ബേഥേൽ (Bethel)

പേരിനർത്ഥം — ദൈവഭവനം

യെരൂശലേം കഴിഞ്ഞാൽ ബൈബിളിൽ ഏറ്റവുമധികം പരാമർശിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു പട്ടണം. യെരുശലേമിനു 19 കി.മീറ്റർ വടക്കുള്ള ആധുനിക ഗ്രാമമായ ബെയ്ത്തിൻ (Beitin) ആണ് സ്ഥാനം. എഫ്രയീം മലമ്പ്രദേശത്തിന്റെ തെക്കെ അറ്റത്തു സമുദ്രനിരപ്പിൽ നിന്നു ഏകദേശം 914 മീറ്റർ ഉയരത്തിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. ചുറ്റുമുള്ള പ്രദേശം വരണ്ടതും കല്ലുനിറഞ്ഞതുമായ പീഠഭൂമിയാണ്. ഇവിടെ നാലു അരുവികൾ ഉണ്ട്. അബ്രാഹാം കനാനിൽ പ്രവേശിച്ചശേഷം ശെഖേമിൽ താമസിക്കുകയും അവിടെനിന്നു ബേഥേലിനു കിഴക്കുള്ള മലയ്ക്കു പുറപ്പെടുകയും ചെയ്തു. ബേഥേൽ പടിഞ്ഞാറും ഹായി കിഴക്കുമായി അബ്രാഹാം കൂടാരം അടിച്ചു. (ഉല്പ, 12:8). ഈ പട്ടണത്തിന്റെ പഴയപേര് ലൂസ് എന്നായിരുന്നു. (ഉല്പ, 28:10-12). ബേഥേലിൽ വച്ചു ദൈവം യാക്കോബിനെ കാണുകയും അബ്രാഹാമിനോടുള്ള ഉടമ്പടി സ്ഥിരീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. ദൈവകല്പനയനുസരിച്ച് പദ്ദൻ-അരാമിൽ നിന്നും മടങ്ങിവന്നപ്പോൾ യാക്കോബ് ഈ പട്ടണം വീണ്ടും സന്ദർശിച്ചു. (ഉല്പ, 35:1). അവിടെ അവൻ ഒരു യാഗപീഠം പണിത് യഹോവയെ ആരാധിച്ചു ആ സ്ഥലത്തിനു ഏൽ-ബേഥേൽ എന്നു പേരിട്ടു. (ഉല്പ, 35:7). റിബെക്കയുടെ ധാത്രിയായ ദെബോരാ മരിച്ചപ്പോൾ യാക്കോബ് അവളെ ബേഥേലിനു താഴെയുള്ള കരുവേലകത്തിൻ കീഴിൽ അടക്കി. (ഉല്പ, 35:8).

കനാൻ ആക്രമണത്തിനുശേഷം ബേഥേൽ ബെന്യാമീൻ ഗോത്രത്തിനു അവകാശമായി കൊടുത്തു. (യോശു, 18:21,22). യോസേഫിന്റെ സന്തതികൾ ദൈവനിയോഗത്താൽ ബേഥേലിനെതിരെ ചെന്നു അതിനെ പിടിച്ചടക്കി. (ന്യായാ, 1:22-26). ന്യായാധിപന്മാരുടെ കാലത്ത് എഫ്രയീം ഗോത്രത്തിന്റെ ദുഷ്ടത കാരണമായി യിസ്രായേല്യർ അവർക്കെതിരെ നീങ്ങി. ദൈവഹിതം അറിയുന്നതിനു അവർ ബേഥേലിൽ ചെന്നു. (ന്യായാ, 20:18). ഇക്കാലത്ത് ദൈവത്തിന്റെ പെട്ടകം ബേഥേലിൽ ആയിരുന്നു. ന്യായപാലനം ചെയ്യുന്നതിനും ആരാധന കഴിക്കുന്നതിനുമായി ശമുവേൽ പ്രവാചകൻ ഇടയ്ക്കിടെ ബേഥേലിലേക്കു പോയിരുന്നു. (1ശമൂ, 7:16; 10:3). അതിനുശേഷം രാജ്യത്തിന്റെ വിഭജനംവരെ ഫെലിസ്ത്യരോടുള്ള യുദ്ധത്തിനുവേണ്ടി ശൗൽ സൈന്യത്തെ പാർപ്പിക്കുന്നതിനോടുള്ള ബന്ധത്തിൽ മാത്രമേ ബേഥേൽ പറയപ്പെട്ടിട്ടുള്ളൂ. യൊരോബെയാമിന്റെ കീഴിൽ വടക്കെ രാജ്യത്തിലെ ഒരു പമുഖപട്ടണമെന്ന നിലയ്ക്കു ബേഥേൽ ഉയർന്നു. സാക്ഷാൽ ദൈവിക വെളിപ്പാടിനു ഖ്യാതിനേടിയ ബേഥേൽ വിഗ്രഹാരാധനയുടെ വിളനിലമായി മാറി. ബേഥേലിലും ദാനിലും യൊരോബെയാം രണ്ടു സ്വർണ്ണ കാളക്കുട്ടികളെ പ്രതിഷ്ഠിച്ചു. തന്റെ രാജ്യത്തിലെ പ്രജകൾ ആരാധനയ്ക്കുവേണ്ടി യെരുശലേം ദൈവാലയത്തിലേക്കു പോകുന്നതു തടയാൻ വേണ്ടിയായിരുന്നു ഇത്. (1രാജാ, 12:26-30). ദൈവം ഒരു ദൈവപുരുഷനെ അയച്ചു വരാൻപോകുന്ന നാശത്തെക്കുറിച്ച് ഓർപ്പിച്ചു. (1രാജാ, 13:1-32). യെഹൂദയിലെ അബീയാ രാജാവ് ബേഥേലും മറ്റു പട്ടണങ്ങളും യൊരോബെയാമിന്റെ കൈയിൽ നിന്നും പിടിച്ചെടുത്തു. (2ദിന, 13:19,20). യേഹു ബാലിനെ യിസ്രായേലിൽ നിന്നു നശിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞുവെങ്കിലും ദാനിലെയും ബേഥേലിലെയും പൊൻകാളക്കുട്ടികളെ നശിപ്പിച്ചില്ല. (2രാജാ, 10:28,29). 

ആമോസും ഹോശേയയും ബേഥേലിന്മേൽ വരുന്ന ന്യായവിധിയെക്കുറിച്ചു പ്രവചിച്ചു: (ആമോ, 3:14; 4:4-6; ഹോശേ, 4:15). ഏലീയാവിന്റെയും എലീശയുടെയും കാലത്ത് ബേഥേലിൽ ഒരു പ്രവാചകഗണം ഉണ്ടായിരുന്നു. എലീശയെ പരിഹസിച്ചു ദാരുണമായ അന്ത്യത്തിനു വിധേയരായ 42 കുട്ടികളും ബേഥേലിലുള്ളവരാണ്. (2രാജാ, 2:23,24). അശ്ശൂര്യർ ഇവിടെ ആക്കിയിരുന്ന ഒരു പുരോഹിതൻ അശ്ശൂര്യ കുടിപാർപ്പുകാരെ ആരാധനാരീതി പഠിപ്പിച്ചു. (2രാജാ, 17:27,28). യോശീയാവു രാജാവായ ശേഷമാണ് വിഗ്രഹാരാധന ബേഥേലിൽ നിന്നും ഒഴിഞ്ഞത്. (2രാജാ, 23:15-23). ബാബിലോന്യ പ്രവാസത്തിൽ നിന്നും മടങ്ങിവന്ന യെഹൂദരിൽ ചിലർ ബേഥേലിലേക്കു ചെന്നു. (എസ്രാ, 2:28; നെഹെ, 7:32). ഇവരെ ബെന്യാമീന്യരുടെ പട്ടികയിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. (നെഹെ, 11:31). മക്കാബ്യകാലത്തു അരാം (Syria) സൈന്യാധിപനായ ബാക്കിഡസ് (Bacchides) ബേഥേലിനെ പണിതു. (1മക്കാ, 9:50). അനന്തരം ചക്രവർത്തിയായിത്തീർന്ന വെസ്പേഷ്യൻ പട്ടണം പിടിച്ചു.

