ഹിന്ദുദേശം (India)

സിന്ധു ആണ് ഹിന്ദു ആയി മാറിയത്. സംസ്കൃതത്തിലെ സിന്ധു (നദി) പൗരാണിക പേർഷ്യനിൽ ഹിദുഷ് എന്നും എബ്രായയിൽ ഹൊദിഷ് എന്നും മാറി. പാർസി രാജാവായ അഹശ്വേരോശിന്റെ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ പൂർവ്വസീമയെ കുറിക്കുവാൻ എസ്ഥേറിൽ രണ്ടുപ്രാവശ്യം ഭാരതത്തെ പരാമർശിച്ചിട്ടുണ്ട്. (എസ്ഥേ, 1:1; 8:9). ഇൻഡ്യയെക്കുറിച്ചുള്ള പ്രാചീനതമമായ പരാമർശം ബൈബിളിലേതാണ്. യെശയ്യാവ് 3:22-ലെ ക്ഷോമപടം എബ്രായയിൽ സെദിനീം ആണ്. സെദിനീം സിന്ധു അഥവാ ഹിന്ദുവസ്ത്രം അത്രേ. മയിലിനെ കുറിക്കുന്ന തുകി എന്ന എബ്രായപദത്തിന്റെ നിഷ്പത്തി തോകൈ എന്ന തമിഴ് പദത്തിൽ നിന്നാണ്.

ഹാരാൻ (Haran)

ഉത്തര മെസൊപ്പൊട്ടേമിയയിൽ യൂഫ്രട്ടീസ് നദിയുടെ ശാഖയായ ബാലിക്ക് നദീതീരത്താണ് ഹാരാൻ. അബ്രാഹാമിന്റെ പിതാവായ തേരഹ് കുടുംബത്തോടൊപ്പം ഇവിടെ കുടിയേറിപാർത്തു. പിതാവിന്റെ മരണശേഷം അബ്രാഹാം ഹാരാൻ വിട്ടു കനാൻ നാട്ടിലേക്കു പോയി. (ഉല്പ, 11:31,32; 12:4,5; പ്രവൃ, 7:2-4. പിന്നീടു ചാർച്ചക്കാരിൽ നിന്നും യിസ്ഹാക്കിനു ഭാര്യയെ കണ്ടെത്താൻ വേണ്ടി അബ്രാഹാം തന്റെ ദാസനെ ഹാരാനിലേക്കയച്ചു. (ഉല്പ, 24:4; യാക്കോബ് സഹോദരനായ ഏശാവിന്റെ കോപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷപ്പെടുന്നതിനും ഭാര്യയെ കണ്ടെത്തുന്നതിനുമായി ഹാരാനിലേക്കു വന്നു. (ഉല്പ, 27:42-46; 28:1,2, 10). അശ്ശൂർ രാജാവായ സൻഹേരീബ് ഹിസ്കീയാ രാജാവിനെ ഭയപ്പെടുത്തുവാനായി നൽകിയ സന്ദേശത്തിൽ പൂർവ്വപിതാക്കന്മാർ കീഴടക്കിയ പട്ടണങ്ങളുടെ പട്ടികയിൽ ഹാരാനും പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. (2രാജാ, 19:8-13; യെശ, 37:8-13). ചന്ദ്രദേവനായ സീനിന്റെ ക്ഷേത്രം ഇവിടെ ഉണ്ട്. അശ്ശൂർ രാജാക്കന്മാരുടെ യുദ്ധങ്ങളിൽ പട്ടണവും ക്ഷേത്രവും നശിച്ചു. ബി.സി. 612-ൽ നീനെവേയുടെ പതനശേഷം അശ്ശൂരിലെ ചില അഭയാർത്ഥികൾ ഹാരാനിലെത്തി. ബാബേൽ രാജാവായ നബോണിദസ് പട്ടണവും ക്ഷേത്രവും പുതുക്കിപ്പണിതു. പട്ടണം ഇന്നും പഴയപേരിൽ തന്നേ അറിയപ്പെടുന്നു ഇതു ദക്ഷിണ തുർക്കിയിലാണ്. ഈ പ്രദേശത്തു വസിക്കുന്ന മുസ്ലീങ്ങൾ അബ്രാഹാമിനെക്കുറിച്ചുള്ള പല പാരമ്പര്യങ്ങളും അയവിറക്കുന്നുണ്ട്.

