാമൈനറിന്റെ തെക്കുപടിഞ്ഞാറെ മൂലയോടു ക്രേത്തയെ ബന്ധിപ്പിക്കുന്നു. ഈ ഇടുങ്ങിയ ദ്വീപു മുഴുവൻ പർവ്വത പ്രദേശമാണ്. ഏതാണ്ട് മദ്ധ്യത്തിലുള്ള ഇഡ (Ida) പർവ്വതത്തിന് സമുദ്രനിരപ്പിൽ നിന്നും 2450 മീറ്റർ പൊക്കമുണ്ട്. ഉത്തരതീരത്ത് നല്ല തുറമുഖങ്ങളുണ്ട്. ക്രേത്ത ദ്വീപിനെ അതേപേരിൽ പഴയനിയമത്തിൽ പറഞ്ഞിട്ടില്ല. ദാവീദിന്റെ അംഗരക്ഷകന്മാരിൽ ഒരു വിഭാഗമായിരുന്ന ക്രേത്യർ (Cherethites) ക്രേത്തരാണ്. കഫ്തോർ (Caphtor) മിക്കവാറും ഈ ദ്വീപിനെക്കുറിക്കണം. പെന്തെക്കൊസ്തിനു കൂടിയിരുന്നവരിൽ ക്രേത്തർ ഉണ്ടായിരുന്നു. (പ്രവൃ, 2:11). പൗലൊസ് വിചാരണയ്ക്കുവേണ്ടി റോമിൽ പോകുന്ന വഴിക്ക് ക്രേത്തദ്വീപിന്റെ മറപറ്റി ശല്മോനയ്ക്കു നേരെ ഓടിയതായി പറയുന്നു. (പ്രവൃ, 27:7-13, 21). ക്രേത്തയുടെ കിഴക്കെ തീരത്തുള്ള ശല്മോനയിൽനിന്ന് പടിഞ്ഞാറോട്ടുപോയി ശുഭതുറമുഖത്തിലെത്തി. ദക്ഷിണ തീരത്തിന്റെ മദ്ധ്യത്തിലുള്ള ലസയ്യ പട്ടണത്തിന്റെ സമീപമാണ് ശുഭതുറമുഖം. (പ്രവൃ, 27:8). ശീതകാലം അവിടെ കഴിക്കാമെന്നു പൗലൊസ് ഉപദേശിച്ചു. അതു വകവയ്ക്കാതെ, തെക്കുപടിഞ്ഞാറായി കിടക്കന്ന ഫൊയ്നീക്യ എന്ന ക്രേത്ത തുറമുഖത്തേക്കു യാത്ര തിരിച്ചു. എന്നാൽ ഈശാനമൂലൻ എന്ന കൊടുങ്കാറ്റടിച്ചു കപ്പൽ മെലിത്താ ദ്വീപിൽ (Malta) എത്തി. (പ്രവൃ, 28:1). റോമിലെ കാരാഗൃഹ വാസത്തിനുശേഷം പൌലൊസ് ക്രേത്ത സന്ദർശിച്ചിരിക്കണം. സഭയിലെ കാര്യങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കുന്നതിനു പൗലൊസ് തീത്താസിനെ ക്രേത്തയിൽ ആക്കി. ക്രേത്തരെക്കുറിച്ചു അവരുടെ കവിയായ എപ്പീമെനെസ്സിന്റെ വാക്കുകളാണ് തീത്താസിൽ അപ്പൊസ്തലൻ ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുള്ളത്: “ക്രേത്തർ സർവ്വദാ അസത്യവാദികളും ദുഷ്ടജന്തുക്കളും മടിയന്മാരായ പെരുവയറന്മാരും അത്രേ എന്നു അവരിലൊരുവൻ, അവരുടെ ഒരു വിദ്വാൻ തന്നെ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. ഈ സാക്ഷ്യം നേർ തന്നെ.” (തീത്താ, 1:12,13). 