ബേഥാന്യ (Bethany)

ബേഥാന്യയിൽ ലാസറിൻ്റെ കല്ലറ

പേരിനർത്ഥം — അത്തിക്കായ്ക്കളുടെ വീട്

ബേഥാന്യ: യോർദ്ദാന്നക്കരെ യോഹന്നാൻ സ്നാനം കഴിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന ഒരു സ്ഥലം. (യോഹ, 1:28). മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഓറിജൻ ബേഥാന്യയുടെ സ്ഥാനത്ത് ബേത്ത്-അബാര (Beth-abara) എന്നു ചേർത്തു. എന്നാൽ വിശ്വാസ്യമായ കൈയെഴുത്തു പ്രതികളിലെല്ലാം ബേഥാന്യ എന്നാണു കാണുന്നത്. സ്ഥാനം നിശ്ചയമില്ല. 

ബേഥാന്യ: മറിയ, മാർത്ത, ലാസർ എന്നിവർ പാർത്തിരുന്ന ഗ്രാമം. യെരുശലേമിനു 3 കി.മീറ്റർ തെക്കുകിഴക്കായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. (യോഹ, 11:18). ഒലിവു മലയുടെ കിഴക്കെ ചരിവിലാണ് ബേഥാന്യ. യേശു ലാസറിനെ ഉയിർപ്പിച്ചതും (യോഹ, 11:1, 38-44), ശിമോന്റെ വീട്ടിൽ വിരുന്നിനു സംബന്ധിച്ചതും (മത്താ, 26; മർക്കൊ, 14:3-9) ബേഥാന്യയിൽ തന്നേ. ഈ പട്ടണത്തിന്റെ പ്രദേശത്തു വച്ചാണ് യേശുവിന്റെ സ്വർഗ്ഗാരോഹണം നടന്നത്. (ലുക്കൊ, 24:50,51). ഇന്നു എൽ-അസറിയേ (El-Azariyeh ) എന്നറിയപ്പെടുന്നു. ലാസറിന്റേതു എന്നു കരുതപ്പെടുന്ന കല്ലറയും, കുഷ്ഠരോഗിയായ ശിമോന്റേതെന്നു കരുതപ്പെടുന്ന വീടും ഇവിടെ ഉണ്ട്.

ബേത്ത്സയിദ (Bethsaida)

പേരിനർത്ഥം — ധീവരഗൃഹം

തിബെര്യാസ് കടലിന്റെ (ഗലീലക്കടൽ) പടിഞ്ഞാറെ തീരത്തു ഗെന്നേസരത്ത് പ്രദേശത്തുള്ള ഒരു ഗ്രാമം. (യോഹ, 1:44; 12:21). അഞ്ചപ്പവും രണ്ടുമീനും കൊണ്ടു അയ്യായിരം പേരെ അത്ഭുതകരമായി പോഷിപ്പിച്ചശേഷം യേശു തന്റെ ശിഷ്യന്മാരോടു പടകിൽ കയറി ബേത്ത്സയിദയ്ക്കു പോകുവാൻ പറഞ്ഞു. (മർക്കൊ, 6:45-53). യോഹന്നാൻ സുവിശേഷത്തിൽ (6:17) അവർ പടകു കയറി കഫർന്നഹൂമിലേക്കു യാത്രയായി എന്നു കാണുന്നു. ഇതിൽനിന്നു കഫർന്നഹൂമിനടുത്തു ഉള്ള ഗ്രാമമാണു ബേത്ത്സയിദ എന്നു മനസ്സിലാക്കാം. ഈ ഗ്രാമത്തിലെ പ്രധാന തൊഴിൽ മീൻപിടിത്തമാണ്. പത്രൊസും അന്ത്രെയാസും ഫിലിപ്പോസും ബേത്ത്സയിദയിലുള്ളവരാണ്. (യോഹ, 1:44; 12:21). ഇവരുടെ വീട് കഫർന്നഹൂമിലെ പള്ളിയുടെ അടുത്തായിരുന്നു. (മർക്കൊ, 1:29). മാനസാന്തരപ്പെടാത്തതിനു കോരസീൻ, കഫർന്നഹൂം എന്നീ പട്ടണങ്ങളോടൊപ്പം യേശു ബേത്ത്സയിദയെയും ഭർത്സിച്ചു. (മത്താ, 11:20-23; ലൂക്കൊ, 10:13-15). 

തിബെര്യാസ് കടലിന്റെ കിഴക്കുള്ള ഒരു ഗ്രാമത്തിനും ബേത്ത്സയിദ എന്നു പേരുണ്ട്. ഇവിടെ വച്ചു യേശു അഞ്ചപ്പവും രണ്ടു മീനും കൊണ്ടു അയ്യായിരം പേരെ പോഷിപ്പിച്ചു. (ലൂക്കൊ, 9:10). ബേത്ത്സയിദയിലെ കുരുടനു യേശു കാഴ്ച നല്കി. (മർക്കൊ, 8:22-26). ഇതു തടാകത്തിന്റെ കിഴക്കു വശത്താണ്. തടാകത്തിന്റെ പടിഞ്ഞാറു വശത്തുള്ള ദല്മനൂഥയിൽ നിന്നും യേശു വന്നതേയുള്ളൂ. (മത്താ, 15:39; മർക്കൊ, 8:10-13). ഇടപ്രഭുവായ ഫിലിപ്പോസ് ഈ ബേത്ത്സയിദയെ പുതുക്കിപ്പണിതു, അതിനു ഔഗുസ്തൊസ് കൈസറുടെ പുത്രിയായ ജൂലിയയുടെ ബഹുമാനാർത്ഥം ജൂലിയാ എന്നു പേരിട്ടു. ഇതു യോർദ്ദാനു കിഴക്കാണെന്നു പ്ലിനിയും ജെറോമും പറയുന്നുണ്ട്. ഇന്നത്തെ പേര് ജൗലാൻ (Jaulan) ആണ്. ചിലരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ യോർദ്ദാനു കിഴക്കുള്ള എത്-തേൽ (et-Tell) ആണിത്. 

സുവിശേഷങ്ങളിൽ നിന്നു ബേത്ത്സയിദയെക്കുറിച്ചു ലഭിക്കുന്ന വിവരങ്ങൾ മേല്പറഞ്ഞവയാണ്. യോർദ്ദാൻ നദിക്കു കിഴക്കും പടിഞ്ഞാറും ബേത്തയിദയുണ്ട്. യേശു അയ്യായിരം പേരെ സംതൃപ്തരാക്കിയ ബേത്ത്സയിദ യോർദ്ദാൻ നദിക്കു കിഴക്കാണ്. ഈ സംഭവത്തിനു ശേഷം ശിഷ്യന്മാരെ അക്കരെ ബേത്ത്സയിദയ്ക്ക് പോകാൻ യേശു നിർബന്ധിച്ചു. (മർക്കൊ, 6:45). ഇതിൽനിന്നും നദിക്കു പടിഞ്ഞാറുള്ള ഭാഗത്തിനു ബേത്ത്സയിദ എന്നു പേരുണ്ടായിരുന്നതായി തെളിയുന്നു. ഫിലിപ്പൊസിനെ ‘ഗലീലയിലെ ബേത്ത്സയിദക്കാരൻ’ എന്നു വിശേഷിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഗലീല ജില്ല യോർദ്ദാന്റെ കിഴക്കു ഭാഗത്തേക്കു വ്യാപിച്ചിരുന്നതായി കാണുന്നില്ല. യോർദ്ദാൻ നദി ഗലീലക്കടലിൽ പ്രവേശിക്കുന്ന സ്ഥലത്ത് അക്കരെയും ഇക്കരെയും ആയി ബേത്ത്സയിദ കിടന്നിരുന്നു എന്നു കരുതുന്നതിൽ അപാകതയില്ല.