ഹായി (Hai)

പേരിനർത്ഥം — നാശകൂമ്പാരം

ആയി എന്നായിരിക്കണം സ്ഥലനാമം. എബ്രായയിൽ നിശ്ചയോപപദത്തോടു ചേർത്താണ് പ്രയോഗിച്ചു കാണുന്നത്. ഈ പേരിന്റെ സ്ത്രീലിംഗരൂപങ്ങളായ അയ്യാത്ത് (യെശ, 10:28), അയ്യ (നെഹെ, 11:31) എന്നിവയും കാണപ്പെടുന്നു. ഹായി ബേഥേലിനു കിഴക്കും ബേഥാവെന്റെ സമീപത്തുമാണ്. (യോശു, 7:2). അബ്രാഹാം കനാനിൽ പ്രവേശിച്ചശേഷം ബേഥേൽ പടിഞ്ഞാറും ഹായി കിഴക്കുമായി കൂടാരം അടിച്ചു. (ഉല്പ, 12:8). മിസ്രയീമിൽ ചുറ്റിത്തിരിഞ്ഞശേഷം അബ്രാഹാം വീണ്ടും ഹായി സന്ദർശിച്ചു. (ഉല്പ, 13:3). യിസ്രായേല്യർ കനാനിൽ പിടിച്ചടക്കിയ രണ്ടാമത്തെ പട്ടണമാണിത്. യെരീഹോ കീഴടക്കിയശേഷം 3000 പേരുള്ള സൈന്യത്തെ അയച്ചു. അവർ ഹായി പട്ടണക്കാരുടെ മുമ്പിൽ തോറ്റോടി. യിസ്രായേലിന്റെ പരാജയകാരണം ആഖാന്റെ പാപമായിരുന്നു. (യോശു, 7:4-15). ആഖാനെയും കുടുംബത്തെയും നശിപ്പിച്ചശേഷം യോശുവ വീണ്ടും ഹായിയിലേക്കു സൈന്യത്തെ അയച്ചു. ഒരു പ്രത്യേക തന്ത്രത്തിലൂടെയാണ് യോശുവ ഹായി പിടിച്ചടക്കിയത്. പട്ടണത്തിന്റെ പിൻഭാഗത്തു 30000 പേരെ രാത്രിയിൽ പതിയിരിപ്പിനയച്ചു. വടക്കുഭാഗത്തുകൂടെ സൈന്യം പട്ടണത്തിൽ പ്രവേശിച്ചു. രാജാവും സൈന്യവും യിസ്രായേലിന്റെ നേരെ യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടു. പട്ടണത്തിന്റെ പിൻവശത്ത് പതിയിരുപ്പുകാർ ഉണ്ടായിരുന്ന വിവരം അവർ അറിഞ്ഞില്ല. യോശുവയും സൈന്യവും പരാജയഭാവത്തിൽ മരുഭൂമി വഴിയായി ഓടി. പട്ടണത്തിലെ ജനം ഒക്കെയും യോശുവയെ പിൻതുടർന്നു പട്ടണം വിട്ടു പുറത്തായി. യോശുവ തന്റെ കയ്യിലുള്ള കുന്തം ഹായിക്കു നേരെ നീട്ടിയപ്പോൾ പതിയിരുപ്പുകാർ പട്ടണത്തിൽ പ്രവേശിച്ചു. ആരും ശേഷിക്കാതവണ്ണം ഹായി നിവാസികളെ അവർ നശിപ്പിച്ചു. ഹായി രാജാവിനെ ജീവനോടെ പിടിച്ചു വധിച്ചു. യോശുവ ഹായി പട്ടണം ചുട്ടു സദാകാലത്തേക്കും ഒരു മൺകുന്നും ശൂന്യഭൂമിയുമാക്കി തീർത്തു. (യോശു, 8:28,29). യെരൂശലേമിലേക്കുള്ള പടപ്പുറപ്പാടിൽ അശ്ശൂർരാജാവ് ആദ്യം പിടിക്കുന്നതു ഹായി (അയ്യാത്ത്) ആയിരിക്കുമെന്നു യെശയ്യാവ് (10:28) പ്രവചിച്ചു. ബാബിലോന്യ പ്രവാസത്തിനുശേഷം ഹായിയിൽ നിന്നുള്ള ബെന്യാമീന്യർ സെരൂബ്ബാബേലിനോടൊപ്പം മടങ്ങിവന്നു. (എസ്രാ, 2:28; നെഹെ, 7:32; 11:31).

ഹർമ്മഗെദ്ദോൻ (Armageddon)

ഹാർ മെഗിദ്ദോ = മെഗിദ്ദോ കുന്ന്. (വെളി, 16:16). എസ്ദ്രലോൻ സമതലത്തിന്റെ തെക്കെ അറ്റത്താണ് മെഗിദ്ദോ. പലസ്തീനിലെ ഒരു വലിയ അടർക്കളമാണ് മെഗിദ്ദോ താഴ്വര. ഇവിടെ വച്ചു നടന്ന യുദ്ധങ്ങളിലാണ് ബാരാക്ക് കനാന്യരെയും (ന്യായാ, 4:15) ഗിദെയോൻ മിദ്യാന്യരെയും ജയിച്ചത്. (ന്യായാ, 7). രണ്ടു വലിയ നാശങ്ങൾൾക്കും മെഗിദ്ദോ സാക്ഷ്യം വഹിച്ചു; ശൗൽ രാജാവിന്റെയും (1ശമൂ, 31:8), യോശീയാ രാജാവിന്റെയും മരണത്തിന്. (2രാജാ, 23:29,30; 2ദിന, 35:22). പില്ക്കാലത്ത് ഭയാനകവും അന്തിമവുമായ യുദ്ധത്തിന്റെ രംഗമായി മെഗിദ്ദോ മാറി. 