ക്രേത്തരുടെ ആദ്യകാല ചരിത്രത്തെക്കുറിച്ചുള്ള നമ്മുടെ അറിവ് തുലോം തുച്ഛമാണ്. പുരാവസ്തു ഗവേഷണത്തിൽ നിന്നുലഭിച്ച അറിവാണ് ആകെക്കൂടിയുള്ളത്. നവീനശിലായുഗത്ത് അവിടെ കുടിപാർപ്പുണ്ടായി. ഒരു പ്രബലമായ സംസ്കാരം വളർന്നത് താമ്രയുഗത്തിലാണ്. ഒരക്ഷരമാല അവർക്കുണ്ടായിരുന്നു. പക്ഷേ അതാർക്കും വായിക്കാൻ കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല. പില്ക്കാലത്തു രൂപംകൊണ്ട അവരുടെ എഴുത്തിനെ വായിക്കുവാൻ കഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. അതു ഗ്രീക്കിന്റെ പ്രാചീനരൂപമാണ്. താമ്രയുഗത്തിന്റെ അവസാനത്തിൽ ഡോറിയൻ ഗ്രീക്കുകാർ ക്രേത്തയിൽ വന്നു. അതോടുകൂടി അയോയുഗം ആരംഭിച്ചു. ബി.സി. രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടോടുകൂടി ഈ ദ്വീപ് കടൽക്കള്ളന്മാരുടെ താവളമായി മാറി. ബി.സി. 67-ൽ പോമ്പി ക്രേത്തയെ കീഴടക്കി റോമൻ പ്രവിശ്യയാക്കി.

ക്നീദൊസ് (Cnidus) 

ഏഷ്യാമൈനറിന്റെ തെക്കുപടിഞ്ഞാറെ മൂലയിൽ കാറിയയിലുള്ള ഒരു പട്ടണം. അപ്പൊസ്തലനായ പൗലൊസ് റോമിലേക്കു പോയത് ഇതു വഴിയായിരുന്നു. കാറ്റു പ്രതികൂലമായതുകൊണ്ട് ക്നീദൊസ് തുക്കിൽ പ്രയാസത്തോടെ എത്തി. (പ്രവൃ, 27:7). റോമൻ ഭരണത്തിൽ ഒരു സ്വതന്ത്ര പട്ടണത്തിൻ്റെ പദവി ക്നീദൊസിനു ഉണ്ടായിരുന്നു. ബി.സി. രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടുമുതൽ യെഹൂദന്മാർ ഇവിടെ കുടിയേറി പാർത്തുവന്നു.

കോസ് (Coos)

ഏഷ്യാമൈനറിന്റെ തെക്കുപടിഞ്ഞാറെ തീരത്തിനെതിരെ സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ദ്വീപ്. (പ്രവൃ, 21:1). വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിൻ്റെ പിതാവായ ഹിപ്പോക്രാറ്റസിന്റെയും (Hip nocrates) ടോളമി ഫിലാഡെൽഫസിൻ്റെയും (Ptolemy Philadelphus) ജന്മസ്ഥലമാണ്. ദ്വീപിന്റെ തലസ്ഥാനവും കോസ് തന്നെയാണ്. വളരെ മുമ്പുതന്നെ ഡോറിയൻ ഗ്രീക്കുകാർ ഇവിടെ കുടിയേറിപ്പാർത്തു. ബി.സി. 5-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഹിപ്പോക്രാറ്റസ് സ്ഥാപിച്ച വൈദ്യവിദ്യാലയവും, ബി.സി. 3-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഇവിടെ ജീവിച്ചിരുന്ന ഫിലെറ്റാസ് (Philetas), തിയോക്രിറ്റസ് (Theocritus) എന്നീ കവികളും കോസ് ദ്വീപിനെ അനശ്വരമാക്കി. തുണി നെയ്ത്തിന് പ്രഖ്യാതമായിരുന്നു. റോം കോസിനെ ആസ്യാ പ്രവിശ്യയിലെ സ്വതന്ത്ര സംസ്ഥാനമാക്കി. മഹാനായ ഹെരോദാവ് ഈ പട്ടണത്തിന്റെ ഗുണകാംക്ഷിയായിരുന്നു. ഒരു യെഹൂദ കോളനി ഇവിടെ ഉണ്ടായിരുന്നു. ക്ലൗദ്യൊസ് കൈസർ പട്ടണത്തിനു കരമൊഴിവു കൊടുത്തതായി റ്റാസിറ്റസ് പറയുന്നു. പൗലൊസിന്റെ മൂന്നാം മിഷണറി യാത്രയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തിയാണ് കോസിനെക്കുറിച്ചുള്ള ബൈബിൾ പരാമർശം.