ബേത്ത്-ശേമെശ് (Beth-shemesh)

 പേരിനർത്ഥം — സൂര്യഗൃഹം

ഫെലിസ്ത്യരുടെ അതിരിനടുത്തു ദാൻഗോത്രത്തിൽ യെഹൂദയുടെ വടക്കെ അതിരിലുള്ള പട്ടണം. കെസാലോനിനും തിമ്നയ്ക്കും ഇടയ്ക്കാണ് ഈ പട്ടണം. (യോശു, 15:10; 1ശമൂ, 6:12). യോശുവ 19:41-ൽ സുര്യനഗരം എന്ന അർത്ഥത്തിൽ ഈർ-ശെമെശ് എന്നു വിളിക്കുന്നു. ലേവ്യർക്കു യെഹൂദാ നല്കിയ പുരോഹിത നഗരമാണിത്. (യോശു, 21:16; 1ദിന, 6:59). ഇവിടെ ഗോതമ്പു വയലുകൾ ഉണ്ട്. (1ശമൂ, 6:13). ആധുനിക അയിൻ ഷെംസിന് (Ain Shems) അടുത്തുള്ള തേൽ എർ-റുമെല്ലെ (Tell er Rumelleh) ആണ് സ്ഥാനം. യെരുശലേമിനു 26 കി.മീറ്റർ പടിഞ്ഞാറു സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. 

ദൈവത്തിന്റെ പെട്ടകം പിടിച്ചെടുത്തതു കൊണ്ടു ഫെലിസ്ത്യർ ബാധയാൽ പീഡിപ്പിക്കപ്പെട്ടു. ഏതു വിധത്തിലും പെട്ടകത്തെ അവിടെ നിന്നൊഴിപ്പിക്കണമെന്നു കരുതി, അവർ പെട്ടകത്തെ ഒരു വണ്ടിയിലാക്കി, വണ്ടിയെ രണ്ടു കറവുള്ള പശുക്കളെക്കൊണ്ടു വലിപ്പിച്ചു. പശുക്കളുടെ കിടാങ്ങളെ വീട്ടിൽ കെട്ടി. (1ശമൂ, 6:7-10). പശുക്കൾ തീർച്ചയായും കിടാങ്ങളുടെ അടുക്കലേക്കു മടങ്ങിവരും. അല്ലെന്നു വരികിൽ ദൈവത്തിന്റെ നിയന്ത്രണത്തിലായിരിക്കും പശുക്കൾ കിടാങ്ങളെ ഉപേക്ഷിച്ചു പോവുക. എങ്കിൽ ഫെലിസ്ത്യരുടെ കഷ്ടതയ്ക്കു കാരണം യിസ്രായേലിന്റെ ദൈവം തന്നെയാണ്. പശുക്കൾ എക്രോൻ വിട്ടു 11 കി.മീറ്റർ അകലെയുള്ള ബേത്ത്-ശെമെശിലേക്കു യാത്രയായി. വണ്ടി ബേത്ത്-ശെമെശ്യനായ യോശുവയുടെ വയലിൽ വന്നു നിന്നു. (1ശമൂ, 6:14). അവിടെ എത്തുന്നതുവരെ പശുക്കൾ വലത്തോട്ടോ ഇടത്തോട്ടോ മാറാതെ പെരുവഴിയിൽ കൂടിയാണ് പോയത്.. ബേത്ത്-ശെമെശ്യർ പെട്ടകത്തെ സന്തോഷത്തോടെ സ്വീകരിച്ചു യഹോവയ്ക്കു യാഗങ്ങൾ അർപ്പിച്ചു. ഇവിടെയും യഹോവയുടെ പെട്ടകത്തോടു അനാദരവു കാട്ടിയതു കൊണ്ടു അനേകം പേർ മരിച്ചു. 50,070 പേർ പെട്ടകത്തിൽ നോക്കുകകൊണ്ടു സംഹരിക്കപ്പെട്ടു എന്നു 1ശമൂവേൽ 6:19-ൽ കാണുന്നു. എഴുപതു പേരായിരിക്കണം മരിച്ചത്. അനന്തരകാല പാഠങ്ങളിൽ സംഭവിച്ച പിഴവാണ് 50,070 എന്ന വലിയ സംഖ്യയ്ക്കു കാരണം.

രാജഗൃഹത്തിനു ഭോജനപദാർത്ഥങ്ങൾ എത്തിച്ചു കൊടുക്കുന്നതിനു ശലോമോൻ തിരിച്ച പന്ത്രണ്ടു ജില്ലകളിലൊന്നിലെ പട്ടണമായിരുന്നു ബേത്ത്-ശെമെശ്. (1രാജാ, 4:29). ബേത്ത്-ശെമെശിൽ വച്ചു യിസ്രായേൽ രാജാവായ യെഹോവാശ് യെഹൂദാരാജാവായ അമസ്യാവിനെ തോല്പിച്ചു ബദ്ധനാക്കി. (2രാജാ, 14:11-13; 2ദിന, 25:21-23). ആഹാസിന്റെ വാഴ്ചക്കാലത്ത് ഫെലിസ്ത്യർ ബേത്ത്-ശെമെശും മറ്റു ചില പട്ടണങ്ങളും പിടിച്ചടക്കി. (2ദിന, 28:18,19). അശ്ശൂർ രാജാവായ തിഗ്ലത്ത്-പിലേസർ തൃതീയൻ ആഹാസിന്റെ സഹായത്തിനെത്തി ഫെലിസ്ത്യരെ പ്രസ്തുത പട്ടണങ്ങളിൽ നിന്നോടിച്ചു. ബാബേൽ ചക്രവർത്തിയായ നെബൂഖദ്നേസർ (ബി.സി. 607) ബേത്ത്-ശേമെശിനെ നശിപ്പിച്ചു.

ബേത്ത്ലേഹെം (Bethlehem)

ആധുനിക ബേത്ത്ലേഹെം

പേരിനർത്ഥം — അപ്പത്തിന്റെ ഭവനം

യെരൂശലേമിനു 8 കി.മീറ്റർ തെക്കു പടിഞ്ഞാറായി കിടക്കുന്ന പട്ടണം. ഈജിപ്റ്റിലേക്കും ഹെബ്രാനിലേക്കും ഉള്ള പ്രധാന പാതയിൽ യെഹൂദാ മലമ്പ്രദേശത്തു സമുദ്രനിരപ്പിൽ നിന്നും 777 മീറ്റർ ഉയരത്തിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. യെരൂശലേമിനെക്കാളും ഉയരെയാണ് ബേത്ത്ലേഹെമിന്റെ സ്ഥാനം. പാറക്കെട്ടുകൾ നിറഞ്ഞ പ്രദേശമാണെങ്കിലും ഒലിവു, മുന്തിരി, പയറുവർഗ്ഗങ്ങൾ എന്നിവ കൃഷി ചെയ്യുന്നു. (രൂത്ത്, 1:22). ബേത്ത്ലേഹെമിനെ കുറിച്ചുള്ള ആദ്യത്തെ ചരിത്രരേഖ ലഭിക്കുന്നത് അമർണാ എഴുത്തുകളിൽ നിന്നാണ്. (നോക്കുക: അമർണാ ലിഖിതങ്ങൾ) ബേത്ത്ലേഹെമിന്റെ ആദ്യപേര് എഫ്രാത്ത എന്നായിരിക്കണം. റാഹേലിനെ ബേത്ത്ലേഹെം എന്ന എഫ്രാത്തിന്നു പോകുന്ന വഴിയിൽ അടക്കം ചെയ്തു. (ഉല്പ, 35:19; 48:7). യിസ്രായേൽമക്കൾ കനാൻ കീഴടക്കിയ ശേഷം സെബുലൂനിലെ ബേത്ത്ലേഹെമിൽ നിന്നും തിരിച്ചറിയുവാൻ വേണ്ടി ഇതിനെ യെഹൂദയിലെ ബേത്ത്ലേഹെം എന്നു വിളിച്ചു. (രൂത്ത്, 1:1).