കർത്താവായ യേശുക്രിസ്തുവിന്റെ തേജസ്സിലുള്ള പ്രത്യക്ഷതയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു അപ്പൊസ്തലനായ യോഹന്നാൻ ഹർമ്മഗെദ്ദോൻ യുദ്ധം വെളിപ്പെടുത്തുന്നു. കള്ളപ്രവാചകന്റെയും (വെളി, 13:11-18), മൃഗത്തിന്റെയും കീഴിൽ ജാതീയരാഷ്ട്രങ്ങൾ യിസ്രായേലിനെ നിരോധിക്കും. അവരിൽ നിന്നും യെഹൂദ്യ ശേഷിപ്പിനെ വിടുവിക്കുകയാണ് ക്രിസ്തുവിന്റെ പുനരാഗമനത്തിൻ്റെ ഉദ്ദേശ്യങ്ങളിലൊന്ന്. ഈ സൈന്യങ്ങളെ മുഴുവൻ ചലിപ്പിക്കുന്നതു ഭൂതാത്മാക്കളാണ്. (വെളി, 16:13-16; സെഖ, 12:1-9). ജാതികളുടെ കാലത്തിന്റെയും വർത്തമാന യുഗത്തിന്റെയും അന്ത്യമഹായുദ്ധവും ദാനീയേൽ 2:35-ലെ കല്ലിനെക്കുറിച്ചുള്ള പ്രവചനത്തിന്റെ നിവൃത്തിയും ആണിത്. 

ക്രിസ്തു സ്വർഗ്ഗീയ സൈന്യവുമായി ഹർമ്മഗെദ്ദോൻ യുദ്ധത്തിൽ പോരാടുന്നതിനു വേണ്ടി ശ്വേതാശ്വാരൂഢനായി വരും. ഹർമ്മഗെദ്ദോൻ യുദ്ധത്തിനു രണ്ടു ഘട്ടങ്ങളുണ്ട്. ആദ്യഘട്ടത്തിൽ യിസ്രായേൽ ദയനീയമായി പരാജയപ്പെടും. (സെഖ, 14:2; യോവേ, 3:2,3). ആദ്യയുദ്ധത്തിൽ എതിർക്രിസ്തു ജയിക്കുകയും യെരൂശലേമിൽ കടന്നു നഗരത്തിന്റെ പകുതി പിടിക്കുകയും, ജനത്തെ ബദ്ധരാക്കി കൊണ്ടുപോകുകയും ചെയ്യും. പിടിച്ചെടുക്കുന്ന യിസ്രായേൽദേശം അവർ പകുത്തെടുക്കും. അനന്തരം ഒറ്റദിവസംകൊണ്ടു യിസ്രായേലിന്റെ പേർ നശിപ്പിക്കണം എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടുകൂടി സർവ്വരാജ്യസഖ്യസൈന്യം ഹർമ്മഗെദ്ദോനിൽ കൂടിച്ചേരും. ഈ വിഷമഘട്ടത്തിൽ യിസ്രായേൽ നിസ്സഹായയാകും. അവർ ദൈവത്തോടു നിലവിളിക്കും. (യോവേ, 3:11). അപ്പോൾ കർത്താവ് തന്റെ വലിയ സൈന്യവുമായി ഒലിവുമലയിൽ ഇറങ്ങും. (സെഖ, 14:4,5). മെഗിദ്ദോ താഴ്വരയിലെത്തുന്ന കർത്താവിനെയും സ്വർഗ്ഗീയ സൈന്യത്തെയും നശിപ്പിക്കുവാൻ വേണ്ടി എതിർക്രിസ്തു കോട്ട വളയും. ക്രിസ്തു അവരെ പൂർണ്ണമായി തോല്പിക്കും. എതിർക്രിസ്തുവിനെയും കള്ളപ്രവാചകനെയും ജീവനോടെ പിടിച്ച് അഗാധകൂപത്തിൽ തള്ളും. (വെളി, 19:20). ഹർമ്മഗെദ്ദോൻ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ട സൈന്യങ്ങളുടെ രക്തം കുതിരകളുടെ കടിവാളങ്ങളോളം പൊങ്ങി ഇരുന്നൂറു നാഴിക ദൂരത്തോളം ഒഴുകും. (വെളി, 14:20).