കോരസീൻ (Chorazin)

ഗലീലാക്കടലിന്റെ വടക്കുപടിഞ്ഞാറെ അറ്റത്തു സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന പട്ടണം. കർത്താവിന്റെ ശുശ്രൂഷയുമായി അടുത്തബന്ധം കോരസീനുണ്ട്. മാനസാന്തരപ്പെടാത്തതിന് കർത്താവ് ഈ പട്ടണത്തെ ശാസിച്ചു. (മത്താ, 11:20; ലൂക്കൊ, 10:13). ബെത്ത്സയിദ, കഫർന്നഹൂം എന്നീ പട്ടണങ്ങളോടൊപ്പം പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതിൽ നിന്നും കോരസീൻ ഒരു പ്രധാന പട്ടണമായിരുന്നുവെന്നു കരുതേണ്ടിയിരിക്കുന്നു. യൂസിബയൊസിന്റെ കാലത്തോടുകൂടി (എ.ഡി. 3-ാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ഉത്തരാർദ്ധം) ആൾപ്പാർപ്പില്ലാതായിത്തീർന്നു. ഇന്നു ചില കൊത്തിയ കല്ലുകൾ മാത്രം അവശേഷിക്കുന്നു. കഫർന്നഹൂമിനു് 4 കിമീറ്റർ വടക്കുള്ള കിർബത്ത് കെറാസേഹ് (Khirbet Kerazeh) ആണെന്നു നിർണ്ണയിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.

കൊലൊസ്യ (Colossae) 

ഏഷ്യാമൈനറിന്റെ തെക്കുപടിഞ്ഞാറായി കിടക്കുന്ന ഒരു പട്ടണം. ലൈക്കസ് നദീതടത്തിൽ ലവൊദിക്യയ്ക്ക് 15 കി.മീറ്റർ കിഴക്കായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. എഫെസൊസിൽ നിന്ന് യൂഫ്രട്ടീസിലേക്കുള്ള വാണിജ്യമാർഗ്ഗം ലൈക്കസ് താഴ്വരയിലൂടെ കടന്നുപോയിരുന്നു. പൗരാണികകാലം തൊട്ടുതന്നെ വളരെ പ്രസിദ്ധിയാർജ്ജിച്ച പട്ടണമായിരുന്നു ഇത്. പൗലൊസിന്റെ മുന്നാം മിഷണറിയാത്രയിൽ എഫെസൊസിൽ മൂന്നുവർഷം താമസിച്ചപ്പോഴാണ് ഇവിടെ സഭ സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടത്. (പ്രവൃ, 19:10). എന്നാൽ ഇവിടെ സഭ സ്ഥാപിച്ചത് പൗലൊസ് ആയിരിക്കാനിടയില്ല. (കൊലൊ, 2:1). ഒരു കൊലൊസ്യനായ എപ്പഫ്രാസ് (Epaphras) ആയിരിക്കണം സഭാസ്ഥാപകൻ. (കൊലൊ, 1:7; 4:12,13). ഇവിടെയുള്ള ശുശ്രൂഷയിൽ അർഹിപ്പൊസും (Archippus) ഒരു പ്രധാന പങ്കുവഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. (കൊലൊ, 4:17; ഫിലേ, 2). ഫിലേമോനും ഒനേസിമൊസും ഈ സഭയിലെ അംഗങ്ങളായിരുന്നു. (കൊലൊ, 4:9; ഫിലേ, 10). കൊലൊസ്യ ലേഖനം എഴുതുമ്പോൾ പൗലൊസ് കൊലൊസ്യ സന്ദർശിച്ചിട്ടില്ലായിരുന്നു. (കൊലൊ, 2:1). പൗലൊസ് റോമിൽ ആദ്യം ബദ്ധനായിരുന്നപ്പോൾ കൊലൊസ്യ സഭയിലെ മതപരമായ വീക്ഷണങ്ങളും ആചാരങ്ങളും എപ്പഫ്രാസ് പൗലൊസിനെ വ്യക്തമായി അറിയിച്ചു. അതിൻ്റെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് സഭയുടെ തെറ്റുകൾ ചൂണ്ടിക്കാണിച്ചുകൊണ്ട് പൗലൊസ് ഈ ലേഖനം എഴുതിയത്. യെഹൂദ്യരും, യവനരും, ഫ്രുഗ്യരും ചേർന്ന ഒരു സമ്മിശ്രമായിരുന്നു പട്ടണത്തിലെ ജനം. സഭയിലും ഇതു പ്രതിഫലിച്ചു. തന്മൂലമുണ്ടായ ഇടത്തുടിനെയാണ് പൗലൊസ് കുറ്റപ്പെടുത്തുന്നത്. 