മീഖാവിന്റെയും തുടർന്നു ദാന്യരുടെയും പുരോഹിതനായിത്തീർന്ന ലേവ്യൻ യെഹൂദയിലെ ബേത്ത്ലേഹെമ്യൻ ആയിരുന്നു. (ന്യായാ, 17:7). യിസ്രായേലിനും ബെന്യാമീൻ ഗോത്രത്തിനും തമ്മിൽ വലിയ യുദ്ധത്തിനു കാരണമായിയിത്തീർന്നതു ഒരു ലേവ്യന്റെ വെപ്പാട്ടിയുടെ മരണമായിരുന്നു. ലേവ്യൻ ഈ വെപ്പാട്ടിയെ പരിഗ്രഹിച്ചതു യെഹൂദയിലെ ബേത്ത്ലേഹെമിൽ നിന്നായിരുന്നു. (ന്യായാ, 19:1). രുത്തിന്റെ പുസ്തകത്തിലെ അധിക സംഭവങ്ങളുടെയും പശ്ചാത്തലം ബേത്ത്ലേഹെം ആണ്. (രൂത്ത്, 1:1,2, 19, 22; 4:11). 

പഴയനിയമത്തിൽ ബേത്ത്ലേഹെം പ്രാധാന്യമർഹിക്കുന്നതു അതിനു ദാവീദിനോടുണ്ടായിരുന്ന ബന്ധം കൊണ്ടാണ്. ദാവീദ് ബേത്ത്ലേഹെമ്യനാണ്. (1ശമൂ, 17:12, 15; 20:6, 28). ശമുവേൽ പ്രവാചകൻ ബേത്ത്ലേഹെമിൽ വച്ചു ദാവീദിനെ രാജാവായി അഭിഷേകം ചെയ്തു. (1ശമൂ, 16:1-13). ബേത്ത്ലേഹെം ദാവീദിൻ പട്ടണം എന്നറിയപ്പെട്ടു. (ലൂക്കൊ, 2:5, 15). ഫെലിസ്ത്യർക്കു ബേത്ത്ലേഹെമിൽ കാവൽപട്ടാളം ഉണ്ടായിരുന്നു. (2ശമൂ, 23:14-16; 1ദിന, 11:16-18). ദാവീദിന്റെ വീരന്മാരിലൊരാളായ എൽഹാനാൻ ബേത്ത്ലേഹെമ്യനായ ദോദാവിന്റെ മകൻ ആയിരുന്നു. (2ശമൂ, 23:24; 1ദിന, 11:26). അസാഹേലിനെ അടക്കം ചെയ്തതു ബേത്ത്ലേഹെമിൽ അത്രേ. (2ശമൂ, 2:32). രെഹബെയാം ബേത്ത്ലേഹെമിനെ പണിതുറപ്പിച്ചു. (2ദിന, 11:6). ഗെദല്യാവിന്റെ വധത്തിനു ശേഷം ഒളിച്ചോടിയ യിസ്രായേല്യർ മിസ്രയീമിലേക്കുള്ള പ്രയാണത്തിൽ ബേത്ത്ലേഹെമിനു സമീപത്തുള്ള ഗേരൂത്ത് കിംഹാമിൽ ചെന്നു താമസിച്ചു. (യിരെ, 41:17). ബേത്ത്ലേഹെമിലെ പ്രധാന പൗരന്മാരെല്ലാം പ്രവാസത്തിൽ പോയി. എസ്രായും (2:21), നെഹെമ്യാവും (7:26) പ്രവാസത്തിൽ നിന്നു മടങ്ങിവന്ന നൂറിലധികം ബേത്ത്ലേഹെമ്യരുടെ പേരുകൾ നല്കുന്നു.

മശീഹയുടെ ജന്മസ്ഥലം ബേത്ത്ലേഹെം ആയിരിക്കുമെന്നു മീഖാ പ്രവചിച്ചു. യേശുവിന്റെ ജനനത്തോടു കൂടി യെഹുദാ സഹസ്രങ്ങളിൽ ചെറുതായിരുന്ന ബേത്ത്ലേഹേം കീർത്തിയുടെ പരമകോടിയിൽ എത്തി. (മീഖാ, 5:2). യെഹൂദന്മാരുടെ രാജാവിനെ കൊല്ലാനുള്ള ശ്രമത്തിൽ ഹെരോദാരാജാവ് ബേത്ത്ലേഹെമിലെ രണ്ടു വയസ്സും താഴെയുമുള്ള ആൺകുട്ടികളെ കൊല്ലിച്ചു. (മത്താ, 2:16). ഈ ഗ്രാമത്തിനടുത്തുള്ള ഗുഹയിലാണ് യേശു ജനിച്ചതെന്നു ജസ്റ്റിൻ മാർട്ടിയർ പറയുന്നു. പശുത്തൊട്ടിയുടെ സ്ഥാനത്ത് കാൺസ്റ്റന്റയിൻ ചക്രവർത്തിയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ അമ്മ ഹെലീനയും (Helena) കൂടി ഒരു പള്ളി സ്ഥാപിച്ചു (എ.ഡി. 330). ഈ മന്ദിരം നശിച്ചപ്പോൾ ജസ്റ്റീനിയൻ ഒന്നാമൻ (എ.ഡി. 527-565) ഒരു പുതിയ പള്ളി സ്ഥാപിച്ചു. പതിനായിരത്തിനു താഴെ നിവാസികളുള്ള ഒരു ഗ്രാമം മാത്രമാണ് ആധുനിക ബേത്ത്ലേഹം.

സെബുലൂനിലെ ഒരു പട്ടണത്തിൻ്റെ പേരും ബേത്ത്ലേഹെം എന്നാണ്. (യോശു, 19:15). പത്തോമത്തെ ന്യായാധിപനായിരുന്ന ഇബ്സാൻ ജനിച്ചതും മരിച്ചശേഷം അടക്കപ്പെട്ടതും ഇവിടെയാണ്. (ന്യായാ, 12:8, 10). നസറേത്തിനു 11 കി.മീറ്റർ പടിഞ്ഞാറു-വടക്കു പടിഞ്ഞാറുള്ള ബയ്ത്ത് ലഹ്മ ആണെന്നു കരുതപ്പെടുന്നു.

ബേത്ത്-ഫാഗ (Bethphage)

പേരിനർത്ഥം – അത്തിക്കായ്ക്കളുടെ ഭവനം

പാകമായാലും അതിന്റെ ലക്ഷണം വ്യക്തമാക്കാത്ത അത്തിപ്പഴങ്ങളിൽ നിന്നാണീ പേർ വന്നത്. യെരൂശലേമിനും ബേഥാന്യയ്ക്കും സമീപത്തുള്ള ഗ്രാമം. യേശുവിന്റെ യെരൂശലേമിലേക്കുള്ള ജൈത്രയാത്രയുമായുള്ള ബന്ധത്തിലാണ് ബേത്ത്-ഫാഗ പറയപ്പെട്ടിരിക്കണത്. (മർക്കൊ, 11:1; മത്താ, 21:1; ലൂക്കൊ, 19:29). ഒലിവുമലയുടെ തെക്കു കിഴക്കെ ചരിവിൽ കിടക്കുന്ന മുസ്ലീം ഗ്രാമമായ അബുദിസ് (Abu Dis) ആയിരിക്കണം സ്ഥാനം.