സ്മുർന്നാ (Smyrna)

പേരിനർത്ഥം — കയ്പ്

ഏഷ്യാമൈനറിന്റെ പശ്ചിമതീരത്തുള്ള ഒരു പ്രധാന പട്ടണം. എഫെസൊസിനു 65 കി.മിറ്റർ വടക്കു കിടക്കുന്നു. ആധുനികനാമം ഇസ്മിർ (Izmir). പുതിയ നിയമകാലത്തും ഇന്നും ഏഷ്യാമൈനറിലെ പ്രധാന വാണിജ്യകേന്ദ്രമാണു സ്മുർന്നാ. അയോലിയൻ ഗ്രേക്കരായിരുന്നു പുരാതനനിവാസികൾ. താമസിയാതെ അയോണിയൻ ഗ്രേക്കർ ആധിപത്യം സ്ഥാപിച്ചു. ബി.സി. 627-ൽ ലുദിയർ പുരാതനപട്ടണത്തെ നശിപ്പിച്ചു. ബി.സി. 4-ാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തോടുകൂടി ആന്റിഗോണസും ലിസിമാക്കസും ചേർന്നു പട്ടണത്തെ പുതുക്കിപ്പണിതു. അലക്സാണ്ടർ സർദ്ദിസ് പിടിച്ചശേഷം ആസ്യയിലെ പ്രധാനപട്ടണമായി സ്മുർന്നാ ഉയർന്നു. തുടർന്നു സ്മുർന്നാ റോമിന്റെ അധീനത്തിലായി. വെളിപ്പാടിൽ പറയുന്ന ഏഴു സഭകളിൽ രണ്ടാമത്തേതു സ്മുർന്നയാണ്. (2:8-11). പീഡിതസഭയാണ് സ്മർന്ന്. ക്രിസ്തുവിനോടു വിശ്വസ്തത പുലർത്തുന്ന ഈ സഭയ്ക്കെതിരെ കർത്താവ് കറ്റാരോപണമൊന്നും നടത്തുന്നില്ല. പോളിക്കാർപ്പ് രക്തസാക്ഷിയായത് ഇവിടെയാണ്.

സ്പാന്യ (Spain)

ദക്ഷിണ പശ്ചിമ യൂറോപ്പിലെ ഒരു രാജ്യം. വടക്ക് പിരണീസ് പർവ്വതനിരകൾ, ബിസ്ക്കേ ഉൾക്കടൽ (Bay of Biscay) എന്നിവയാലും, പടിഞ്ഞാറും തെക്കുപടിഞ്ഞാറും അറ്റ്ലാന്റിക് സമുദ്രത്താലും, തെക്കുകിഴക്കും കിഴക്കും മെഡിറ്ററേനിയൻ സമുദ്രത്താലും ചുറ്റപ്പെട്ടു കിടക്കുന്നു. സ്പെയിനിലെ ആദിമനിവാസികൾ പുരാതന ശിലായുഗത്തിൽ ഉള്ളവരാണ്. നവീന ശിലായുഗത്തിൽ ഇബേര്യർ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു ജനസമൂഹം ഉത്തരാഫ്രിക്കയിൽ നിന്നും കുടിയേറിപ്പാർത്തു. അവരിൽ നിന്നും സ്പാനിഷ് ഉപദ്വീപിനു ഇബേര്യ എന്ന പേർ ലഭിച്ചു. ബി.സി. 11-ാം നൂറ്റാണ്ടോടുകൂടി ഫിനിഷ്യർ സ്പെയിനിൽ കച്ചവടകേന്ദ്രങ്ങൾ സ്ഥാപിച്ചു. ബി.സി. 3-ാം നൂറ്റാണ്ടോടുകൂടി കാർത്തേജ് സ്പെയിനിന്റെ സിംഹഭാഗവും കയ്യടക്കി. ബി.സി. 197-ൽ സ്പെയിനിൽ രണ്ടു റോമൻ പ്രവിശ്യകൾ സ്ഥാപിച്ചു. അഗസ്റ്റസ് ചക്രവർത്തി സ്പെയിനിനെ മൂന്നു പ്രവിശ്യകളാക്കി. 

അപ്പൊസ്തലനായ പൗലൊസിന്റെ ആഗ്രഹമായിരുന്നു സ്പെയിൻ സന്ദർശനം. (റോമ, 15:24, 28). പൃലൊസ് സ്പെയിൻ സന്ദർശിച്ചു എന്നതിന്റെ പ്രധാന തെളിവു ക്ലെമെന്റിന്റെ പ്രസ്താവനയാണ്. ഐറേന്യൂസ് (എ.ഡി. 180) സ്പെയിനിലെ സഭകളെക്കുറിച്ചെഴുതി. സ്പെയിൻ മുഴുവൻ ക്രിസ്തുവിനു വിധേയപ്പെട്ടു എന്നു തെർത്തുല്യൻ (എ.ഡി. 200) പ്രസ്താവിച്ചു. സ്പെയിനിൽ ക്രിസ്തുമതത്തിന്റെ ദ്രുതവ്യാപനത്തെ സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്ന പ്രസ്താവനകളാണിവ.