എ.ഡി. 60-ൽ ഉണ്ടായ ഒരു ഭൂകമ്പം കൊലൊസ്യയുടെ സമീപപ്രദേശങ്ങളെ നിർമ്മൂലമാക്കി. അതിനെക്കുറിച്ച് ലേഖനത്തിൽ യാതൊരു സൂചനയും ഇല്ലാത്ത സ്ഥിതിക്ക് ഈ വാർത്ത റോമിലെത്തുന്നതിനുമുമ്പ് ലേഖനം എഴുതിക്കഴിഞ്ഞു എന്നു കരുതണം. എന്നാൽ ഈ നിഗമനം ശരിയാകണമെന്നില്ല. അനന്തരകാലത്ത് ലവോദിക്യ ഒരു വലിയ പട്ടണമായി തീർന്നതോടുകൂടി കൊലൊസ്യയുടെ പ്രാധാന്യം നശിച്ചു. എ.ഡി. 7,8 നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ സാരസന്മാരുടെ (മുസ്ലീം) കൊള്ളയ്ക്കു പട്ടണം ഇരയായി. ആളുകൾ കാട്മസ് മലയുടെ ചരിവിലെ ഖോനേ കോട്ടയിലേക്കു മാറിപ്പാർത്തു. 12-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ തുർക്കികൾ പട്ടണം നശിപ്പിച്ചു.

കൊരിന്ത് (Corinth) 

പേരിനർത്ഥം – അമിതതൃപ്തി വരുത്തുക

പ്രാചീന ഗ്രീസിലെ പഴക്കം ചെന്നതും പ്രമുഖവും ആയ പട്ടണങ്ങളിലൊന്ന്. പെലപ്പൊണസസിനും (Peleponnesus) മദ്ധ്യഗ്രീസിനും ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂസന്ധിയുടെ പടിഞ്ഞാറെ അറ്റത്താണ് പട്ടണത്തിന്റെ കിടപ്പ്. കൊരിന്തിൽ രണ്ടു തുറമുഖങ്ങളുണ്ടായിരുന്നു; കൊരിന്ത്യൻ ഉൾക്കടലിൽ 2.5 കി.മീറ്റർ പടിഞ്ഞാറായി കിടക്കുന്ന ലെഖേയമും (Lechaeum), 14 കി.മീറ്റർ കിഴക്കു സാറോണിക് ഉൾക്കടലിൽ (Saronic gulf) കിടക്കുന്ന കെംക്രെയയും. കൊരിന്ത് തന്മൂലം വാണിജ്യത്തിന്റെയും വ്യവസായത്തിന്റെയും (പ്രത്യേകിച്ചു കളിമൺപാത്രം) ഒരു കേന്ദ്രമായി മാറി. യുദ്ധതന്ത്രപ്രധാനമായ ഈ പട്ടണം അക്രോകൊരിന്തിന്റെ ഉത്തര പാർശ്വത്തിലായിരുന്നു. കൊരിന്ത് പട്ടണത്തിൽനിന്നു 457 മീറ്ററും സമുദ്രനിരപ്പിൽ നിന്നു് 566 മീറ്ററും ഉയരമുള്ളതും ചെങ്കുത്തും പരന്ന മുകൾപരപ്പുള്ളതും ആയ പാറക്കെട്ടുകളോടു കൂടിയ കുന്നാണ് അക്രോകൊരിന്ത് (Acro Corinth). ഒരു തെളിഞ്ഞ പകലിൽ ഈ കുന്നിൽ നിന്നു നോക്കിയാൽ 64 കി.മീറ്റർ അകലെക്കിടക്കുന്ന ആഥൻസിലെ അക്രൊപൊലിസ് കാണാം. രതിദേവതയായ ആഫ്രോഡൈറ്റിയുടെ ഒരു ക്ഷേത്രം ഈ കുന്നിൽ ഉണ്ടായിരുന്നു. ദുർന്നടപ്പിനു പട്ടണം പ്രസിദ്ധിയാർജ്ജിച്ചിരുന്നു. 