ബെരോവ (Berea or Beroea)

മക്കദോന്യയിലെ ഒരു പട്ടണം. തെസ്സലൊനീക്യയിൽ നിന്നും 80 കി.മീറ്റർ അകലെ ബെർമ്മിയൂസ് (Bermius) മലയുടെ അടിവാരത്തു സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. രണ്ടാമത്തെ മിഷണറി യാത്രയിൽ പൗലൊസും ശീലാസും ബെരോവയിൽ എത്തി സുവിശേഷം അറിയിച്ചു. ബെരോവക്കാർ സുവിശേഷം കേൾക്കുക മാത്രമല്ല, തിരുവെഴുത്തുകളെ ദിനംപ്രതി പരിശോധിക്കുകയും ചെയ്തുവന്നു. (പ്രവൃ, 17:10,11). തെസ്സലൊനീഷക്യയിൽ നിന്നുവന്ന യെഹൂദന്മാർ ജനത്തെ ഇളക്കി പൗലൊസിനെ പോകുവാൻ നിർബന്ധിച്ചു. ബെരോവയിലെ വിശ്വാസികളെ ഉറപ്പിക്കാൻ ശീലാസിനെയും തിമൊഥെയൊസിനെയും അവിടെ വിട്ടേച്ചു പൗലൊസ് അഥനയ്ക്കു പോയി. (പ്രവൃ, 17:1-15). ബെരോവ ഇന്നു വെർറിയ (Verria) എന്നറിയപ്പെടുന്നു.

ബിഥുന്യ (Bithynia)

ഏഷ്യാമൈനറിന്റെ ഉത്തരപശ്ചിമ ഭാഗത്തുള്ള റോമൻ പ്രവിശ്യ. ഇന്നത്തെ ഉത്തരപശ്ചിമ തുർക്കിയിൽ ഇസ്താൻബുൾ മുതൽ കരിങ്കടലിന്റെ ദക്ഷിണതീരത്തു വ്യാപിച്ചു കിടക്കുന്നു. ബിഥുന്യയിലെ ജനത പ്രധാനമായും ബിഥുന്യരും ത്രേസ്യൻ കുടിയേറ്റക്കാരും ആണ്. സ്വതന്ത്ര രാജാക്കന്മാർ ഭരണം നടത്തിവന്നിരുന്നു. അവരിൽ ഒടുവിലത്തെ രാജാവായ നിക്കൊമെദെസ് മൂന്നാമൻ (Nicomedes III) ബി.സി. 74-ൽ ബിഥുന്യയെ റോമിനു കൈമാറി. ബി.സി. 65-63-ൽ പോംപി പൊന്തൊസിനെയും ബിഥുന്യയെയും ഒരു പ്രവിശ്യയാക്കി. അപ്പൊസ്തലനായ പൗലൊസും കൂട്ടരും സുവിശേഷവുമായി ബിഥുന്യയിൽ പ്രവേശിക്കുവാൻ ആഗ്രഹിച്ചു. (പ്രവൃ, 16 : 6-10). എന്നാൽ പരിശുദ്ധാത്മാവു അവരെ തടയുകയാൽ അവർ യൂറോപ്പിലേക്കു തിരിഞ്ഞു. ഒന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽത്തന്നെ ബിഥുന്യയിൽ അനേകം ക്രിസ്ത്യാനികൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. (1പത്രൊ, 1:1). റോമൻ ഗവർണ്ണറായ പ്ലിനി ട്രാജനെഴുതിയ എഴുത്തിൽ ബിഥുന്യയിലെ ഗ്രാമങ്ങളിൽപ്പോലും ക്രിസ്ത്യാനികൾ ഉണ്ടായിരുന്നതായി പരാതിപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.

ബാശാൻ (Bashan)

പേരിനർത്ഥം — ഫലഭൂയിഷ്ഠമായ സമതലം

ട്രാൻസ് യോർദ്ദാന്റെ ഉത്തരഭാഗത്തുള്ള വിശാലമായ ഭൂപ്രദേശമാണ് ബാശാൻ. ഗിലെയാദിനു വടക്കു കിടക്കുന്ന ബാശാൻ കിഴക്കു ജബൽ ഹൗറാൻ (Jebel Hauran) മലമ്പ്രദേശത്താലും പടിഞ്ഞാറു ഗലീലാക്കടലിന്റെ കിഴക്കുകിടക്കുന്ന കുന്നുകളാലും ചുറ്റപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. (ആവ, 3:3-14; യോശു, 12:4,5). ബാശാന്റെ അധികഭാഗവും ശരാശരി 610 മീറ്റവ പൊക്കമുള്ള പീഠഭൂമിയാണ്. പൊതുവെ ഭൂമി നിരന്നതാണ്; ഇടയ്ക്കിടെ ചില കുന്നുകൾ ഉണ്ട്. ജലവും ഹെർമ്മോൻ പർവ്വതത്തിൽ നിന്നു ഉരുകി ഒഴുകുന്ന മഞ്ഞും ബാശാനെ ഉത്തമമായ കൃഷിഭൂമിയാക്കി മാറ്റി. തെക്കുവടക്കു 80 കി.മീറ്റർ നീളവും 32 കി.മീറ്റർ വീതിയുമുള്ള ഈ പ്രദേശം ഒരു ധാന്യകലവറയും മേച്ചിൽപ്പുറവുമാണ്. കന്നുകാലികളും ആടുകളും ധാരാളമായി വളർത്തപ്പെടുന്നു. ബാശാൻകൂറ്റന്മാരും, കാളകളും ആട്ടുകൊറ്റന്മാരും കവിതയ്ക്കു വിഷയമാണ്. (ആവ, 32:14; യെഹെ, 39:18; സങ്കീ, 22:12). അവ സമ്പത്തിന്റെയും സമൃദ്ധിയുടെയും ശക്തിയുടെയും പ്രതീകങ്ങളാണ്. ആഡംബര പ്രിയകളും ഉല്ലാസമോഹികളുമായ ശമര്യയിലെ സ്ത്രീകളെ ആമോസ് പ്രവാചകൻ വിളിക്കുന്നതു് ബാശാന്യപശുക്കളെ എന്നാണ്. (ആമോ, 4:1). ഉഗ്രന്മാരും ഗർവ്വികളുമായ മനുഷ്യർ ബാശാനിലെ കരുവേലകങ്ങളാണ്. (യെശ, 2:13). സോരിന്റെ അഹങ്കാരത്തെക്കുറിച്ചു “ബാശാനിലെ കരുവേലകങ്ങൾ കൊണ്ടു അവർ നിന്റെ തണ്ടുകളെ ഉണ്ടാക്കി” (27:6) എന്നു യെഹെസ്ക്കേൽ പ്രവാചകൻ പറഞ്ഞു. ദാനെക്കുറിച്ചു മോശെ പറഞ്ഞത്: “ദാൻ ബാലസിംഹം ആകുന്നു; അവൻ ബാശാനിൽ നിന്നു ചാടുന്നു” (ആവ, 33:22) എന്നത്രേ. 

ഉല്പത്തി 14:5-ൽ ആണ് ബാശാനെ കുറിച്ചുള്ള ആദ്യപരാമർശം. അബ്രാഹാമിന്റെ കാലത്ത് ബാശാൻ രെഫായികൾ കൈവശപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. അവരുടെ അവസാനത്തെ രാജാവായിരുന്ന ഓഗിനെ എദ്രെയിൽ വച്ച് യിസ്രായേല്യർ വധിച്ചു ദേശം കൈവശമാക്കി. (സംഖ്യാ, 21:33-35; ആവ, 3:1-3, 11; യോശു, 13:12). യോശുവ മനശ്ശെയുടെ പാതി ഗോത്രത്തിനു ബാശാൻ മുഴുവനും അവകാശമായി കൊടുത്തു. (ആവ, 3:13). ബാശാനിലെ പ്രധാന പട്ടണങ്ങൾ: 1. അസ്താരോത്ത്: ഓഗിന്റെ പട്ടണം പിന്നീടു ലേവ്യപട്ടണമായി മാറി. (ആവ, 1:4; യോശു, 9:10). 2. എദ്രെയ് (Edrei): യിസ്രായേൽ മക്കൾ ഓഗിനെ കൊന്നത് ഈ പട്ടണത്തിൽ വച്ചാണ്. (ആവ, 1:4). 3. ഗോലാൻ: യോർദ്ദാനു കിഴക്കുള്ള മൂന്നു സങ്കേതനഗരങ്ങളിൽ ഒന്ന്. (ആവ, 4:41-43). 4. സൽക്കാ: (യോശു, 12:5). അർമോബിൽ മാത്രം അറുപതു പട്ടണങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. (ആവ, 3:3-5). 