സോർ (Tyre)

പേരിനർത്ഥം — പാറ

പൗരാണിക ഫിനിഷ്യാനഗരം. മെഡിറ്ററേനിയൻ സമുദ്രതീരത്തു സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. സീദോനു 35 കി.മീറ്റർ തെക്കും കർമ്മേൽ പർവ്വതത്തിനു 52 കി.മീറ്റർ വടക്കുമായി കിടക്കുന്നു. വളരെ പുരാതനമായ പട്ടണമാണിത്. (യെശ, 23:1, 7). സോർ പണിതത് ബി.സി. 2740-ലാണെന്നു ഹെരോഡോട്ടസും ബി.സി. 1217-ലാണെന്നു ജൊസീഫസും പറയുന്നു. സീദോന്റെ കോളനിയായിരുന്നു സോരെന്നു യെശയ്യാ പ്രവാചകൻ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. (23:2, 12). ഹബിരു ആക്രമികൾക്കെതിരെ സഹായത്തിനായി അമൻ ഹോട്ടപ് നാലാമനു സോരിലെ ഭരണാധികാരി ബി.സി. 1430-ൽ എഴുതിയ എഴുത്ത് തേൽ-എൽ-അമർണാ രേഖകളിലുണ്ട്. യോശുവ സോർ പട്ടണം ആശേറിനു അവകാശമായി നല്കി. (യോശു, 19:29). എന്നാലവർ ഈ പട്ടണം കൈവശപ്പെടുത്തിയതായി കാണുന്നില്ല. (2ശമൂ, 24:7). 

ദാവീദിന്റെയും (2ശമൂ, 5:11; 1രാജാ, 5:1; 2ദിന, 2:3), ശലോമോന്റെയും കാലത്തു യിസ്രായേലും സോരും തമ്മിൽ രമ്യതയിലായിരുന്നു. സോരിലെ വിദഗ്ദ്ധ തൊഴിലാളികൾ ദാവീദിന്റെ കൊട്ടാര നിർമ്മാണത്തെ സഹായിച്ചു. സോർ രാജാവായ ഹീരാം ദേവദാരുമരം ദാവീദിനു എത്തിച്ചു കൊടുത്തു. (2ശമൂ, 5:11; 1ദിന, 14:1). ദാവീദിന്റെ മരണശേഷം ഹീരാം ദൈവാലയം, രാജമന്ദിരങ്ങൾ എന്നിവയുടെ നിർമ്മാണത്തിനാവശ്യമായ വസ്തുക്കളും സഹായവും ശലോമോനു നല്കി. (1രാജാ, 5:1-10; 7:1-8; 2ദിന, 2:3-14). ഏതു പണിയും ചെയ്വാൻ സമർത്ഥനായ ഹൂരാം ആബിയെ സോർ രാജാവ് ശലോമോനു ദൈവാലയം പണിയുവാനായി അയച്ചു കൊടുത്തു. ഹൂരാം ആബിയുടെ അമ്മ ദാന്യസ്ത്രീയും അപ്പൻ സോര്യനും ആണ്. (1രാജാ, 7:13, 14; 2ദിന, 2:13,14). സോര്യരുടെ സഹായത്തിനു പ്രതിഫലമായി ശലോമോൻ കോതമ്പും യവവും എണ്ണയും വീഞ്ഞും നല്കി. (1രാജാ, 5:11,12; 2ദിന, 2:15). സോരിലെ രാജാവിനു ശലോമോൻ ഇരുപതു പട്ടണം നല്കി. പക്ഷേ സോർ രാജാവു അവ ഇഷ്ടപ്പെട്ടില്ല. (1രാജാ, 9:10-13). 

സോരിനെ വീണ്ടും പണിതുറപ്പിച്ച ശക്തനായ രാജാവാണ് ഹീരാം. രണ്ടു തുറമുഖങ്ങൾ അദ്ദേഹം പട്ടണത്തിനു പ്രദാനം ചെയ്തു. കച്ചവടം അഭിവ്യദ്ധി പ്രാപിച്ചു. ലെബാനോൻ പർവ്വതത്തിലെ ദേവദാരു കയറ്റുമതിയിൽ പ്രധാന ഇനമായിരുന്നു. സൈപ്രസിലെ താമ്രവും സ്പെയിനിലെ വെള്ളിയും കോൺവാലിലെ ടിന്നും സോരിലെ കപ്പലുകൾ കൊണ്ടുവന്നു. സോരിന്റെ വാണിജ്യത്തിൽ യിസ്രായേലും ഭാഗഭാക്കായിരുന്നു. അക്കാബാ ഉൾക്കടലിലെ എസ്യോൻ-ഗേബെരിൽ ശലോമോനും ഹീരാമും ഒരുമിച്ചു കപ്പലുകൾ പണിതു. ഹീരാമിന്റെ മരണശേഷം സോരിനു വിഷമഘട്ടം ഉണ്ടായി. സഹോദരനെ കൊന്നശേഷം എത്ത്ബാൽ രാജാവായി. എത്ത്ബാലിന്റെ മകളായ ഈസേബൈൽ ആഹാബിന്റെ ഭാര്യയായി. (1രാജാ, 16:31). അശ്ശൂർ ആക്രമണകാലത്തു സോർ വളരെയധികം വലഞ്ഞു. നെബൂഖദ്നേസറിന്റെ നിരോധനത്തെ സോർ ശക്തമായി പ്രതിരോധിച്ചുവെങ്കിലും അത് സോരിന്റെ കച്ചവടത്തെ തളർത്തുകയും നഗരത്തെ ദരിദ്രമാക്കുകയും ചെയ്തു. അല്പകാലം ഈജിപ്റ്റിനു വിധേയപ്പെട്ട ശേഷം സോർ ബാബിലോണിനധീനമായി. തുടർന്നു സോരിന്റെ അധീശത്വം പേർഷ്യയ്ക്ക് ലഭിച്ചു. യെരൂശലേം ദൈവാലയത്തിന്റെ പുനരുദ്ധാരണത്തിനാവശ്യമായ ദേവദാരുമരം നല്കുന്നതിനു കോരെശ് രണ്ടോമൻ സോരിനോടാവശ്യപ്പെട്ടു. (എസ്രാ, 3:7). ബി.സി. 332-ൽ സോരിന്റെ മുമ്പിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ട അലക്സാണ്ടർ വളരെ പണിപ്പെട്ടാണ് പട്ടണം പിടിച്ചത്.  