കൊരിന്തിന്റെ പ്രാരംഭചരിത്രം അവ്യക്തമാണ്. ബി.സി. 7-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ വളർന്നുകൊണ്ടിരുന്ന ഒരു പട്ടണമായിരുന്നു ഇത്. ബി.സി. 4-ാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനം മുതൽ കൊരിന്ത് മാസിഡോണിയൻ ആധിപത്യത്തിലായിരുന്നു. ബി.സി. 196-ൽ റോമിന്റെ കീഴിൽ സ്വതന്ത്രമായി. ഒരു സ്വതന്ത്രമായ നഗരരാഷ്ട്രം എന്ന നിലയിൽ മറ്റുനഗരങ്ങളോടൊപ്പം അഖായ (Achaean) സഖ്യത്തിൽ ചേർന്നു റോമിനെ എതിർത്തു. റോമൻ കോൺസലായ മുമ്മിയുസ് (Mummius) പട്ടണത്തെ നശിപ്പിക്കുകയും പുരുഷന്മാരെ കൊല്ലുകയും സ്ത്രീകളെയും കുഞ്ഞുങ്ങളെയും അടിമകളായി വിലക്കുകയും ചെയ്തു. ബി.സി. 46-ൽ ജൂലിയസ് സീസർ പട്ടണം പുതുക്കിപ്പണിതു ഒരു റോമൻ കോളനിയാക്കി. അഗസ്റ്റസ് സീസർ കൊരിന്തിനെ പുതിയ പ്രവിശ്യയായ അഖായയുടെ തലസ്ഥാനമാക്കി.

കൊരിന്തിന്റെ ഉച്ചാവസ്ഥയിൽ രണ്ടുലക്ഷം സ്വതന്ത്രരും ഇരട്ടി അടിമകളും ഉണ്ടായിരുന്നു. പൗലൊസിന്റെ കാലത്ത് ഒരു അന്തർദ്ദേശീയ നഗരമായിരുന്നു കൊരിന്ത്. പലദേശത്തു നിന്നുള്ളവരും പലവർഗ്ഗത്തിലുള്ളവരും കൊരിന്തിൽ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഗ്രീക്കുകാരെക്കൂടാതെ ഒരു നല്ലവിഭാഗം ഇറ്റലിക്കാരും ഉണ്ടായിരുന്നു. കൊരിന്തിലെ പല ശിഷ്യന്മാരുടെയും പേരുകൾ ലത്തീനാണ്. യുസ്തൊസ് (Justus), തെർതൊസ് (Tertius), ക്വർത്താസ് (Quartus), ഗായൊസ് (Gaius), ക്രിസ്പൊസ് (Crispus), ഫൊർത്തുനാതൊസ് (Fortunatus), അഖായിക്കൊസ് (Achaicus) ഇവ നോക്കുക. (അപ്പൊ, 18:7; റോമ,’16:22,23; 1കൊരി, 1:14; 16:17). അസംഖ്യം യെഹൂദന്മാർ അവിടെ പാർപ്പുറപ്പിക്കുകയും ഒരു സിനഗോഗ് സ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്തു. (പ്രവൃ, 18:4). 