ശലോമോന്റെ പ്രന്തണ്ടു ഭക്ഷ്യജില്ലകളിൽ ഒന്നായിരുന്നു ബാശാനിലെ അർഗ്ഗോബ്. (1രാജാ, 4:13). അരാമ്യ യുദ്ധങ്ങളിൽ ബാശാൻ യിസ്രായേലിനു നഷ്ടപ്പെട്ടു. (1രാജാ, 22:4, 2രാജാ, 8:28; 10:32, 35). യൊരോബെയാം രണ്ടാമന്റെ കാലത്ത് ബാശാൻ വീണ്ടെടുത്തു. (2രാജാ, 14:25). യിസ്രായേൽ രാജാവായ പേക്കഹിന്റെ കാലത്ത് അശ്ശൂർ രാജാവായ തിഗ്ലത്ത്-പിലേസർ മൂന്നാമൻ ബാശാൻ കീഴടക്കി. (2രാജാ, 15:29). പ്രവാസാനന്തരകാലത്ത് ബാശാൻ ഗ്രീക്കുകാർക്കു വിധേയമായി. തുടർന്നു റോമിന്റെ അധീനത്തിൽ വരികയും മഹാനായ ഹെരോദാവിന്റെ രാജ്യത്തിൽ ഉൾപ്പെടുകയും ചെയ്തു. ഹെരോദാവിനുശേഷം പുത്രനായ ഫിലിപ്പ് ബാശാന്റെ അധിപനായി.

ബാബേൽ (Babel)

ബാബുലോൻ എന്ന ഗ്രീക്കുസംജ്ഞയുടെ എബ്രായ രൂപമാണ് ബാബേൽ. തലസ്ഥാന നഗരത്തിന്റെ പേരിൽ നിന്നാണ് രാജ്യത്തിന് ഈ പേർ ലഭിച്ചത്. ദക്ഷിണ ഇറാക്കിലെ പ്രദേശമാണ് ബാബേൽ എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. അതിന് ശിനാർ ദേശം (ഉല്പ, 10:10; 11:2; യെശ, 11:11), കല്ദയ ദേശം (യിരെ, 24:5; യെഹെ, 12:13) അക്കാദ് (ഉല്പ, 10:10) എന്നീ പേരുകളും ഉണ്ടായിരുന്നു. ബാബേൽ രാജ്യത്തിന് ഏകദേശം 20,000 ചതുരശ്ര കി.മീറ്റർ വ്യാപ്തിയുണ്ട്. അർമീനിയാ പർവ്വതങ്ങളിൽ നിന്നുത്ഭവിക്കുന്ന യുഫ്രട്ടീസ്, ടൈഗ്രീസ് നദികളാണ് ദേശത്തെ ഫലഭൂയിഷ്ഠമാക്കുന്നത്. പൗരാണിക ബാബേലിന് വടക്ക് അശ്ശൂരും കിഴക്ക് ഏലാമും പടിഞ്ഞാറ് അറേബ്യൻ മരുഭൂമിയും തെക്കു പേർഷ്യൻ ഗൾഫിന്റെ തീരങ്ങളുമാണ്. പ്രാചീനകാലത്ത് സുമർ, അക്കാദ് എന്നിവ ഉൾക്കൊണ്ടതായിരുന്നു ബാബേൽ രാജ്യം. അക്കാദിലെ പ്രധാന പട്ടണങ്ങൾ: ബാബിലോൻ, ബോർസിപ്പാ, കീശ്, കൂഥാ, സിപ്പാർ, അഗാദെ (അക്കാദ്); സുമറിലെ പ്രധാന പട്ടണങ്ങൾ: നിപ്പൂർ, ലഗാഷ്, ഉമ്മാ, ലാർസാ, എരെക് (ഉറുക്: ഉല്പ, 10:11), ഊർ (അബ്രാഹാമിന്റെ പട്ടണം) എറിദു.

ബാബേലിന്റെ പ്രാചീന ചരിത്രം അജ്ഞാതമാണ്. അറിവിൽപ്പെട്ടിടത്തോളം പ്രചീനതമമായ സംസ്കാരം ഒബൈദ് ആണ്. ഊരിന് എഴു കി.മീറ്റർ വടക്കു പടിഞ്ഞാറ് ഒരു കുന്നുണ്ട്. അതിന്റെ പേരാണ് തേൽ-എൽ-ഒബൈദ് (Tell el-obeid). യൂഫ്രട്ടീസ് താഴ്വരയിൽ എൽ-ഒബൈദിന് ഏകദരശം 56 കി.മീറ്റർ അകലെയുള്ള വാർക്കയിലാണ് രണ്ടാമത്തെ സംസ്കാരം പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടത്. ഈ സംസ്കാരത്തിന്റെ കാലം ബി.സി. നാലാം സഹസ്രാബ്ദത്തിന്റെ അന്ത്യഭാഗമാണ്. രാജവാഴ്ചയുടെ ആരംഭം ബി.സി. 2800-നടുപ്പിച്ചാണ്. തുടർന്നുള്ള 400 വർഷം പൗരാണിക രാജവംശകാലം എന്നറിയപ്പെടുന്നു. മഹാനഗരങ്ങളുടെ സ്ഥാപനവും രാജാക്കന്മാരുടെ ഉദയവും ഇക്കാലത്തായിരുന്നു. കീശ്, ഉറുക്, ഊർ, അവാൻ, ഹമസി, അദാബ്, മാറീ എന്നീ പട്ടണങ്ങളിൽ രാജവംശങ്ങളുണ്ടായി. കീശിലെ ആദ്യരാജവംശത്തിൽ എത്താന (Etana) എന്ന ഒരു ഇടയൻ ഉണ്ടായിരുന്നു. അയാൾ സ്വർഗ്ഗാരോഹണം ചെയ്തു. സുമേരിയൻ രാജാക്കന്മാരുടെ പട്ടികയനുസരിച്ച് ഏറിദു ബദ്ത്തിബിർറ, ലാറാക്, സിപ്പാർ, ഷുറുപ്പാക് എന്നീ പട്ടണങ്ങളിലായി പ്രളയത്തിനു മുമ്പു എട്ടോ പത്തോ രാജാക്കന്മാർ ഭരിച്ചിരുന്നു. കുറുപ്പാക്കിലെ ദേശാധിപതിയായിരുന്നു സുമേര്യൻ ജലപ്രളയ കഥയിലെ നായകൻ. പ്രളയാനന്തരം രാജത്വം സ്വർഗ്ഗത്തിൽ നിന്നും അവരോഹണം ചെയ്തു. കീശ്, ഉറുക് (എരെക്) എന്നിവിടങ്ങളിലെ ഭരണാധികാരികളിൽ ഗിൽഗമേഷും അഗ്ഗായും ഉൾപ്പെടുന്നു. രാജവംശ കാലയളവിന്റെ ഉച്ചഘട്ടത്തെ സൂചിപ്പിക്കുകയാണ് ഊരിലെ ഒന്നാം രാജവംശം. ഉറുക്കിനെ ആയുധം കൊണ്ടു വെട്ടി അതിലെ രാജത്വത്തെ ഊരിലേക്കു കൊണ്ടുപോയി എന്ന് സുമേര്യൻ രാജവംശ പട്ടികയിൽ പറയുന്നു. നാലു രാജാക്കന്മാർ 177 വർഷം ഭരിച്ചിരുന്നതായി സൂചിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. “അനന്തരം ഊരിനെ ആയുധങ്ങൾ കൊണ്ടു വെട്ടി.” വളർന്നു വികസിച്ച ഒരു സംസ്കാരം ഊരിൽ നിലവിലിരുന്നതായി ലിയോനാർഡ് വുളിയുടെ ഉത്ഖനനങ്ങൾ തെളിയിച്ചു. ഊരിന് രകദേശം 80 കി.മീറ്റർ വടക്കുള്ള ലഗാഷിൽ ഊർ നാൻഷേ (Ur Nanshe) ഒരു രാജവംശം സ്ഥാപിച്ചു. ഇവിടെനിന്നും ലഭിച്ച ലിഖിതങ്ങളിൽ ക്ഷേത്രങ്ങൾ, തോടുകൾ എന്നിവയുടെ നിർമ്മാണത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരണമുണ്ട്. എയാന്നത്തും (Eannatum) എന്ന ഭരണാധിപൻ ഉമ്മാ, ഉറുക്, ഊർ, കീശ്, മാറീ എന്നീ പട്ടണങ്ങളെ കീഴടക്കിയതായി അവകാശപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഏറെത്താമസിയാതെ ഉമ്മയിലെ ലുഗൽ സാഗേശി (Lugal Zagesi) ലഗാഷ്, ഊർ, ഉറുക് എന്നീ ദേശങ്ങളെ കീഴടക്കി. സുമേര്യൻ ചരിത്രത്തിൽ ഏറ്റവും പ്രബലനായ ഭരണാധികാരി ഇദ്ദേഹമായിരുന്നു. 