യേശു സോർ സന്ദർശിച്ചു. (മത്താ, 15:21; മർക്കൊ, 7:24). അന്ന് യെരുശലേമിനെക്കാൾ ജനനിബിഡമായിരുന്നിരിക്കണം സോർ. പൗലൊസ് ഏഴു ദിവസം സോരിൽ കഴിഞ്ഞു. (അപ്പൊ, 21:3-7). എ.ഡി. 13-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ മുസ്ലീങ്ങൾ കുരിശുയുദ്ധക്കാരിൽ നിന്നും സോർ പിടിച്ചെടുത്തപ്പോൾ പട്ടണത്തിനു കാര്യമായ ക്ഷതം സംഭവിച്ചു. ഇന്നു സോർ തകർന്നു കിടക്കുകയാണ്.

സൊദോം (Sodom)

സമഭൂമിയിലെ പട്ടണങ്ങൾ എന്നറിയപ്പെടുന്നവയിൽ ഒന്ന്. ഇതിനോടൊപ്പമുള്ള മറ്റു നഗരങ്ങളാണ് ആദ്മ, ഗൊമോര, സെബോയീം, സോവർ എന്നിവ. ഈ പ്രദേശങ്ങളെല്ലാം ഫലഭൂയിഷ്ഠവും ജനനിബിഡവുമായിരുന്നു. തുടർന്നു ഈ സ്ഥലങ്ങൾ ഉപേക്ഷിക്കപ്പെട്ടതിനു പുരാവസ്തു വിജ്ഞാനീയമായ തെളിവുകൾ അനുകൂലമാണ്. മുമ്പു ചാവുകടലിനു വടക്കുഭാഗത്താണ് ഈ നഗരങ്ങൾ എന്നു കരുതപ്പെട്ടിരുന്നു. ഇന്നാകട്ടെ ഇവ സിദ്ദീം താഴ്വരയിൽ ആണെന്നതിനെക്കുറിച്ചു പൊതുവെ അഭിപ്രായൈക്യം ഉണ്ട്. (ഉല്പ, 14:3). സിദ്ദീം താഴ്വര ചാവുകടലിന്റെ തെക്കെ അറ്റത്താണ്. ബി.സി. 21-ാം നൂറ്റാണ്ടോടുകൂടി ഈ പ്രദേശം വെള്ളത്തിനടിയിലായി. ഇവിടെ കീൽകുഴികൾ ധാരാളം ഉണ്ട്. (ഉല്പ, 14:10). 