രണ്ടാം മിഷണറിയാത്രയിൽ പൗലൊസ് 18 മാസം കൊരിന്തിൽ വസിച്ചു. (പ്രവൃ, 18:58). ഈ സംഭവത്തിൻ്റെ കാലനിർണ്ണയം ചെയ്യുവാൻ സഹായിക്കുന്ന ഒരു ലിഖിതം ഡൽഫിയിൽ നിന്നും കിട്ടിയിട്ടുണ്ട് . അതിൽനിന്നും ദേശാധിപതിയായി എ.ഡി. 51-52-ൽ ഗല്ലിയോൻ കൊരിന്തിൽ എത്തിയെന്നു മനസ്സിലാക്കാം. (പ്രവൃ, 18:12-17). അദ്ദേഹത്തിന്റെ ന്യായാസനവും (പ്രവൃ, 18:12), അങ്ങാടിയും (1കൊരി, 10:25) തിരിച്ചറിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. രംഗസ്ഥലത്തിൻ്റെ അടുത്തുനിന്നും ലഭിച്ചിട്ടുളള ലിഖിതത്തിൽ ഒരു എരസ്തൊസിനെ കുറിച്ചു പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ഇതു റോമർ 16:23-ൽ പറഞ്ഞിട്ടുള്ള ഭണ്ഡാരവിചാരകൻ എരസ്തൊസ് ആയിരിക്കണം. പൗലൊസ് കൊരിന്തിലെ സഭയ്ക്ക് രണ്ടു ലേഖനങ്ങൾ എഴുതി.

കൈസര്യ (Caesarea)

പേരിനർത്ഥം – കൈസറിനെ സംബന്ധിച്ചത്

ബി.സി. ഒന്നാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അന്ത്യപാദത്തിൽ മെഡിറ്ററേനിയൻ സമുദ്രത്തിന്റെ തീരത്ത് മഹാനായ ഹെരോദാവു നിർമ്മിച്ച തുറമുഖപട്ടണം. യെരൂശലേമിനു ഏകദേശം 100 കി.മീറ്റർ വടക്കുപടിഞ്ഞാറും കർമ്മേൽ പർവ്വതത്തിനു 37 കി.മീറ്റർ തെക്കുമായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. ഈ പട്ടണത്തിന്റെ പൂർവ്വ നാമം സ്ട്രാറ്റോയുടെ ഗോപുരം (Strato’s Tower) എന്നായിരുന്നു. സീദോന്യ ഭരണാധിപനായ സ്ട്രാറ്റർയിൽ നിന്നായിരിക്കണം ഈ പേരു ലഭിച്ചത്. ഈ പ്രദേശത്തോടൊപ്പം ശമര്യയും മറ്റു പട്ടണങ്ങളും ഔഗുസ്തൊസ് കൈസർ ഹെരോദാവിനു ദാനമായി നല്കി. ശമര്യയെ പുതുക്കിപ്പണിതശേഷം ഒരു വലിയ തുറമുഖവും പട്ടണവും പന്ത്രണ്ടു വർഷംകൊണ്ട് അദ്ദേഹം സ്ട്രാറ്റോയുടെ ഗോപുരത്തിൽ പണിതു. അനന്തരം ഔഗുസ്തൊസ് കൈസരിന്റെ ബഹുമാനാർത്ഥം നഗരത്തിനു കൈസര്യ എന്നു നാമകരണം ചെയ്തു. പട്ടണം പണിതത് ഗ്രീക്ക് മാതൃകയിലാണ്. വലിയ മതിലും ഗോപുരങ്ങളും സത്രങ്ങളും രംഗസ്ഥലങ്ങളും നിർമ്മിച്ചു. ഇരുപതിനായിരത്തോളം പേർക്ക് ഇരിക്കുവാനുളള സുസജ്ജമായ ഒരു കുതിരയോട്ടവീഥി ഉണ്ടായിരുന്നു. പട്ടണത്തിലേക്കു ശുദ്ധജലം എത്തിക്കുവാനും അശുദ്ധജലവും മാലിന്യങ്ങളും മറ്റും ഒഴുക്കി സമുദ്രത്തിലേക്കു കളയുവാനും ഉള്ള സംവിധാനം ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇവയിലെല്ലാം മഹനീയമായിരുന്നു കൃത്രിമ നൗകാശയത്തിൻ്റെ നിർമ്മിതി. ഇവിടെയുള്ള തുറമുഖം ഋജു ആകയാൽ തെക്കുപടിഞ്ഞാറു നിന്നടിക്കുന്ന കാറ്റിൽ നിന്നു കപ്പലുകൾക്കൊരു സുരക്ഷയും ലഭിച്ചിരുന്നില്ല. ഹെരോദാവ് ഇവിടെ 61 മീറ്റർ നീളമുളള ഒരു ചിറ കെട്ടി. കൂറ്റൻ കരിങ്കല്ലുകൾ-ജൊസീഫസ് വർണ്ണിക്കുന്നതനുസരിച്ച് 15 മീറ്റർ നീളവും 5.5 മീറ്റർ വീതിയും 2.7 മീറ്റർ ഉയരവുമുള്ളവ 36 മീറ്റർ ആഴത്തിൽ വിന്യസിച്ചാണ് കൃത്രിമ നൗകാശയം നിർമ്മിച്ചത്. ഫിനിഷ്യയുടെ തെക്ക് പലസ്തീൻ തീരത്തു പ്രാധാന്യം കൊണ്ടു യോപ്പയോടു കിടപിടിക്കുന്നതായിരുന്നു കെസര്യ തുറമുഖം. സോരിൽനിന്ന് ഈജിപ്റ്റിലേക്കുളള വാണിജ്യ പാതയിലായിരുന്നു അതിൻ്റെ സ്ഥിതി. ഇങ്ങനെ കൈസര്യ തിരക്കേറിയ ഒരു വാണിജ്യ കേന്ദ്രമായി മാറി. 