ബാബിലോന്യ ചരിത്രത്തിലെ അക്കാദിയൻ കാലയളവാണ് ബി.സി. 2,400 മുതൽ 2,200 വരെ. സർഗ്ഗോൻ രാജാവിന്റെ കീഴിൽ ശേമ്യർ ബാബേലിൽ പ്രാബല്യം പ്രാപിച്ചു. അമ്പും വില്ലും ഉപയോഗിച്ചുള്ള ഒരു പുതിയ യുദ്ധതന്ത്രത്തിനു രൂപം കൊടുത്തത് സർഗ്ഗോൻ ആണ്. മറ്റുപട്ടണങ്ങളെ കീഴടക്കി സുമരിനെ അദ്ദേഹം പൂർണമായി അധീനപ്പെടുത്തി. സർഗ്ഗോന്റെ ചെറുമകനായ നാറാംസീനിന്റെ (Naram-Sin) പ്രസിദ്ധിഫലകം സൂസയിൽ നിന്നു ലഭിച്ചു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ സാമ്രാജ്യം മദ്ധ്യ പാർസ്യയിൽ നിന്നു മെഡിറ്ററേനിയൻ വരെയും വടക്കുകിഴക്കെ അറേബ്യയിൽ നിന്നു ടൗറസ് പർവ്വതം വരെയും വ്യാപിച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രനായ ഷർഗ്ഗലി ഷാർറിയുടെ (Shargalisharri) കാലത്ത് ഈ സാമ്രാജ്യം നഷ്ടമായി. ഗുത്ത്യർ എന്നറിയപ്പെടുന്ന കോക്കേഷ്യൻ ജനത ബാബേലിനെ കീഴടക്കി. ഗുത്ത്യരുടെ ശക്തി ക്ഷയിച്ചപ്പോൾ ലഗാഷിലെ ഗുദെയാ അധികാരത്തിൽ വന്നു. അമാനസ് പർവ്വതനിരകളിൽ നിന്നു ദേവദാരു വൃക്ഷം കൊണ്ടുവന്ന് ഗുദെയാ ഒരു ക്ഷേത്രം പണിതു. 1,000 വർഷത്തിനുശേഷം യെരുശലേം ദൈവാലയം നിർമ്മിക്കുന്നതിന് ശലോമോൻ രാജാവ് ദേവദാരു കൊണ്ടുവന്നത് ഈ പ്രദേശത്തുനിന്നായിരുന്നു. (1രാജാ, 5:6). ഗുത്ത്യരുടെ പതനത്തോടു കൂടി ഊരിൽ മുന്നാം രാജവംശം ഊർ-നമ്മുവിന്റെ (Ur-Nammu ) കീഴിൽ സ്ഥാപിതമായി. അക്കാദിലെ സുമർ രാജാവ് എന്ന പുതിയ പദവി അയാൾ എടുത്തു. ഊരിൽ ഒരു ക്ഷേത്രഗോപുരം അയാൾ പണിയിച്ചു. ഈ രാജവംശത്തിന്റെ കാലത്താണ് അബ്രാഹാം ജനിച്ചത്. 

ബി.സി. 2000-1595 അമോര്യ കാലയളവായി അറിയപ്പെടുന്നു. മുമ്പ് ഊരിന്റെ നിയന്ത്രണത്തിലിരുന്ന പ്രദേശത്തെ അശ്ശൂർ, മാറീ, എഷനുന്ന എന്നിവിടങ്ങളിലെ പ്രാദേശിക നേതാക്കന്മാർ വിഭജിച്ചെടുത്തു. അമോര്യ രാജവംശത്തിലെ (ബി.സി. 1894-1595) ആറാമത്തെ രാജാവാണ് പ്രസിദ്ധനായ ഹമ്മുറാബി (ബി.സി. 1792-1750). ബാബിലോണിലെ നിയമങ്ങളെ പരിഷ്ക്കരിച്ചു ക്രോഡീകരിച്ചത് ഹമ്മുറാബിയാണ്. പുർവ്വനിയമ സംഹിതകളെ അടിസ്ഥാനം ആക്കിയുള്ളതാണ് ഈ കോഡിലെ 282 നിയമങ്ങൾ. ബി.സി. 1595-നടുപ്പിച്ച് ഹിത്ത്യനായ മുർസിലി ഒന്നാമൻ ബാബേൽ കീഴടക്കി. ചില നൂറ്റാണ്ടുകളായി ബാബിലോണിനെ ആക്രമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന കസ്സൈറ്റുകൾ ദേശത്തിന്റെ അധിപന്മാരായി. ഒടുവിൽ അശ്ശൂർരാജാവായ തുകുൽതി-നിനുർത (Tukulti-Ninurta) ബാബേൽ കീഴടക്കി ഏഴുവർഷം ഭരിച്ചു. 

കസ്സൈറ്റുകളുടെ പതനത്തോടുകൂടി ഒരു പുതിയ രാജവംശം ഉദയം ചെയ്തു. ഇതിലെ രാജാക്കന്മാർ ബാബിലോന്യർ ആയിരുന്നു. അതിലൊരാളായിരുന്നു നെബൂഖദ്നേസർ ഒന്നാമൻ (ബി.സി. 1124-1103 ) അദ്ദേഹം ഏലാമ്യരെയും ഹിത്യരെയും തോല്പിച്ചു. അശ്ശൂര്യർ നെബൂഖദ്നേസരിനെ പരാജയപ്പെടുത്തി. അശ്ശൂർ രാജാവായ തിഗ്ലത്ത്-പിലേസർ മൂന്നാമൻ സുമറിലെയും അക്കാദിലെയും രാജാവായി സ്വയം പ്രഖ്യാപിച്ചു. ബി.സി. 689-ൽ അശ്ശൂർ രാജാവായ സൻഹേരീബ് പട്ടണത്തെ അഗ്നിക്കിരയാക്കി. ഏസെർ-ഹദ്ദോൻ പട്ടണത്തെ പുതുക്കിപണിതു. ബി.സി. 625-വരെ അതു അശ്ശൂരിന്റെ ഭാഗമായിരുന്നു. 672 മെയ് മാസത്തിൽ തന്റെ പുത്രനായ അശ്ശൂർ ബനിപ്പാളിനോടു കൂറു പുലർത്തുമെന്നു സാമന്തന്മാരെക്കൊണ്ട് ഏസെർ-ഹദ്ദോൻ സത്യം ചെയ്യിപ്പിച്ചു. തന്റെ മറ്റൊരു പുത്രനായ ഷമഷ്ഷുമുക്കിനെ (Samassumukin) ബാബേൽ ചക്രവർത്തിയായും നിയമിച്ചു. ഈ ക്രമീകരണം ബി.സി. 669-ൽ രാജാവിന്റെ മരണത്തോടു കൂടി നിലവിൽ വന്നു. ബി.സി. 652-ൽ സഹോദരന്മാർ തമ്മിൽ മത്സരിച്ചു. ബി.സി. 648-ൽ ബാബിലോൻ നിരോധിക്കുമ്പോൾ അയാൾ മരിച്ചു. അശ്ശൂർ ബനിപ്പാൾ ഏലാമിനെയും സൂസയെയും കീഴടക്കി. ഈ പ്രദേശങ്ങളിൽ നിന്നുള്ളവരും ബാബേലിൽ നിന്നുള്ളവരും ആയ പ്രതിയോഗികളെ ശമര്യയിൽ കൊണ്ടുപോയി പാർപ്പിച്ചു. (എസ്രാ, 4:2). ബാബേലിന്റെ വൈസ്രോയി ആയി കണ്ടലനുവിനെ നിയമിച്ചു. നിപ്പൂറിലെ മതകേന്ദ്രം അശ്ശൂർ ബനിപ്പാളിന്റെ നേരിട്ടുള്ള നിയന്ത്രണത്തിലായിരുന്നു. അശ്ശൂരിന്റെ ശ്രദ്ധ പടിഞ്ഞാറു നിന്നു മാറിയപ്പോൾ പലസ്തീനിലെ ദേശങ്ങൾ യോശീയാവിന്റെ കീഴിൽ സ്വതന്ത്രമാവാൻ ശ്രമം നടത്തി. അശ്ശൂർ ബനിപ്പാളിന്റെ അന്ത്യകാലം അവ്യക്തമാണ്. 