ബേഥേലിൽ നിന്നു നോക്കിയാൽ സൊദോം മുഴുവൻ കാണാൻ കഴിയും. ലോത്ത് സൊദോമിനെ തിരഞ്ഞെടുത്തത് ഇവിടെ നിന്നും നോക്കിയാണ്. (ഉല്പ, 13:10-12). തങ്ങളുടെ ഇടയന്മാർക്കു തമ്മിലുള്ള കലഹം ഒഴിവാക്കുന്നതിനു വേണ്ടി അബ്രാഹാമും ലോത്തും പരസ്പരം പിരിഞ്ഞു പോകുവാനൊരുങ്ങിയപ്പോൾ ലോത്ത് കിഴക്കോട്ടു ചെന്ന് സൊദോം വരെ കൂടാരം നീക്കി അടിച്ചു. സൊദോം നിവാസികൾ ദുഷ്ടന്മാരും യഹോവയുടെ മുമ്പാകെ മഹാപാപികളും ആയിരുന്നു എന്ന് ലോത്ത് വളരെ വേഗം മനസ്സിലാക്കി. (ഉല്പ, 13:5-13; 2പത്രൊ 2:7,8). ഏലാം രാജാവായ കെദൊർലായോമെരിനു പ്രന്ത്രണ്ടുവർഷം കീഴടങ്ങിയിരുന്നതിനു ശേഷം സൊദോമിലും മറ്റു നാലു പട്ടണങ്ങളിലും ഉണ്ടായിരുന്നവർ മത്സരിച്ചു. അടുത്തവർഷം കെദൊർലായോമെരും കൂട്ടരും ചേർന്ന് സൊദോം രാജാവായ ബേരയെയും അവന്റെ കൂട്ടാളികളെയും തോല്പിച്ചു. ലോത്തും കൂട്ടാളികളും ബദ്ധരായി. (ഉല്പ, 14:1-12). അബ്രാഹാമിന്റെ സൈന്യം കെദൊർലായോമെരിനെ പരാജയപ്പെടുത്തി ലോത്തിനെയും കുടുംബത്തെയും രക്ഷപ്പെടുത്തി. സൊദോം രാജാവ് അബ്രാഹാമിനോടു സമ്പത്തു മുഴുവൻ എടുത്തുകൊണ്ടു ആളുകളെ മടക്കിക്കൊടുക്കുന്നതിന് അപേക്ഷിച്ചു. എന്നാൽ സൊദോം രാജാവ് അബ്രാഹാമിനെ സമ്പന്നനാക്കിയെന്നു പറയാതിരിക്കുവാൻ അബ്രാഹാം ഒന്നും സ്വീകരിച്ചില്ല. (ഉല്പ, 14:22). 

പുരുഷമൈഥുനത്തിനു കുപ്രസിദ്ധിയാർജ്ജിച്ച പട്ടണമായിരുന്നു സൊദോം. രണ്ടു ദൂതന്മാരെ ലോത്ത് തന്റെ വീട്ടിൽ രാപാർപ്പിച്ചു. ലോത്ത് അവർക്ക് വിരുന്നു നല്കി. അന്നു രാത്രി അവർ ഉറങ്ങുവാൻ പോകുന്നതിനു മുമ്പ് പട്ടണത്തിലെ പുരുഷന്മാരും മറ്റും ലോത്തിന്റെ വീടു വളഞ്ഞ് ദൈവദൂതന്മാരെ വിട്ടുകൊടുക്കുന്നതിന് ആവശ്യപ്പെട്ടു. പിറ്റെദിവസം ലോത്തും ഭാര്യയും രണ്ടു പെൺമക്കളും സൊദോം വിട്ടശേഷം ദൈവം ഇവയെ അഗ്നിയും ഗന്ധകവും വർഷിപ്പിച്ചു നശിപ്പിച്ചു. (ഉല്പ, 19:1-29; ലൂക്കൊ, 17:28,29). അനന്തരം ദൈവത്തിൽ നിന്നുള്ള ഉന്മൂല നാശത്തിന്റെ പര്യായമായി തീർന്നു സൊദോമും ഗൊമോറയും. (ആവ, 29:3; യെശ, 1:9; 10:3-9; 13:19; യിരെ, 23:14; 49:18; 50:40; വിലാ, 4:6; യെഹ, 16:46, 48,49, 53, 55; ആമോ, 4:11; സെഫ, 2:9; മത്താ, 10:15; ലൂക്കൊ, 17:29; റോമ, 9:29; 2പത്രൊ, 2:6; യൂദാ, 7; വെളി, 11:8). രണ്ടു സാക്ഷികളുടെ ശവം ആത്മീയമായി സൊദോമും മിസ്രയീമും എന്നു വിളിക്കുന്ന നഗരവീഥിയിൽ കിടക്കുമെന്നു വെളിപ്പാട് 11:3-ൽ കാണാം. യെശയ്യാവ് സീയോനെ അഥവാ യെരൂശലേമിനെ സൊദോമിനോടും ഗൊമോറയോടും സാദൃശ്യപ്പെടുത്തുകയും യെരൂശലേമിൻ്റെ ഭരണകർത്താക്കളെ സൊദോം അധിപതികൾ എന്നു വിളിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. (യെശ, 1:8-10).

സെലൂക്യ (Seleucia)

പേരിനർത്ഥം — സെല്യൂക്കസിന്റെ പട്ടണം

ഓറന്റീസ് നദീ മുഖത്തിനു 8 കി.മീറ്റർ വടക്കും അന്ത്യാക്ക്യയ്ക്ക് 26 കി.മീറ്റർ അകലെയുമായി കിടക്കുന്നു. ബി.സി. 301-ൽ സെല്യൂക്കസ് നികടോർ ഈ പട്ടണം സ്ഥാപിച്ചു. ഒന്നാം മിഷണറിയാത്രയ്ക്കു പൗലൊസും ബർന്നബാസും കപ്പൽ കയറിയതു് ഇവിടെ നിന്നാണ്. (പ്രവൃ, 13:4). ആധുനിക നാമം എൽ-കലുസി (el-Kalusi).