ഹെരോദാ രാജാക്കന്മാരുടെയും നാടുവാഴികളുടെയും ഔദ്യോഗിക വാസസ്ഥാനമായിരുന്നു കൈസര്യ. റോമിലെ കൈസരിനും റോമിനുമായി പ്രതിഷ്ഠിക്കപ്പെട്ട ക്ഷേത്രവും ആ ക്ഷേത്രത്തിനകത്ത് ചക്രവർത്തിയുടെ വലിയ പ്രതിമകളും ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇവയുടെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ ഇന്നും ശാരോൻ സമഭുമിയിൽ കൈസര്യയുടെ സ്ഥാനത്തിനു തെക്കായി കാണാം. കൈസര്യയിലെ ജനത സമ്മിശ്രമായിരുന്നു. തന്മൂലം യെഹൂദന്മാരും ജാതികളും തമ്മിലുള്ള സംഘർഷം സ്വാഭാവികമായിരുന്നു. പീലാത്തോസ് യെഹൂദയുടെ നാടുവാഴിയായിരുന്നപ്പോൾ കൈസര്യയിലെ ദേശാധിപതിയുടെ വസതിയിലാണ് താമസിച്ചത്. സുവിശേഷകനായ ഫിലിപ്പോസ് കൈസര്യയിൽ സുവിശേഷം എത്തിച്ചു. (പ്രവൃ, 8:5-8, 40). യെരുശലേമിൽ പ്രസംഗിക്കുക നിമിത്തം പൗലൊസിനെ കൊല്ലാൻ ഗൂഢാലോചന നടന്നു. അവിടെയുളള ശിഷ്യന്മാർ പൗലൊസിനെ കൈസര്യ തുറമുഖത്തേക്കും അവിടെനിന്ന് തർസൊസിലേക്കും അയച്ചു. (പ്രവൃ, 9:28-30). റോമൻ സൈന്യത്തിന്റെ ഒരു താവളം എന്ന നിലയ്ക്ക് കൊർന്നേല്യൊസ് എന്ന ശതാധിപൻ്റെ സ്ഥാനം കൈസര്യയിൽ ഉണ്ടായിരുന്നു. കൊർണേല്യൊസ് മാനസാന്തരപ്പെട്ടത് ഇവിടെ വച്ചായിരുന്നു. (പ്രവൃ, 10:1, 24; 11:11). ദൈവരാജ്യത്തിന്റെ അന്തസ്സത്തയിലേക്കുളള പൂർണ്ണമായ ഉൾക്കാഴ്ച പത്രോസിനു കൈസര്യയിൽ വച്ചു ലഭിച്ചു. വിശ്വാസികളായ യെഹൂദന്മാർക്കും ജാതികൾക്കും തമ്മിൽ യാതൊരു വ്യത്യാസവുമില്ലെന്നു പത്രൊസിനു വെളിപ്പെട്ടു. (പ്രവൃ, 10:35). 