നവ കല്ദയ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ കാലമാണ് ബി.സി. 605-535. കല്ദയനായ നബോപൊലാസർ ബി.സി. 626 നവംബർ 22-നു ബാബേൽ രാജാവായി. ഇദ്ദേഹമാണു നവ ബാബിലോന്യ സാമ്രാജ്യം സ്ഥാപിച്ചത്. രാജാവായ ഉടൻതന്നെ ഏലാമുമായി സന്ധിചെയ്തു. അടുത്ത വർഷം അശ്ശൂര്യരെ പരാജയപ്പെടുത്തി. മേദ്യ രാജാവായ സ്യാക്സാരസിനോടൊപ്പം ബി.സി. 612-ലെ ഗ്രീഷ്മകാലത്ത് നീനെവേ പിടിച്ചടക്കി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രനായ നെബൂഖദ്നേസർ ബി.സി. 605-ൽ കർക്കെമീശിൽ വച്ചു ഫറവോൻ നെഖോയെ തോല്പിച്ചു. ദക്ഷിണപശ്ചിമേഷ്യ മുഴുവൻ നെബൂഖദ്നേസരുടെ നിയന്ത്രണത്തിലായി. നെഖോ രണ്ടാമന്റെ ആശ്രിതനായിരുന്ന യെഹോയാക്കീം നെബൂഖദ്നേസറിനു കീഴടങ്ങി. പലസ്തീനിൽ വച്ച് നെബൂഖദ്നേസർ പിതാവിന്റെ മരണവാർത്ത കേട്ട് (ബി.സി. 605 ഓഗസ്റ്റ് 15) മടങ്ങിപ്പോയി. അതേവർഷം സെപ്റ്റംബർ 6-ന് ചക്രവർത്തിയായി അധികാരം ഏറ്റെടുത്തു. 604-ൽ സിറിയാ പലസ്തീനിലെ രാജാക്കന്മാർ എല്ലാം നെബൂഖദ്നേസറിന് കപ്പം കൊടുത്തു. കപ്പം കൊടുക്കുവാൻ വിസമ്മതിച്ച അസ്കലോൻ നിരോധിക്കപ്പെട്ടു. (യിരെ, 47:5-7). ബി.സി. 601-ൽ ബാബേലും ഈജിപ്റ്റും തമ്മിൽ യുദ്ധം നടന്നു. ഇരുപക്ഷത്തും വലിയ നാശമണ്ടായി. അടുത്ത വർഷം പുനസ്സംവിധാനം ചെയ്യുന്നതിനു ബാബിലോന്യർ യുദ്ധരംഗത്തുനിന്നു ഒഴിഞ്ഞു. അപ്പോഴായിരിക്കണം യിരെമ്യാ പ്രവാചകന്റെ വാക്കുകളെ മറുത്തുകൊണ്ട് (യിരെ, 27:9-11) യെഹോയാക്കീം രാജാവ് നെഖോ രണ്ടാമനോടു സഖ്യം പുലർത്തിയത്. ബാബിലോണിനു മൂന്നുവർഷം കീഴടങ്ങി ഇരുന്നശേഷമാണ് യെഹോയാക്കീം ഇപ്രകാരം ചെയ്തത്. (2രാജാ, 24:1). 598 ഡിസംബറിൽ ബാബിലോന്യൻ സൈന്യം യെഹൂദാപട്ടണത്തെ നിരോധിച്ചു. രാജാവിനെ ബദ്ധനാക്കി തനിക്ക് ഇഷ്ടപ്പെട്ട ഒരുവനെ നെബൂഖദ്നേസർ ഭരണാധികാരിയായി നിയമിച്ചു. കൊള്ളവസ്തുക്കൾ മുഴുവൻ ബാബിലോണിലേക്കു കൊണ്ടുപോയി. 597 മാർച്ച് 16-ന് യെരുശലേം കീഴടങ്ങി. പിറ്റേ വർഷം നെബൂഖദ്നേസർ ഏലാമിനെതിരെ ചെന്നു. (യിരെ, 49:34-38). 587-ൽ യെരൂശലേം നശിപ്പിച്ചു. 581-ൽ വീണ്ടും ബദ്ധന്മാരെ കൊണ്ടുപോയി. (2രാജാ, 25:8-21). ഗെദല്യാവിനെ യെഹൂദയുടെ ദേശാധിപതിയായി നിയമിച്ചു. നെബൂഖദ്നേസറിനു ശേഷം പുത്രനായ അമേൽ മർദൂക്ക് (എവിൽ ഒരോദാക്: 562-560) രാജാവായി. ഇദ്ദേഹം ബദ്ധനായ യെഹോയാഖീനോട് അനുകമ്പ കാണിച്ചു. നെബുഖദ്നേസറിന്റെ മരുമകനായ നെറിഗ്ലീസർ അമേൽ മർദൂക്കിനെ കൊന്നു. നെറിഗ്ലീസ്സറിന്റെ പുത്രൻ ലബാഷി മർദൂക്ക് 9 മാസം രാജ്യം ഭരിച്ചു. 556-ൽ അയാൾ വധിക്കപ്പെട്ടു. തുടർന്നു നബോണിദസ് അധികാരത്തിൽ വന്നു. അയാൾ പുത്രനായ ബേൽശസ്സറിനെ സഹരാജാവായി നിയമിച്ചു. ബി.സി. 539-ൽ പാർസിരാജാവായ കോരെശ് ബാബേലിനെ കീഴടക്കി. ബേൽശസ്സർ കൊല്ലപ്പെട്ടു. (ദാനീ, 5:30). നബോണിദസിനെ നാടുകടത്തി. കോരെശിന്റെ ഭരണം യെഹൂദന്മാർക്ക് അനുകൂലമായിരുന്നു. പ്രവാസികളെ മടങ്ങിവരുവാൻ അദ്ദേഹം അനുവദിച്ചു. (എസ്രാ, 1:1-11; യെശ, 44:24-28). അനന്തരം ബാബേൽ ഭരിച്ചതു പാർസികളാണ്. ബി.സി. 323-വരെ ബാബേലിന്റെ നിയന്ത്രണം അലക്സാണ്ടർ ചക്രവർത്തിയുടെ കൈകളിൽ ആയിരുന്നു. തുടർന്നു ബാബേൽ സെലൂക്യരുടെയും (ബി.സി. 312-64) പാർത്ഥ്യരുടെയും സസാന്യരുടെയും ഭരണത്തിലൂടെ കടന്നുപോയി. എ.ഡി. 641-ൽ ബാബേൽ അറബികൾക്കു വിധേയമായി. എ.ഡി. 70-ൽ യെരൂശലേമിന്റെ നാശത്തോടുകൂടി യെഹൂദന്മാരുടെ ഒരു പഠനകേന്ദ്രമായി ബാബിലോൻ മാറി. 

.