സുറിയ (Syria)

അസ്സീറിയയുടെ സംക്ഷിപ്തരൂപമാണ് സിറിയ. അരാമ്യർ പാർത്തിരുന്ന പ്രദേശത്തെയായിരുന്നു ഹെരോഡോട്ടസ് സുറിയ എന്നു വിളിച്ചത്. അലക്സാണ്ടറുടെ ആക്രമണശേഷമാണ് ഈ പേരിനു പ്രചാരം ലഭിച്ചത്. സുറിയയുടെ അതിരുകൾ ഒരിക്കലും സ്ഥിരിമായിരുന്നിട്ടില്ല. കിഴക്ക് യുഫ്രട്ടീസും അറേബ്യൻ മരുഭൂമിയും പടിഞ്ഞാറു മെഡിറ്ററേനിയൻ സമുദ്രവും വടക്ക് അമാനൂസ്, ടൗറസ് പർവ്വതനിരകളും, തെക്കു പലസ്തീനും ആണ് പ്രധാന അതിരുകൾ. ഏകദേശം മുപ്പതിനായിരം ചതുരശ്രമൈൽ വ്യാപ്തിയുണ്ട്. സുറിയയിലെ പ്രധാനപട്ടണങ്ങൾ ദമ്മേശെക്ക്, അന്ത്യൊക്ക്യ, ഹമ്മാത്ത്, ബിബ്ളൊസ് , അലെപ്പോ, പാമീറാ, കർക്കെമീശ് എന്നിവയാണ്. സുറിയയിലെ പ്രധാനനദികളാണ് അബാനയും പർപ്പറും. ഉത്തരഭാഗത്ത് യൂഫ്രട്ടീസ് നദിയുടെ പോഷക നദികൾ ഒഴുകുന്നു. പഴയനിയമത്തിൽ അരാം എന്ന പേരിലാണ് സുറിയ പറയപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്. അബ്രാഹാമിൻ്റെ ദാസനായ എല്യേസർ ദമ്മേശെക്കുകാരനായിരുന്നു. (ഉല്പ, 15:2). എലീശയുടെ അടുക്കൽവന്നു കുഷ്ഠരോഗത്തിൽ നിന്നു സൗഖ്യം പ്രാപിച്ച നയമാൻ അരാംരാജാവിൻ്റെ സേനാപതി ആയിരുന്നു. (2രാജാ, 5:1-14; ലൂക്കൊ, 4:27).

യേശു ജനിക്കുമ്പോൾ ദേശാധിപതിയായ കുറേന്യൊസ് ആണ് സുറിയ ഭരിച്ചിരുന്നത്. ഓറന്റീസ് നദീതീരത്തുള്ള അന്ത്യാക്യയായിരുന്നു ദേശാധിപതിയുടെ ആസ്ഥാനം. (ലൂക്കൊ, 2:1,2). റോമാസാമ്രാജ്യത്തിലെ വലിയ നഗരങ്ങളിൽ മൂന്നാമത്തേതായിരുന്നു അന്ത്യാക്ക്യ. യേശു തന്റെ ശുശ്രൂഷ പലസ്തീനിൽ മാത്രമായി പരിമിതപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. എങ്കിലും അവന്റെ അത്ഭുതപ്രവൃത്തികളുടെ ശ്രുതി സുറിയ മുഴുവൻ പരന്നു. (മത്താ, 4:24). ആദിമസഭയുടെ ചരിത്രത്തിൽ സുറിയയ്ക്ക് പ്രധാന പങ്കുണ്ട്. ക്രിസ്തുവിന്റെ അനുയായികൾ ക്രിസ്ത്യാനികൾ എന്നു വിളിക്കപ്പെട്ടതു അന്ത്യാക്ക്യയിൽ വച്ചായിരുന്നു. (പ്രവൃ, 11:26). ദമസ്ക്കൊസിലേക്കു പോകുന്ന വഴിയിൽ വച്ചു പൌലൊസിന്റെ മാനസാന്തരം നടന്നു. (പ്രവൃ, 9:1-9). ജാതികളുടെ ഇടയിൽ സുവിശേഷ പ്രവർത്തനം നടത്തുന്നതിനു പൗലൊസിനെയും ബർന്നബാസിനെയും നിയോഗിച്ചത് അന്ത്യൊക്ക്യ സഭയായിരുന്നു. (പ്രവൃ, 13:1-3). കൗദ്യൊസ് ചക്രവർത്തിയുടെ വാഴ്ചക്കാലത്ത് ക്ഷാമം പൊട്ടി പുറപ്പെട്ടപ്പോൾ അന്ത്യാക്ക്യയിലും ചുറ്റുമുള്ള ക്രിസ്ത്യാനികൾ യെരുശലേമിലെ സഹോദരന്മാർക്കു സഹായം എത്തിച്ചു കൊടുത്തു. (പ്രവൃ, 11:27-30).