രണ്ടും മൂന്നും മിഷണറിയാതകളിൽ നിന്നും മടങ്ങിവന്നപ്പോൾ പൗലൊസ് കൈസര്യയിലിറങ്ങി. (പ്രവൃ, 18:22; 21:8). കർത്താവായ യേശുവിന്റെ നാമത്തിനുവേണ്ടി ബന്ധിക്കപ്പെടാൻ മാത്രമല്ല, യെരുശലേമിൽ മരിപ്പാനും ഉള്ള തീരുമാനത്തോടു കുടി അപ്പൊസ്തലൻ യെരുശലേമിലേക്കു പോയത് ഇവിടെ നിന്നാണ്. (പ്രവൃ, 21:13). തുടർന്ന് ദേശാധിപതിയായ ഫെലിക്സിൻ്റെ മുമ്പിൽ വിചാരണക്കായി പൗലൊസിനെ കൈസര്യയിലേക്ക് അയച്ചു. കൈസര്യയിൽ അഗ്രിപ്പാവിൻ്റെയും ഫെസ്തൊസിന്റെയും മുമ്പാകെ ന്യായസമർത്ഥനം ചെയ്തശേഷം പൗലൊസ് കൈസറെ അഭയം ചൊല്ലിയതനുസരിച്ച് ഫെസ്തൊസ് പൗലൊസിനെ ചങ്ങലകളാൽ ബന്ധിച്ചു റോമിലേക്കു അയച്ചു. (പ്രവൃ,  25:11). നീറോ ചക്രവർത്തിയുടെ കാലത്ത് കൈസര്യയിലെ അരാമ്യർക്കും യെഹുദന്മാർക്കും തമ്മിൽ വൈരം ഉണ്ടായി. അനന്തരസംഭവങ്ങൾ എ.ഡി. 70-ലെ യെരുശലേമിന്റെ നാശത്തിനു വഴി തെളിച്ചു. കൈസര്യയിൽ വച്ചു വെസ്പേഷ്യൻ റോമിലെ ചക്രവർത്തിയായി വിളംബരം ചെയ്യപ്പെട്ടു. അപ്പോൾ കൈസര്യയിലുണ്ടായ യെഹൂദന്മാരുടെ വിപ്ലവത്തെ അടിച്ചമർത്തുവാൻ വെസ്പേഷ്യൻ റോമൻ സൈന്യത്തെ നയിക്കുകയായിരുന്നു. 1961-ൽ കൈസര്യയിലെ രംഗസ്ഥലത്തുനിന്നും കണ്ടെടുത്ത ശിലയിൽ പൊന്തിയൊസ് പീലാത്തോസിന്റെ പേരുൾക്കൊള്ളുന്ന ലത്തീൻ ലിഖിതം ഉണ്ടായിരുന്നു.

കെരീയോത്ത് (Kerioth)

പേരിനർത്ഥം – പട്ടണങ്ങൾ

ദക്ഷിണ യെഹൂദയിലെ ഒരു പട്ടണം. (യോശു, 15:25).;യൂദാ ഈസ്കര്യോത്തിന്റെ ജന്മസ്ഥലമായ കൈരീയോത്ത് ഇതായിരിക്കണം. കൂടാതെ മോവാബിലെ ഒരു പട്ടണത്തിനും കെരീയോത്ത് എന്ന് പേരുണ്ട്. യിരെമ്യാവും (48:24, 41), ആമോസും (2:2) കെരീയോത്തിനെ പരാമർശിക്കുകയും ബാബിലോൺ ഇതിനെ തകർക്കുമെന്ന് പ്രവചിക്കുകയും ചെയ്തു. കോട്ടകൾ പണിതുറപ്പിച്ച പട്ടണമാണിത്. (യിരെ, 48:41). കെമോശിൻ്റെ ഒരു ക്ഷേത്രം ഇവിടെ ഉണ്ടായിരുന്നു. മോവാബിന്റെ പുരാതന തലസ്ഥാനമായ ആർ പട്ടണവും ഈ കെരീയോത്തും ഒന്നാണെന്നു കരുതുന്നവരുണ്ട്.